ریاضیات و کابوس اعداد

معمولا همه ما در بین دانش آموزان دبستانی و گاها مقاطع بالاتر دانش آموزانی را دیده ایم که در یادگیری ریاضیات مشکلات جدی دارند. یادگیری ریاضیات یعنی نمادی که بشر را قادر می سازد تا به صورت کمی در مورد پدیده ها بیندیشد و روابط بین آن ها را تشخیص دهد. سابقه ای طولانی در تاریخ بشری دارد با وجود آن که این یاد گیری معمولا بیش از آموزش رسمی در مدرسه و به طور ضمنی در خلال تحول آغاز می شود برخی از کودکان از همان ابتدا در فهم مفهوم عدد و روابط مرتبط با آن با دشواری هایی روبه رو هستند، در حالی که ممکن است در سایر دروس پیشرفت خوبی داشته باشند. در واقع عملکرد آن ها در این حوزه متناسب با بهره ی هوشی و توان شناختی آن ها نیست. اختلال ریاضی یکی از از اختلالات یادگیری در بین دانش آموزان است که در این مقاله و مقالات بعدی به شرح اختلال و علل و درمان آن خواهیم پرداخت.

مسئله خاص در ریاضیات شامل مشكل در فهم، اندازه و ارتباطات فضایی مفاهیم مربوط به جهت‌یابی، ارزش مكانی، اعشار، زمان و مشكل در به خاطر آوری حقایق ریاضی است. به خاطر آوری و كاربرد صحیح مراحل الگوریتم های ریاضی (مثلاً چطور تقسیم كردن) و خواندن و حل مسائل فضاهای مسایل خاص هستند. دانش‌آموزان با ناتوانی یادگیری مانند بقیه دانش‌آموزان ممكن است دارای خطاهای ساده محاسبه‌ای باشند كه به لحاظ عدم دقت در عملیات مربوط به نشانه، تنظیم غلط مسائل، حذف مراحل در الگوریتم یا عدم وارسی یا بررسی و مرور كار باشد.

بسیاری از دانش‌آموزان با ناتوانی یادگیری مهارت های ریاضی را به عنوان مجموعه‌ای از تكالیف حافظه‌ای غیرمرتبط به كار می برند. اختلال یادگیری ریاضی در زمینه ریاضیات، مدل ها و اندازه‌گیری ها به محققان اجازه می‌دهد زمینه‌هایی كه دانش آموزان اختلال ریاضی در آن دچار تأخیر هستند را روشن كنند كه این زمینه‌ها تأكید در نقایص شناختی دارد. خصوصاً این دانش آموزان تأخیر در مهارت‌یابی و مهارت های مورد استفاده در روش های محاسبه برای حل مسایل محاسباتی ساده دارند. اما خیلی از این دانش آموزان بالاخره به همكلاسی‌های خود می‌رسند. در مقابل بسیاری از دانش آموزان یك نقص اساسی در توانایی ذخیره تركیب كردن اعداد و یا یادآوری آن ها از حافظه بلندمدت دارند.

تعریف اختلالات یادگیری ریاضی

هرگاه سخن از اختلالات یادگیری دانش آموزان به میان می آید باید از مجموعه دانش آموزان آن کسانی که به واسطه معلولیت های دیداری، شنیداری یا حرکتی همچنین عقب ماندگی های ذهنی یا کسانی که به علت محرومیت های محیطی، فرهنگی یا اقتصادی به مشکلات یادگیری دچار شده اند را جدا کنیم.

منظور از اختلال در یک یا چند فراِیند روانی پایه، نحوه بهره گیری فرد از روش های پردازشی مغزی در کارکردهای خاص مغز است، در تحلیل و توصیف و ادراکات خاص حسی و حرکتی است. که خود را به شکل عدم توانایی در شنیدن و گفتن و خواندن و نوشتن و متراکم کردن افکار و باز خوانی آن ها در نیم کره راستی مغز و انجام محاسب های کوتاه و یا نسبتاً قابل توجه در نیم کره چپ مغزی عنوان کرد.

عوامل موثر در بروز اختلالات یادگیری ریاضی

عوامل آموزشی، بخشی عمده از این اختلالات مربوط به نحوه تدریسی است که ارایه می شود، زیرا ممکن است بازه شخصیتی خاص فرد نادیده گرفته شده باشد. به عنوان مثال با شخصی که سیر تحولات فکری او مسیری بصری را پیش می گیرد از زاویه سمعی به تدریس مشغول شد، این جا است که بخش اعظم انرزی فرد در تصویر سازی صرف شده و بخشی دیگر به بازخوانی تصاویر به صورت انگیزشی و در نهایت انرژی خاصی برای فهم و استنباط و ارتباط با مفاهیم اندوخته شده قبلی موجود نیست، ایجاد فلات یادگیری در بازه زمانی ایجاد شده و بدین ترتیب اختلال یادگیری تا آستانه درد و یا کج فهمی پیش می آید و یا این گونه است تدریس کردن در محیط های غیر آموزشی که بر می گرد به عدم رعایت بهداشت روانی در محیط های آموزشی خصوصی وغیره.

