الزامات یک معذرت‌خواهی موثر
معذرت‌خواهی صحیح و موثر آن است که به کسی که به سبب ایجاد رنجش یا کدورت در قلب او شده‌ایم، پاسخی عاطفی، همدلانه و از صمیم قلب بدهیم.
اشتباهاتی که از نظر عاطفی در روابط خود مرتکب می‌شویم و آن‌ها را پرده پوشی می‌کنیم، اغلب اثرات ماندگار و زیان‌آوری بر روابط ما با دیگران می‌گذارد. این خطاها به تدریج بر روی هم انباشته می‌شود و بعد از چند سال، رابطه ما را با دیگران سرد می‌کند و حتی می‌تواند موجب قطع رابطه با آن‌ها شود. برای ایجاد تغییر در مناسباتی که بر اثر اشتباهات عاطفی رو به نابودی است، باید واقعیت‌ها را درک کنیم و بپذیریم که همواره بخشی از تقصیرات نیز به گردن خود ماست.
برای ترمیم صدمات عاطفی که در رابطه انسانی ما بروز یافته است، باید تلاش کنیم که ابتدا خطای خود را بیابیم و سپس آن را بپذیریم، اما مشکل این است که هنوز عده بی‌شماری به آن درجه از مهارت عاطفی نرسیده‌اند که صمیمانه از دیگران عذرخواهی کنند و موضع دفاعی به خود نگیرند. هنر ظریف اعتراف به اشتباه و طلب بخشش، آخرین مهارت سواد عاطفی است که هر کسی باید به درستی آن را بیاموزد.
قوانین و الزامات یک معذرت‌خواهی موثر
1- عذرخواهی باید به شیوه‌ای درست بیان شود. هر معذرت خواهی شامل دو بخش است: 1- معذرت‌خواهی، 2- پاسخ آن. برای آنکه معذرت‌خواهی موثر واقع شود، باید به طور کامل و درست بیان شود، مورد تعمق قرار گیرد و در آخر، به آن پاسخ داده شود.
وقتی کسی، دیگری را آزرده می‌سازد و سپس به شیوه‌ای سطحی عذرخواهی می‌کند و عذرخواهی او مورد پذیرش نیز واقع می‌شود، علاوه بر اینکه عملکردی موثر به تصویر کشیده نمی‌شود، ممکن است اثرات زیان‌بار آن برای همیشه باقی بماند و در طولانی مدت، رابطه را به سوی قهقرا بکشاند و این نوع عذرخواهی، هیچ نتیجه مثبت و سازنده‌ای به بار نیاورد. بنابراین، پذیرش معذرت‌خواهی نباید به سرعت و بدون تأمل و تعمق صورت گیرد.
2- معذرت‌خواهی زمانی موثر واقع می‌شود که عمل اشتباه فرد در آن کاملاً مشخص شود. بعضی اوقات، مردم به خاطر عملی که چندان مشکل‌آفرین نبوده، به عذرخواهی می‌پردازند و عامل اصلی رنجش را فراموش می‌کنند. لازم است هر مشکلی دقیقاً و با موشکافی مورد تحلیل قرار گیرد تا معذرت‌خواهی به خاطر اصل عمل (نه ظاهر آن) انجام پذیرد.
3- در هنگام معذرت‌خواهی از عمل اشتباه خود، باید از شدت تأثیر آن بر دیگران آگاه باشیم. اگر میزان ناراحتی و رنجش افراد از عملکرد دیگران را به سه بخش «خفیف، متوسط و شدید» تقسیم کنیم، لازم است میزان عذرخواهی ما دقیقاً متناسب با میزان یا درجه رنجش طرف مقابل باشد.
