تبیان، دستیار زندگی
در بخش چهارم داستان لیلی و مجنون، تا به آنجا پیش رفتیم که پدر، مجنون را برای شفا و رهایی از عشق به کعبه می برد و در میان قبیلۀ لیلی این سخن پخش شده بود که جوانی مجنون و دیوانه مدام در اطراف قبیله پرسه می زند و احتمال مرگ مجنون توسط قبیلۀ لیلی
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

می سوخت به آتش جدایی

لیلی و مجنون/بخش پنجم


در بخش چهارم داستان لیلی و مجنون، تا به آنجا پیش رفتیم که پدر، مجنون را برای شفا و رهایی از عشق به کعبه می برد و در میان قبیله لیلی این سخن پخش شده بود که جوانی مجنون و دیوانه مدام در اطراف قبیله پرسه می زند و احتمال مرگ مجنون توسط قبیله لیلی وجود داشت.

می سوخت به آتش جدایی

پدر مجنون از ترس جان فرزند سعی در به راه آوردن و دور ساختن او از قبیله لیلی بود اما عشق مجنون به لیلی مانع از مصلحت اندیشی و بیم جان می شد.

از طرفی حال و روز لیلی زیبا در تنهایی دیدن دارد:

سردفتر آیت نکویی                          شاهنشه ملک خوبرویی

فهرست جمال هفت پرگار                   از هفت خلیفه جامگی خوار

رشکِ رخِ ماهِ آسمانی                       رنج دل و سرو بوستانی

لیلی که به خوبی آیتی بود                  و انگشت کش ولایتی بود

می کرد به وقت غمزه سازی              بر تازی و ترک ترکتازی

صیدی ز کمند او نمی رست               غمزه اش بگرفت و زلف می بست

لیلی بیچاره با آن همه ناز و دلستانی، در فراق مجنون خونین دل و از ترس بدگویان، خانه نشین بود. نه توان آن را داشت که غم خود را با دیگری در میان گذارد و نه امکان این را داشت که از حال و روز مجنون خبری به دست بیاورد.

در پرده که راه بود بسته                    می بود چو پرده بر شکسته

می رفت نهفته بر سر بام                   نظاّره کنان ز بام تا شام

تا مجنون را چگونه بیند                    با او نفّسی چگونه گوید

او را به کدام دیده جوید                    با او غم دل چگونه گوید

از بیم رقیب و ترس بدخواه               پوشیده به نیمشب زدی آه

چون شمع به زهر خنده می زیست      شیرین خندید و تلخ بگریست

لیلی تنهای تنها و از یار جدا مانده، بی همدم و هم زبان، زندانی حصار تعصبات قومی و قبیله ای بود.

جز سایه نبود پرده دارش                      جز پرده کسی نه غمگسارش

از بس که به سایه راز می گفت              همسایه او به شب نمی خفت

میساخت میان آب و آتش                      گفتی که پریست آن پریوش

دریا دریا گوهر برآهیخت                    کشتی کشتی ز دیده می ریخت

می خورد غمی به زیر پرده                 غم خورده ورا و غم نخورده

در گوش نهاده حلقه زر                       چون حلقه نهاده گوش بر در

لیلی منتطر و گوش به زنگ بود تا بلکه از رهگذران کوچه نام و پیام مجنون را بشنود. ترانه های عاشقانه مجنون ورد زبان مردم شده بود و نوجوانان قبیله غزل های او را به آواز می خواندند. لیلی این آوازها را از آن سوی حرم می شنید و به مدد طبع سخنور در پاسخ هر پیامِ دلدار غزلی می سرود و بر رقعه ای می نوشت و از فرازِ دیوار خانه به کوچه می افکند تا مگر رهگذری آن را برگیرد و بخواند و به گوش مجنون برساند.

