عید قربان و پنج فرصت طلایی

اعیاد اسلامی علاوه برای ایجاد نشاط روحی در میان امت، فرصت‌هایی را برای مسلمین ایجاد می‌کنند که باید قدردانشان بوده و به راحتی آن‌ها را از دست ندهیم. در این مجال به بیان پنج فرصت طلایی که در این روز برایمان فراهم می‌گردد اشاره می‌کنیم.

ابراهیم به قربانگاه رفت ... اسماعیل برای قربانی شدن آماده شد ... خدا قربانی دیگری از آسمان برای ابراهیم فرستاد ... ابراهیم و اسماعیل نمره قبولی آوردند ... . ماجرایی که تقریبا همه از آن مطلع هستیم و بارها و بارها شنیده‌ایم. اسلام روز رخداد این ماجرای سراسر عبرت را برای مسلمین عید قرار داد. اعیاد اسلامی علاوه برای ایجاد نشاط روحی در میان امت، فرصت‌هایی را برای مسلمین ایجاد می‌کنند که باید قدردانشان بوده و به راحتی آن‌ها را از دست ندهیم. در این مجال به بیان پنج فرصت طلایی که در این روز برایمان فراهم می‌گردد اشاره می‌کنیم.

فرصت اول: نزدیکی به خدا

خداوند انسان را آفرید. او را اشرف مخلوقات قرار داد. در او میل رسیدن به کمال را نهاد تا گام به گام به سویش رفته و در آغوش رحمت الهی سکنی گیرد. عبادت ریشه در فطرت آدمی دارد و دعا مرهم دردهای قلب خسته آدمی است. انسان با دعا خود را به حضرت دوست نزدیک‌تر می‌سازد و جان خویش را آرام می‌سازد. عید قربان را می‌توان روز دعا و نیایش دانست. در روایات آمده است شب‌زنده‌داری در شب عید قربان ارزشی بسیار دارد:

رسول الله صلى الله علیه و آله : "مَن أحیَا اللَّیالِیَ الأَربَعَ وَجَبَت لَهُ الجَنَّةُ: لَیلَةَ التَّروِیَةِ ، ولَیلَةَ عَرَفَةَ ، ولَیلَةَ النَّحرِ ، ولَیلَةَ الفِطرِ ".

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : "هر كس این چهار شب را شب زنده دارى كند، بهشت براى او واجب است: شبِ ترویه، شب عرفه، شب عید قربان و شب عیدفطر".[1]

مستحب است در صبحگاه عید قربان، غسل نموده، جامه‌ای آراسته بر تن کرده و دو رکعت نماز در زیر آسمان به جا آورده شود. اکنون که قسمت بودن در کنار حاجیان نصیبمان نشد با خواندن نماز عید قربان در زیر آسمان کبود با عمق جان فریاد می‌زنیم که خدایا دوستت داریم و شوق رسیدن به تو را در وجودمان بارور می‌سازیم.

فرصت دوم: بهره‌گیری از تفریحات سالم

در کنار تأکیدات فراوان بر عبادت حق تعالی، همواره رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) به مسلمین سفارش کرده‌اند نشاط روحی و جسمی خویش را حفظ نمایند. ایشان در فرمایشی به یاران خود می‌گویند: "به سرگرمی و بازی بپردازید، زیرا دوست ندارم سختگیری و خشونت در دینتان مشاهده شود".[2]

چه خوب است از فرصت تعطیلی این روز بزرگ بهره گرفت، بار سفر بست و از طبیعت زیبای پاییزی بهره گرفت و یک روز خوب را در کنار خانواده و دوستان سپری کرد. تا هم روحیه و نشاط خویش را بازیابیم و هم فرصت در کنار خانواده بودن را از دست ندهیم. فرصتی برای تفریح و نشاط کودکان، نوجوانان و جوانان و حتی میان‌سالان و سالخوردگان. فرصتی برای ایجاد لحظاتی خویش در صفحه ذهن‌های خسته از روزمرگی‌ها.

فرصت سوم: صله رحم

پیوند با خویشان و نیکی به آنان به ویژه پدر و مادر، از راه‌های مهم رشد و تعالی و تقرب به خدای سبحان است که پس از ایمان به خدا از بافضیلت‌ترین اعمال دینی به شمار می‌رود و اجر و پاداش مادی و معنوی فراوانی دارد.[3]

چه خوب است در این روز یادی از دوستان و آشنایانی که مدت‌هاست آن‌ها را ندیده‌ایم کرده و به دیدارشان برویم. و یا اگر فرصت دیدار نیست با تماسی تلفنی یا حتی پیامکی کوتاه از احوالشان جویا شویم. به دیدار پدرها و مادرانی برویم که با تمام وجود برایمان زحمت کشیده‌اند. چه آن‌ها که در خانه‌های خود هستند، چه آنانی که در خانه‌های سالمندان چشم امید به آمدن فرزندانشان دارند. یادمان نرود آن‌هایی که زیر خاک خوابیده‌اند. مبادا سردی خاک قلب‌هایمان را سرد کرده باشد. به دیدارشان رفته و با فاتحه‌ای روحشان را شاد کرده و خالی بودن جایشان را یادآور شویم.

در برخی نقاط ایران سنتی حسنه میان مردمان جاری است و آن اینکه در ایام عید قربان، همانند آنچه در عید نوروز جاری است، به دیدار یکدیگر رفته و قربانی‌های خود را با هم میل می‌کنند تا هم از حال یکدیگر جویا شوند و هم به سنت نیکوی اسلام عمل نموده باشند.

