حرف هایی مهمل درباره مولانا

محمدعلی موحد در مراسم رونمایی از گزیده مکاتبات مولانا با نام «احوال دل گداخته» به انتخاب غلامعلی حداد عادل، به توضیحاتی درباره ویژگی‌های آثار منثور مولانا پرداخت و در ادامه عنوان کرد: درباره آثار مولانا سوءتفاهم‌هایی وجود داشته است که من یک بار خودم فکر می‌کنم در همین بنیاد شمس و مولانا شاهد آن بوده‌ام و استاد محترمی صحبت می‌کرد و می‌گفت که مولانا مثنوی را در حال شوریدگی می‌گفته است، می‌چرخیده، از خود بی‌خود می‌شده و از دهنش کف می‌ریخته و این شعرها را می‌گفته است، اما من می‌گویم، آقا اصلا این‌گونه نیست! چگونه ممکن است مولانا چنین آدمی بوده باشد؟ این حرف‌ها حرف‌های مهملی است که می‌گویند.

این مولاناشناس افزود: در همین کتاب مکتوبات گفته شده است، مولانا روزی 10‌، 12 نامه می‌نوشته است. این‌گونه نیست، چون آثار مولانا حاصل تفکر است و گاه نگارش هر کدام از این نامه‌ها شش ماه طول می‌کشیده است.او با خواندن القابی که مولانا در نامه‌ی 55 به مخاطب نامه ابراز داشته است، خطاب این نامه را شمس تبریزی دانست و در ادامه گفت: مولانا تا آخرین نفس با شمس بوده و از او گفته است. برخی گمان می‌کنند چنین القابی خطاب به «پروانه» بوده، ولی کسی به ذهنش نرسیده که مولانا نامه 55 را خطاب به شمس نوشته است.او سپس بخشی از نامه 55 را خواند.

موحد همچنین در بخش دیگری از سخنانش گفت: خیلی خوب است که زمانی که مجلس بزرگداشتی برای مولانا گرفته می‌شود، هدیه کوچکی هم به این مراسم بیاوریم. از آقای حداد تشکر می‌کنم که کتاب «احوال دل گداخته» را به این مجلس آورده‌اند.او همچنین گفت: برگزاری بزرگداشت برای مشاهیرمان خیلی خوب است و ما باید قدر آنان را بدانیم، اما اگر همراه با گرفتن مراسم یک قدم هم برداریم، خوب است.

او سپس به پژوهش‌های خود درباره مولانا اشاره کرد و گفت: در سال 1357 و با معرفی دکتر شفیعی کدکنی من هم در راه نگارش کتابی با موضوع مکتوبات مولانا کاری انجام دادم و همچنین گزیده‌ای از «مقالات شمس» و گزیده‌ای از «فیه ما فیه» را انتخاب کردم، اما در عجب ماندم که چرا کار من و دیگران که در این زمینه کار کردند، نگرفت، اما وقتی کتاب آقای حداد را دیدم، فهمیدم که ما کارمان را بلد نبودیم. امیدوارم من هم یک تجدیدنظر در گزیده «فیه ما فیه» کنم که سال‌هاست حقش ادا نشده است.موحد در ادامه به ویژگی‌هایی که حداد عادل در نگارش این کتاب لحاظ کرده است، اشاره کرد و گفت: مقدمه 130 صفحه‌یی و همچنین آوردن توضیحات هر یک از نامه‌ها در زیر همان نامه از کارهایی است که باعث راحت‌تر ماندن کتاب شده است.او همچنین مکتوبات را در بین آثار منثور مولانا را دارای جایگاه ویژه‌ای دانست و در ادامه ایرادهایی از این کتاب گرفت و ابراز امیدواری کرد، حداد عادل در آینده تمام کتاب مکتوبات را به همین شکل تصحیح و منتشر کند.

گزیده‌ای از نامه‌های مولانا

در بخشی از این مراسم نیز افتخار عارف، رییس مۆسسه فرهنگی اکو، به نیابت از این سازمان، بنیاد سعدی و بنیاد شمس تبریزی و مولانا به حاضران برای حضور در این مراسم خوش‌آمد گفت و درباره کتاب «احوال دل گداخته» گفت: این کتاب شامل گزیده‌ای از نامه‌های مولاناست که توسط یک اندیشمند‌، فیلسوف‌، شاعر، زبان‌شناس،‌ مترجم قرآن کریم و دولت‌مرد جناب آقای دکتر حداد عادل،‌ ریاست محترم فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی، نگاشته شده است.افتخار عارف اضافه کرد: کتاب «احوال دل گداخته» مبین تاریخ‌، فرهنگ و معنویت غنی کشورهای عضو اکوست و رونمایی از این کتاب ارزشمند لحظه پرافتخاری را برای همه رقم خواهد زد. بر همگان واضح و مبرهن است که زبان و ادبیات از مهم‌ترین میراث و سنت‌های ارزشمند کشورهای عضو اکو محسوب می‌شود. مولانا جلال‌الدین رومی در تمام اعصار به عنوان شاعر و عارفی برجسته شناخته شده است و همواره موضوع مطالعات و پژوهش‌های عارفانه در منطقه اکو و نیز در کل جهان اسلام و دیگر جوامع بشری بوده است.رییس موسسه فرهنگی اکو ادامه داد: تقریبا تمام جوامع و مذاهب از دیرباز با افکار و دیدگاه‌های این شاعر صوفی آشنا بوده و آن را گرامی می‌دارند؛‌ افکار و ایده‌هایی که به اشکال مختلف زبان و ادب ارائه شده و به بسیاری از زبان‌ها ترجمه شده است.او افزود: کتاب «احوال دل گداخته» نقدی موشکافانه و قاطع است بر گزیده‌ای از نامه‌های مولانا به مریدان وی، دولت‌مردان و بزرگان ملت‌ها به قلم دکتر حداد عادل. این نامه‌ها که به سبک‌های مختلف و خطاب به اقشار مختلف جامعه نگاشته شده، حاوی نقل قول‌های فراوان از قرآن کریم‌، حدیث و سنت‌، شعر فارسی و عربی است که اسناد تاریخی موثقی برای ارائه الگوهای فرهنگی – اجتماعی دوران حیات مولانا شمرده می‌شوند.