زین گونه میان آن دو دلبند                          می رفت پیام گونه ای چند

زاوازه آن دو بلبل مست                             هر بَلبَله ای که بود، بشکست

اما بدخواهان بلفضول این اندازه رابطه را هم نتوانستند تحمل کنند،

خصمان در طعنه باز کردند          در هر دو زبان دراز کردند

وایشان ز بد گزاف گویان            خود را به سرشک دیده گویان

بودند بر این طریق سالی             قانع به خیال و چون خیالی

فصل زمستان و گذشت و بهار آمد.

چون پرده کشید گل به صحرا           شد خاک به روی گل مطرا

خندید شکوفه بر درختان                چون سّکه روی نیک بختان

از لاله سرخ و از گل زرد             گیتی علم دو رنگ بر کرد

از برگ و نوا به باغ و بستان          با برگ و نوا هزار دستان

لیلی بیچاره با آن همه ناز و دلستانی، در فراق مجنون خونین دل و از ترس بدگویان، خانه نشین بود. نه توان آن را داشت که غم خود را با دیگری در میان گذارد و نه امکان این را داشت که از حال و روز مجنون خبری به دست بیاورد.

در فصلی به این زیبایی، لیلی با جمعی از دختران قبیله به تماشای باغ و بستان رفت. در حین گردش رهگذری از آوازهای مجنون می خواند.

شخصی غزلی چو درّ مکنون                می خواند ز گفته های مجنون

کای پرده درِ صلاح کارم                    امّید تو باد پرده دارم

مجنون به میان موج خون است             لیلی به حساب کار چون است؟

مجنون جگری همی خراشد                 لیلی نمک از که می تراشد؟

مجنون به خدنگ خار سفته ست           لیلی به کدام ناز خفته ست؟

مجنون به هزار نوحه نالد                  لیلی چه نشاط می سگالد؟

مجنون همه درد و داغ دارد               لیلی چه بهار و باغ دارد؟

مجنون ز فراق دل رمیده ست            لیلی به چه راحت آرمیده ست؟

لیلی با شنیدن این آواز حالش دگرگون گشت و اطرافیان به راز او پی بردند. وقتی به خانه آمدند یکی از دختران به دیدار مادر لیلی رفت و داستان عشق پنهان او را به مادر رساند تا هر چه زودتر چاره ای بیندیشد و درد او را دوا سازد.

لیلی چو سماع این غزل کرد                    بگریست و ز گریه سنگ حل کرد

زان سرو بنان بوستانی                          می دید درو یکی نهانی

کز دوری دوست بر چه سان است؟           بر دوست چگونه مهربان است؟

چون باز شدند سوی خانه                       شد در صدف آن درّ یگانه

داننده راز، راز ننهفت                          با مادرش آنچه دید برگفت

تا مادر مشفقش نوازد                           در چاره گریش چاره سازد

مادر با شنیدن این خبر حیرت زده ماند که چه رفتاری را با او در پیش گیرد؟ با خود می گفت: اگر او را به حال خود رها کنم، شیدا و از خود بیخود می شود. اگر او را به صبر راهنمایی کنم او توانش را ندارد و هلاک می شود. با حسرت دختر حسرت می خورد و کاری از دستش بر نمی آمد.

می گفت گرش گذارم از دست                     آن شیفته گشت و این شود مست

ور صابریی بدو نمایم                               برناید ازو، وزو برآیم

بر حسرت او دریغ می خورد                      می خورد دریغ و صبر می کرد

حال و روز لیلی همچون سابق بود و در غم و ناراحتی و دلتنگی غوطه ور بود.

لیلی که چو گنج شد حصاری                    می بود چو ماه در عماری

می زد نفسی پرفته چون میغ                    می خورد غمی نهفته چون تیغ

دلتنگ چنانکه بود، می زیست                  بی تنگدلی به عشق در کیست؟

ادامه دارد....

آسیه بیاتانی

بخش ادبیات تبیان


منابع:

لیلی و مجنون، نظامی گنجوی، تصحیح دستگردی

سیمای دو زن، سعیدی سیرجانی