عوامل فیزیولوژیک، بسیاری از متخصصان بر این باور تکیه دارند که علل اساسی و عمده اختلالات یادگیری آسیب دیدگی مغزی شدید یا جزیی و صدمه وارده به دستگاه عصب مرکزی است.

عوامل ژنتیکی، متخصصان در تحقیقات خود به الگوهای خانوادگی وراثتی پی برده اند. آن ها روی دو قلوهای همسان و نیز تاریخ خانوادگی نمونه های آماری مختلف به این نتیجه رسیده اند که عوامل وراثتی وژنتیکی یه عامل اختلالات یادگیری حسابی (ریاضی) هستند.

عوامل بیوشیمی، در این خصوص می توان گفت اختلالات گوناگون متابولیکی نسبت مستقیم خود را در اختلالات یادگیری در سنین نوجوانی بارها نشان داده اند، خصوصاً اگر به تغییرات هورمونی و متابولیکی دوران گذار سنی از نوجوانی بنگریم خواهیم دید که در سنین بلوغ، بیشترین نوسانات یادگیری ملاحظه می شود.

عوامل ناشی از دوران بارداری مادر، بررسی های انجام شده برخی از محققان نشان می دهد که عدم تاسب نوع خون مادر با جنین و اختلالات در ترشحات داخلی مادر در زمان تغذیه جنین، قرار گرفتن در برابر اشعه ها خصوصاً اشعه های تعیین جنسیت، هم چنین عوارض ناشی از استفاده داروهای تجویزی در این دوران می تواند در بروز اختلالات یادگیری کودک موثر باشد.

عوامل ناشی از زایمان های غیر عادی، تقریباً همگی نوزادانی که کمتر از نه ماهگی متولد می شوند و یا اینکه دچار کم وزنی هنگام تولد هستند، و یا موارد غیر عادی دیگر نظیر تولد دوقلو ها، و یا تولد با پا، دچار اختلالات یادگیری حسابی و یا کلامی می شوند. البته میزان این اختلالات بسیار کم و در سنین بالاتر کم اهمیت جلوه می کند.

عواملی نیز بعد از تولد نوزاد موجود است، که به اختلالات یادگیری تاثیر می گذارند، این عوامل عبارتند از مسمومیت سرب، نارسایی تغذیه مانند شیر نداشتن مادر بعد از زایمان و محرومیت های بهداشتی و محیطی دیگر.

عوامل ذکر شده در فوق منجر به بروز اختلالاتی نظیر اختلال در زبان گفتاری، اختلال در زبان نوشتاری، اختلال در خواندن و یا ترکیبی از اختلالات ذکر شده در دورانی خواص از زندگی (کودکی،نوجوانی،جوانی) و یا یکی از این اختلالات در مدت های بسیاری همپوشی به وجود آید.

به طور کلی می توان مهم ترین مشکلات این دانش آموزان را در حیطه ریاضیات چنین بر شمرد:

وجود مشکلاتی در تشخیص شکل و اندازه ،

مجموعه و اعداد ( مفهوم عدد ) تناظر یک با یک شمردن پیوستگی شنیداری – دیداری،

ارزش مکانی اعداد،

مهارت های محاسباتی،

مفهوم و ارزش پول و

مفهوم زمان و خواندن ساعت و حل مسئله.

دانش آموزان دارای مشکلات حساب در حل مسئله عملکرد ضعیفی دارند. چنین دانش آموزانی احتمالا در خواندن صورت مسئله و در نتیجه درک مهارت های لازم برای حل آن ناتوان هستند برخی نیز فاقد مهارت های تحلیل و استدلال هستند و در برخورد با مسئله دچار سر در گمی می شوند.

انتزاعی بودن صورت مسئله و عدم وجود اجسام عینی  و چیزهایی که بتوان آن ها را لمس کرد مانع از آن می شود که دانش آموز به حل مسئله اقدام کند و به تحلیل و استدلال بپردازد. این در حالی است که دشوارترین قسمت کار در حل مسئله، تشخیص این که از چه عملیاتی برای حل مسئله استفاده شود،  می باشد. ترتیب اعمال مورد نیاز برای حل مساله که باید به خاطر سپرده شود.

در مقالات بعدی به آموزش و تدریس و مسایل آموزشی دانش آموزان دارای اختلال ریاضیات خواهیم پرداخت.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تجمیع: نسیم گوهری