هنر پیشاکلومبی چیست؟

این آثار عموما با باورها و آیینهای مذهبی شان ارتباط داشته است. آنان در استفاده از مواد (سنگ آهک، سماق، یشم سبز، استخوان ، گِل رس، صدف و پشم) دقت و مهارتی خاص از خود نشان داده اند.

چکیده نگاری با استفاده از خطهای منحنی، کثرت نقوش، رنگهای تند و صور غریب و مهیب حیوانی، از مشخصات اساسی هنر پیشا کلومبی به شمار می آیند.

مقارن فتوحات اسپانیایی ها (1520-1542م.) سه تمدن عمده در این منطقه عبارت بودند از :

آزتک در دره مکزیک

مایا در یوکاتان (مکزیک جنوبی) و گواتمالا

اینکا در پرو و بلیوی

ولی امروزه از طریق افسانه هاب محلی ، نسخه های مذهبی ، اسناد دوران استعمار اسپانیایی ها و پژوهشهای باستانشناختی، فرهنگ پیشین   دیگری هم در امریکای مرکزی و امریکای جنوبی شناخته شده است. به طور کلی بر اساس یافته های باستانشناسی دو تمدن آزتک و اینکا جدیدتر از تمدن مایا بودند.

اُلمِک ها نخستین اقوامی بودند که آثاری با مشخصات پیشاکلومبی آفریدند. سردیسهای عظیم و مجسمه های کوچکی از آنها به جای مانده است که توانایی شان را برای کار با مواد سخت به خوبی نشان می دهد. در پیکرتراشی اُلمک ها حجمهای ساده و متقارن و قاعده ی "روبرونمایی" مشهود است. به رغم همانندی پیکرتراشی اقوام المک و مایا، تفاوت آشکار در این است که مایاها همواره ارتباط میان مجسمه و معماری را در نظر می گرفتند.

اقوام مایا به لحاظ دانش اخترشناسی ، ابداع روشی در ثبت ایام و طرز نامگذاری خدایان، و نیز معابد سنگی شان برفراز هرمهای بلند اهمیت دارند. آنان در همه جا بر دیواره ی بناها نقش برجسته های نمادین می ساختند. خصوصیت بارز این نقش برجسته ها انبوهی و فشردگی صور شبه انسان و حیوان است، که نموه ی آن را در ستونهای یادبود واقع در میدانهای معابد می توان دید. در اینها ، غالبا پیکری را با ردایی پر نقش در میان علایم رمزی به صورت نیم برجسته تراشیده اند.

بیشتر نقش برجسته ها رنگشده اند. نقاشیهای روایی بر جای مانده از اقوام مایا نیز نشان دهنده ی پیوند تنگاتنگ نقاشی با معماری است. در این نقاشیها، خطهای شکلساز قوی و سطح های رنگیِ تخت به کار برده شده است.

تمدن دیگری به نام "تئو تیهو آکان" همزمان با تمدن مایا ، در ناحیه شمال شهر مکزیکو وجود داشت. معابد عظیم هرمی سرشار از نقوش برجسته ی موجودات اساطیری مثلا مار پَردار، از این تمدن برجای مانده اند، که یکی از مهم ترین انها معبد " کِتزالکواَتل" (قهرمان اساطیری آمریکای مرکزی ) است.

آزتک ها، قومی جنگجو و خونخوار مستقر در مکزیک مرکزی و جنوبی بودندف و از تمدنهای دیگری چون تُلتِک بهره می گرفتند. قربانی کردن انسان بخشی از آیینهای پرستشی آنها بودند. روحیه خشن آنان در تندیسهای جسیم و رعب آور انعکاس یافته است. به عنوان نمونه در مجسمه ی سنگی "کوآتلیکوئه" (الهه زیمن و مرگ) پیکری نمادین و پر نقش با صوری چون  مار، دست، جمجه ترکیب شده است. آزتک ها در جواهرسازی نیز مهارت خود را نشان داده اند.

اینکاها به لحاظ تدبیر کشورداری و مهارت در مهندسی ساختمان اهمیت دارند. آنان بناهای مذهبی و اداری خود را از قطعات سنگ و بدون استفاده از ملات می ساختند. به زرگری، بافندگی و سفالگری نیر می پرداختند. تاسیس امپراتوری اینکا موجب از میان رفتن سنتهای هنری پیشین در سرزمین پرو نشد. از میان آثار برجای مانده از فرهنگهای باستانی پرویی می توان به ظروف سفالین منقوش قوم "مُچیکا" (در ساحل شمالی) و قوم "ناسکا" (در ساحل جنوبی) اشاره کرد.

همچنین دستبافهای منقوش متعلق به فرهنگ کهن "تیاهواناکو" (در منطقه ی کوهستانی پرو جنوبی) در هنر پیشاکلومبی جای خاصی دارند.

 سمیه رمضان ماهی

بخش هنری تبیان

دایره المعارف روئین پاکباز

تاریخ هنر جنسن

هنر در گذر زمان هلن گاردنر