فرصت چهارم: عیادت از بیماران

بیماری یکی از سخت‌ترین آزمایشاتی است که خداوند سبحان ممکن است فرد و خانواده او را بدان مبتلا سازد. این سختی زمانی مضاعف خواهد شد که انسان در هنگامه بیماری خود را تنها حس کند و همدرد و یاری در کنار خویش نبیند. انسان بیمار همواره چشم به راه است تا شخصی، هر چند غریبه، از حالش جویا شود و تسکینی بر دردش قرار دهد. دست نوازشی بر سر بکشد و امید بهبودی را در دلش روشن سازد. از این روست که در اسلام تأکید فراوانی بر ملاقات بیماران شده است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در حدیثی می‌فرمایند:

"عَائِدُ الْمَرِیضِ یَخُوضُ فِی الْبَرَكَةِ فَإِذَا جَلَسَ انْغَمَسَ فِیهَا".[4]

"عیادت کننده از بیمار، در برکت و وارد شده است و هرگاه با بیمار بنشیند در برکت فرورفته و غوطه‌ور شده است".

عید قربان فرصتی است برای دیدار بیماران تا موجب زنده شدن امید در روح خسته از دردشان گردد و هم سبب گردد قدردان سلامتی خود گشته و شکرگزار آن باشیم.

فرصت پنجم: دلجویی از فقرا و درماندگان

اکنون که ما در خانه‌های خویش و در کنار خانواده‌یمان زندگی می‌کنیم و از شادی با هم بودن بهره می‌بریم، بسیاری از افراد در ایران عزیزمان و یا سراسر دنیا هستند که از حداقل‌های زندگی محرومند. هنگامی که ما به فکر این هستیم که عید خود را چگونه سپری کنیم، عده‌ای چون دیگر ایام سال، در جستجوی یافتن غذایی هستند تا خانواده‌یشان سر گرسنه بر بالین نگذارند. هنگامی که ما فرزندان خویش را در آغوش می‌گیریم و آنان را مملو از دوست داشتن می‌نماییم، بسیاری هستند که لذت با هم بودن را از یاد برده‌اند و فقر و گرسنگی جای آن را در قلب‌هایشان گرفته است. رسول مهربانی‌ها همیشه نگران این گروه از مردمان بود و به یاران خویش به گونه‌های مختلف توصیه می‌کردند به حال همسایگانتان توجه داشته باشید مبادا گرسنه باشند و شما در حالی که سیر هستید شب را سپری نمایید. در روایتی از امام علی (علیه السلام) گزارش شده است:

"إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَرَضَ فِی أَمْوَالِ الْأَغْنِیَاءِ أَقْوَاتَ الْفُقَرَاءِ فَمَا جَاعَ فَقِیرٌ إِلَّا بِمَا مُتِّعَ بِهِ غَنِیٌّ وَ اللَّهُ تَعَالَى [جَدُّهُ‏] سَائِلُهُمْ عَنْ ذَلِكَ".[5]

"خداوند سبحان غذای فقررا را در اموال ثروتمندان قرار داده است، پس هیچ فقیری در دنیا گرسنگی نمی‌کشد مگر اینکه ثروتمندی حق او را نداده باشد و خداوند از اغنیا در این باره خواهد پرسید".

خداوند قربانی کردن در این روز را سنت قرار داد و به مردم یاد داد که در قربانی حقی برای فقیران است. بسیار دیده شده است که افراد پس از قربانی کردن نذر خویش، آن را در میان اقوام نزدیک خویش پخش می‌کنند. این امر به جای خویش نیکو است اگر در بین آن اقوام فردی نیازمند وجود داشته باشد. اما اگر تمامی افراد از قدرت مالی خوبی برخوردار بودند چه خوب است که بخشی از قربانی را به فقیرانی داد که در حسرت خوردن یک لقمه غذای خوب، شب‌ها و روزها را پشت هم می‌گذرانند و چه بسا پاداش این قربانی کردن بسیار بالاتر باشد.

در روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمده است:

"أحبّ الأعمال إلى اللَّه من أطعم من جوع أو دفع عنه مغرما أو كشف عنه كربا".[6]

"محبوب‌ترین کارها نزد خدا سیر کردن گرسنه یا پرداختن بدهی یا برطرف کردن گرفتاری اوست".

نتیجه

عید قربان از اعیاد بزرگ مسلمین به شمار می‌رود و عبادت خداوند سبحان در آن منزلتی بس بلند دارد. مسلمانان در این روز می‌توانند برای خود فرصت‌سازی نمایند و کارهایی که شاید در دیگر ایام سال کمتر توان انجام آن را به دلیل مشغله های کاری و فکری دارند انجام دهند. از جمله آنکه فرصتی را برای تفریحات سالم و در کنار خانواده بودن قرار دهند، به دیدار نزدیکان و آشنایان به ویژه پدران و مادران بشتابند، به عیادت بیماران رفته و یا از حال فقرا و مساکین دلجویی نمایند. این همه اگر با نیت قرب الی الله انجام شوند ارزشی بسیار داشته و در طریق سیر الی الله یاری رسان فرد خواهند بود.

پی نوشت ها:

[1]. حج و عمره در قرآن و حدیث، ص 343.

[2]. مفاتیح الحیاه، ص 201.

[3]. همان، ص 209.

[4]. بحار الأنوار، ج ‏78، 224، ح 33.

[5]. نهج البلاغة، ص 533.

[6]. نهج الفصاحة، ص 168، ح 76.

زینب مجلسی راد              

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان