آفازی چیست؟

یکی از اختلالات ز بانی که از گاهی از کودکی در دانش آموزان شروع می شود آفازی است که می تواند مشکلاتی را در یادگیری دانش آموزان ایجاد کند. والدین و معلمان بایداز نحوه تکلم و مشکلات درک و بیان زبان دانش آموز خود آگاهی داشته باشند و موارد ناتوانی دانش آموز را جدی بگیرند و در صورت لزوم او را به مراکز گفتار درمانی و نزد متخصصین ببرند تا با درمان هرچه سریع تر از گسترش مشکلات آموزشی دانش آموز جلوگیری کنند. در این مقاله به معرفی آفازی و انواع آن و مشکلات آموزشی این افراد می پردازیم.

زبان پریشی ( آفازی ) اختلالی است که در اثر صدمه به بخش هایی از مغز که با زبان در ارتباط هستند به وجود می آید. زبان پریشی منجر به مشکلاتی در صحبت کردن، گوش دادن، خواندن و نوشتن می شود.این مشکلات ممکن است در برخی یا همه ی زمینه های مذکور و به درجات مختلف دیده شود. در بیشتر افراد راست دست و حدود نیمی از افراد چپ دست، صدمه به نیمه ی چپ مغز باعث زبان پریشی خواهد شد. صدمه به نیمه راست مغز در افراد مبتلا باعث بروز مشکلاتی فراتر از اختلالات گفتار و زبان خواهد شد.

آفازی در واقع آسیب گفتاری ناشی از آسیب مغز است که در کودکان اکثرا ناشی از ضربه به سر؛ تشنج ؛ تومورها و سایر علل شناخته شده و ناشناخته می باشد. آفازی شامل مشکلات  ناشی از عقب ماندگی ذهنی و بیماری های روان نمی شود.

دو نوع آفازی کودک داریم:

رشدی و اکتسابی

آفازی رشدی: آسیب مناطق گفتاری در مغز قبل از زبان آموزی کودک است. قبل از اینکه کودک شناخت کافی به دست آورد و صحبت کردن را یاد بگیرد و یا در مراحل اولیه زبان آموزی ؛ مناطق مغزی مربوطه آسیب می بیند.

آفازی اکتسابی: آسیب مناطق گفتاری در مغزطی زبان آموزی کودک است. یعنی کودک در حالی که تا حدی از محیط و اشیاء شناخت دارد و صحبت کردن را یاد گرفته است آسیب می بیند

علایم آفازی کودک:

• بی قراری
• کاهش یا فقدان توجه
• عدم تماس چشمی
• عدم آواسازی و یا آواسازی های نامفهوم و تکراری
• عدم درک کلام و دستورات
• عدم شناخت و یا شناخت نامناسب و ناکافی از اشیا ؛ محیط ؛ارتباط و...

در صورت آسیب مناطق حسی-حرکتی علایم آسیب های این مناطق مثل فلجی اندام گفتاری و آبریزش از دهان و مشکلات بلع و ... اضافه می شود.

تکلم

عقاید، افکار، احساسات که از طریق زبان بیان می شود. برقراری ارتباط از راه استفاده از واژه ها و زبان

1. زبانپریشی حرکتی: اختلال تکلم به علت اختلال شناختی که در آن قدرت فهم دست نخورده می ماند ، اما توانایی صحبت کردن به میزان زیادی از بین می رود (زبان پریشی بروکا ، غیر سلیس یا بیانی  نیز گفته می شود ) .

2. زبان پریشی حسی: از دست رفتن توانایی درک معانی لغات به علل عضوی ؛ تکلم سلیس و خودانگیز اما نا مربوط و نامفهوم است (زبانپریشی ورنیکه ، سلیس  و دریافتی  نیز نامیده می شود )

3. زبانپریشی اسمی: اشکال در پیدا کردن نام درست یک شیء ( نامپریشی  و زبانپریشی نسیانی  نیز نامیده می شود ) .

4 . زبانپریشی نحوی : ناتوانی برای تنظیم توالی مناسب کلمات .

5. زبانپریشی نامفهوم: کلمات ادا شده کاملا ساخته و پرداخته خود بیمار هستند (نئولوژیک هستند ) ؛ کلمات بی معنی با زیر و بم متفاوت و لحن متغیر تکرار می شود.

6. زبانپریشی سرتاسری: ترکیبی از زبانپریشی غیر سلیس بارز و زبانپریشی سلیس شدید.

7. ناگویی: ناتوانی برای صحبت کردن به دلیل نقص عقلی یا دوره ای از زوال عقل (دمانس) .

8. هرزه گویی: استفاده غیر ارادی از زبان زشت و زننده ؛ در اختلال توره و برخی موارد اسکیزوفرنی دیده می شود.

آفازی را باید  بتوان از نظر بالینی تشخیص داد چرا که وجود آن معرف وجود ضایعه در کورتکس یا بلافاصله زیر کورتکس و زیر نیمکره چپ است

  در این زمینه دو استثنا ء وجود دارد:

1- برخی از افراد که بااصطلاح چپ دست هستند نیمکره راست را جهت تکلم به کار می گیرند .

2- آفازی مربوط به ذکر اسامی آنومیک آفازیا ممکن است بعلت اختلالات متابولیک و یا ضایعات فضا گیری باشد که فشار ایجاد می کند.

پنج  نوع مختلف آفازی :

این نوع آفازی در اثر ضایعه در منطقه بروکا و یا نواحی مجاور آن بوجود می آید و خصوصیات آن بقرار زیر است :

الف - حرف زدن به آهستگی صورت گرفته و سلیس نیست و بعلاوه هجای کلمات دچار اشکال بوده و با سعی زیاد بیمار صورت می گیرد. حرف زدن بیمار بااصطلاح تلگرافی است بدین معنی که کل حرفی که بیمار می زند بسیار کاهش پیدا کرده و بیمار لغات کوچک و یا انتهای برخی لغات را در هنگام تکلم حذف کرده و آنرا ادا نمی کند .

ب - درک لغات نوشته و یا گفته شده خوب است و ایرادی ندارد .

پ- تکرار یک لغت هر چند که با سعی و زور زدن صورت می گیرد خوب است لیکن تکرار یک عبارت با اشکال صورت می گیرد به وص عباراتی که با یک فعل کمکی همراه هستند . نظیر : ..... واست یا ..... مگر باشد و یا .....اما است و ...

ت - در هنگام نوشتن دارای حالت افازیک است .

ث- کودک در نام بردن اشیاء مختلف دچا راشکال است .

ج - ضعف عضلات یک طرف بدن وجود دارد که معمولا در بازو شدید تر از پاست و این حالت بعلت نزدیک بودن کورتکس حرکتی به منطقه بروکااست .

چ- از کمبود و نقص خود مطلع است و غالبا وازده و دچار افسردگی است.

ح - با کمال تعجب در  برخی بیماران می توان مشاهده نمود که کودک قادر است بدون اختلال تکلم ملودی ای را زمزمه کند و حتی آفازی وی در هنگام فحش دادن و نفرین کردن دیگران از بین می رود.

به علت ضایعه منطقه ورنیکه و یا نواحی مجاور آن به وجود می آید :

الف - سخن گفتن کودک واضح و دارای ریتم  و هجای طبیعی می باشد لیکن بیمار از نظر ارایه اطلاعات و مطالب دچار می باشد زیرا که از الفاظ زاید و لغات بی محتوی و نادرست استفاده می کند .

ب - از لغات و صداهای نادرست استفاده می کند . مثلا بجای این که بگوید این دست من است می گوید این شبدر من است .

پ-  در درک لغات گفته شده و یا نوشته شده دچار اشکال است .

ت - طرز نوشتن مثل سخن گفتن دچار اشکال است هر چند که شیوه نویسندگی ممکن است درست باشد .

ث - تکرار لغات و عبارات دچار اشکال است .

ج - نام بردن اشیاء دچار اشکال است .

ح - ممکن است که به کمبود و نقص خود واقف نباشند و لذا غالبا حتی در موارد حاد دچار وازدگی و افسردگی نمی شوند.

به علت ضایعات لوب تمپورال و یا پاریتال است که دسته قوسی ویا الیاف ارتباطی را نیز گرفتار می کند.

الف - سخن گفتن واضح است لیکن اطلاعاتی که بدست می آید کامل نیست و اختلالات پارافازیک شایع است.

ب - قادر به درک مطالب گفته شده و یا نوشته شده می باشد لیکن درخواندن مطالب دچار اشکال است.

پ- در تکرار لغات و عبارات دچار اشکال است بخصوص در تکرار عباراتی که شامل لغات کوچک دستوری است.