دو اشتباه رایج در عذرخواهی و پذیرش آن
1- بسنده کردن به یک عذرخواهی لفظی ساده
به کار بردن کلماتی مانند «ببخشید»، «معذرت می‌خواهم» یا «وای؛ اشتباه کردم» و غیره، به هیچ‌وجه عذرخواهی واقعی محسوب نمی‌شود. این نوع عذرخواهی‌ها شاید در زمانی که ناخواسته به کسی تنه می‌زنیم یا به میان حرف کسی می‌پریم، مثمر ثمر باشد، اما در موارد دیگری که احساسات طرف مقابل را عمیقاً جریحه‌دار کرده‌ایم، به هیچ وجه موثر نیستند.
معذرت‌خواهی صحیح و موثر آن است که به کسی که به سبب ایجاد رنجش یا کدورت در قلب او شده‌ایم، پاسخی عاطفی، همدلانه و از صمیم قلب بدهیم. در واقع، معذرت‌خواهی باید از ته قلب و برای رفتار خاصی باشد که انجام داده‌ایم؛ وگرنه بی معنا و بی اثر خواهد بود. اگر به دنبال معذرت‌خواهی، رفتار شخص تغییر نکند، ثمری به بار نخواهد آورد.
2- سریع بخشیدن
این مورد مربوط به زمانی است که طرف مقابل، مرتکب اشتباه شده و شما قرار است او را ببخشید. در این قسمت، درباره این موضوع بحث می‌کنیم که سریع بخشیدن افراد، دقیقاً به همان اندازه خطرناک است که نبخشیدنشان، زیرا اگر عذرخواهی دیگران را بدون هیچ واکنشی، فوراً بپذیرید، در روابط عاطفی خود با او به هیچ‌گونه تغییر مثبت یا بهبود عاطفی دست نمی‌یابید.
از این گذشته، اگر کسی به خاطر عمل خطایی که مرتکب شده، با یک عذرخواهی ساده و سرسری از کنار رنجش شما بگذرد و شما هم بگویید که «اشکالی ندارد»، ناراحتی و دلخوری همچنان در دلتان باقی می‌ماند؛ هرچند که به ظاهر، اوضاع آرام به نظر می‌رسد.
نکته قابل ماجرا آنجاست که این رنجش و دلخوری باقی مانده در قلب شما، همان آتش زیر خاکستری خواهد بود که بالاخره رابطه شما را تباه خواهد کرد. سواد عاطفی به شما می‌گوید که باید به جای سریع بخشیدن افراد، راجع به آن فکر کنید و ببینید آیا از نظر روحی و عاطفی قادرید طرف مقابل را ببخشید و عذرخواهی‌اش را قبول کنید یا خیر.
انتخاب با شماست و هیچ اجباری در کار نیست. اگر فکر می‌کنید عذرخواهی او از صمیم قلب و واقعی نیست، آن را رد کنید. هیچ اشکالی ندارد اگر با خودتان صادق باشید و به طرف مقابل بگویید که به عذرخواهی بیشتری نیاز دارید یا هنوز نمی‌توانید او را ببخشید و به زمان بیشتری نیاز دارید.
به هر حال، آنچه در مبحث عذرخواهی و پذیرش آن مورد اهمیت است، توجه به این نکته است که اگر عذرخواهی ما از دیگران یا عذرخواهی دیگران از ما، سبب بهتر شدن احساس ما نشود، ابراز یا پذیرفتن آن بی فایده است!
در رابطه انسانی مبتنی بر سواد عاطفی، موضوع عذرخواهی و پذیرش آن از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا به محض آنکه افراد در مقوله عذرخواهی و پذیرش آن، به دانشی صحیح دست یابند، به منبع قدرت و سلامتی روان تبدیل می‌شوند. در واقع وقتی که عواطف و احساسات خود را به طور شفاف بشناسیم، به طور کامل آن را ابراز کنیم و احساسات دیگران را نیز همچون احساسات خودمان مهم بدانیم، آنگاه زندگی، تحرک بیشتری می‌گیرد و لذت‌بخش‌تر می‌شود.