در ادامه، توفیق سبحانی در سخنانی گفت: کتاب را خواندم. حاضرم برای نگارش بقیه مکتوبات شاگردی کنم و با راهنمایی جناب حداد عادل بقیه کتاب‌ را با هم کار کنیم.این پژوهشگر ادامه داد: در زمان نگارش کتاب خودم درباره مکتوبات مولانا سعی کردم مطالب را آن‌گونه که از قلم و ذهن خود مولانا تراویده، روی کاغذ بیاورم.او همچنین ایرادهایی را درباره کتاب مطرح کرد و خواست که حداد عادل درباره آن‌ها توضیح دهد.

حداد با دوچهره فرهنگی/سیاسی

در ادامه مراسم، حجت‌الاسلام سیدطه مرقاتی با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی غلامعلی حداد عادل گفت: به نظر برخی شاید حضور آقای دکتر حداد عادل در دانشگاه‌ها از حضور ایشان در عرصه سیاست ضروری‌تر باشد، اما اگر ما به گذشته ایران نگاه کنیم، می‌بینیم که همواره شخصیت‌های فرهنگی در حکومت‌ها حضور داشته‌اند، مثل خواجه نصیرالدین توسی در حکومت مغول‌ها و ابونصر فارابی در حکومت حمدانی‌ها. حضور این چهره‌های علمی در این حکومت‌ها باعث می‌شده دولت‌ها ارزش علم را بدانند. مرقاتی همچنین حداد عادل را معلم اخلاق،‌ دانشمند و ادیبی متواضع خواند.

حداد عادل چه گفت؟

در ادامه غلامعلی حداد عادل، نویسنده کتاب «احوال دل گداخته»، محمد علی موحد را استاد خود خواند و گفت: در این سخنی که می‌گویم، مبالغه نیست. من استاد دکتر موحد را سرآمد مولوی‌شناسان در جهان امروز می‌دانم. هر کس با آثار ایشان آشنا باشد و با مولوی آشنا باشد، این سخن را تصدیق می‌کند. وجود ایشان در فرهنگستان زبان ادب و فارسی یک نعمت است. امروز هم لطف کردند که در این مراسم سخن گفتند و ما استفاده کردیم.رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره توفیق سبحانی هم گفت: از ایشان نیز تشکر می‌کنم و باید بگویم که تصحیح دانشگاهی ایشان از «مکتوبات» بود که من را با این کتاب آشنا کرد. در واقع اگر دکتر سبحانی «مکتوبات» را به چاپ نمی‌رساند، « احوال دل گداخته» ممکن نمی‌شد.او همچنین از طه مرقاتی، محمدرضا ترکی و علی‌اصغر علمی تشکر کرد و در ادامه درباره کتاب گفت: از 20 سال پیش که «مکتوبات» منتشر شد، بنده به ارزش ادبی نثر مولانا توجه کرده‌ام.

حداد عادل سپس گفت: مولانا با سعدی معاصر بوده است، اما نثری که مولانا در قونیه و در نوشتن مکتوبات به کار گرفته، با سبک نثر گلستان سعدی متفاوت است. سبک نگارش مولانا در این نامه‌ها سبک مرصل است که در خراسان و در کلیله و دمنه و تاریخ بیهقی آمده و مولانا این سبک را با خود به قونیه برده و در مکتوباتش آشکار شده و تا یکصد سال بعد از مولانا هم در کتاب‌های دیگری که در قونیه نوشته شده، ظهور و بروز داشته است.او در ادامه گفت: اگر بخواهیم کتاب مکتوبات را با گلستان سعدی مقایسه کنیم، می‌بینیم که نثر مسجعی که او در این اثر به کار برده است، سبب شده که دیگران در تقلید از نثر گلستان، نثر فارسی را دشوارتر کنند و هیچ‌کس هم به پای خود سعدی نرسد، اما باز همه بخواهند از او تقلید کنند.خداد عادل سپس گفت: این شیوه نثر مولانا برای نویسندگان ما الگو نشده است و در همان قونیه مانده، بنابراین تاریخ نثر ما در ایران راه دیگری را رفته و پیچیده شده است.او در بخش دیگری از سخنانش به ویژگی‌های مکتوبات مولانا اشاره کرد و سپس گفت: ما از بزرگان خود احوال شخصی نداریم، حتا بزرگانی که زمان زندگی‌شان به ما نزدیک است، احوال زندگی‌شان مبهم است. نمونه آن‌ها سعدی و حافظ هستند. در این میان مولانا یک استثناست، چون از احوال شخصی او اسنادی به جا مانده است.