ت - نام بردن اشیاء مشکل است .

ث- قدرت در نوشتن مطالب مختل شده هر چند که شیوه نگارش ممکن است درست باشد.

این نوع آفازی به علت ضایعات کوچک گیروس زاویه ای. انسفالو پاتی های متابولیک ویا توکسیک و یا ضایعات کوچک فضا گیر که در منطقه ای دور از ناحیه تکلم قرار دارند دیده می شود.

الف - سخن گفتن واضح است لیکن اطلاعاتی که بیمار به دست می دهد ناقص و مبهم است و آن به علت اختلالات پارافازیکی است که وجود دارد. هر چند که این نوع آفازی را به جهت اشکال در نام بردن اشیاء  می خوانند لیکن تنها یافته بالینی در این نوع آفازی نیست.

ب - قادر به درک کلمات گفته شده و نوشته شده است.

ت - در ک مطالب و تکرار لغات و عبارات طبیعی است.

این آفازی در ضایعات بزرگی که دو منطقه بروکا  و ورنیکه را گرفتار می کند دیده می شود همی پلژی (فلج یکطرفه) در این آفازی وجود داشته و به علاوه بیمار قادر به درک مطالب و صحبت کردن نمی باشد. این نوع آفازی مربوط به محدوده تغذیه ای شریان مغزی میانی دیده می شود.

یادگیری و تحصیل در دانش آموزان آقازی

از متداول ترین مشکلات درصد قابل توجهی از دانش آموزان در یادگیری مفاهیم است. دانش آموزان مبتلا به آفازی عمدتا دچار اختلال شدید در یادآوری، بازشناسی، و استفاده از علایم یادگیری هستند.

از آنجا که در اکثر موارد انسان ها در یادگیری مسایل با علایم یادگیری ( سمبل ها ) سروکار دارند، آفازی ممکن است به سمبول ها ی کلامی و نیز غیر کلامی ظاهر شود.

مثل تشخیص ندادن رنگ چراغ های راهنمایی و رانندگی که خود یک نوع آفازی غیر کلامی است. ولی در عین حال با یادگیری ارتباط دارد. از جمله انواع مهم آفازی ها می توان از اختلال در درک و دادن پاسخ متناسب به سمبول های شنوایی و اختلال در درک و فهم سمبل های بینایی نام برد.

فراوانی این دانش آموزان :

طبق تحقیقات انجام گرفته بین یک تا سه درصد و حداکثر تا هفت درصد از دانش آموزان دبستانی به نحوی نیاز به آموزش ویژه درمانی برای اصلاح و یا بهبود ناتوانی ویژه یادگیری دارند.

تشخیص :

با توجه به این که این اختلال و علل بوجود آورنده آن از تنوع و پراکندگی زیادی برخوردار است متخصصان از روش های گوناگونی استفاده می کنند، که از این میان می توان به روش های عصبی، روش های ادراکی بصری، روش های چند حسی، روش های ادراکی حرکتی اشاره کرد.

شیوه آموزش :

آموزش به این دانش آموزان به صورت انفرادی است و این شیوه ای است که با تدریس در کلاس های عادی کاملا متفاوت بوده و آموزش به فرد مستلزم تشخیص و ارزیابی جامع اختلالات دانش اموز خواهد بود.

با توجه به پیچیدگی بسیار زیاد این اختلال در کودکان درک ویژگی ها و نیازهای خاص هر دانش آموز امری بسیار مهم و با اهمیت در درمان و آموزش و اصلاح مشکلات او تلقی می شود .

چند سالی است که آموزش و پرورش استثنایی، مدارسی را تحت عنوان مدارس اختلالات ویژه ی یادگیری تاسیس نموده است و با استفاده از مربیان مجرب به آموزش و رفع این اختلال مبادرت می ورزند. با دانش آموز آفازیک باید هجا هجا و بخش بخش صحبت کرد چون میانگین طول گفتار این افراد بسیار کم است با گفتار تلگرافی زبان ارتباطی آنها را افزایش دهید.

تشخیص افتراقی:

1.عقب مانده نیست ولی آسیب های یادگیری دارد

2.اوتیستیک نیست ولی منزوی است.

3.در رشد زبان به شدت عقب مانده است.

4.اختلال ادراکی دریک یا چند حس ولی نه تمام حواس دارد.

5.اختلال در عملکرد شنیداری دارد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری