غده پینه آل

اهداف:

• آشنایی با غده پینه آل

شرح درس:

پینه آل یا غده صنوبری (Pineal gland)‏ در وسط مغز  در زیر نیمکره‌های مخ و در بین دو برجستگی جلویی از برجستگی‌های چهارگانه مغز میانی قرار دارد. این غده ساختمانی خاکستری رنگ متمایل به قرمز کوچکی به اندازه یک نخود دارد که درست در جلوی مخچه جای دارد.

بسیاری از فیزیولوژیست ها معتقدند که این غده یک بازمانده ی غیر فعال است، اما عده ی دیگر سال ها مدعی بودند که غده ی پینه آل وظایف مهمی در کنترل فعالیت های جنسی و تولید مثل دارد.

اما امروزه پس از سال ها بحث به نظر می رسد که طرفداران نظریه عملکرد جنسی برنده هستند و غده پینه آل نقش مهم تنظیمی در عملکرد جنسی و تولید مثلی ایفا می کند. با توجه به تشریح مقایسه ای، معلوم شده که غده ی پینه آل از بقایای نوعی چشم سوم در بالا و پشت سر حیوانات پست تر است.

غده پینه‌آل را یکی از ساعت‌های زیستی بدن نیز می‌دانند که در تنظیم پدیده‌های تناوبی شرکت دارد. کارکرد دقیق آن هنوز مشخص نیست، البته این غده هورمونی به نام ملاتونین را ترشح می‌کند که با چرخه روزانه خواب و بیداری مرتبط می‌باشد.

این غده تنظیم کننده آغاز بلوغ بوده، انسان را به خواب وامی دارد و بر حالات خلقی فرد تاثیر می گذارد. از کارهای شناخته شده غده پینه‌آل در انسان، اثر آن در به تأخیر انداختن بلوغ و افزایش ترشح آلدوسترون از بخش قشری غده فوق‌کلیوی و احتمالا یک نقش مخالف با هورمون محرک بیضه‌ها و تخمدان‌ها نیز دارد.

هورمون غده پینه‌آل به نام ملاتونین در بعضی از مهره‌داران خونسرد باعث روشن شدن رنگ پوست می‌شود. میزان ترشح هورمون ملاتونین در تاریکی افزایش می یابد. لذا هنگام شب میزان ملاتونین خون در بالاترین سطح خود قرار دارد که در طی روز به تدریج از مقدار آن کاسته می شود. نور وارد شونده به چشم ها نه تنها به دید ما کمک می کند، بلکه ساعت داخلی بدن را از طریق غدد صنوبری و هیپوفیز به فعالیت وا می دارد. در نوزاد انسان، غده پینه‌آل نسبتا بزرگ است، ولی قبل از بلوغ به مقدار زیادی تحلیل می‌رود.  در جدول زیر طرز ساخت ملاتونین را می تواند ملاحظه نمایید.

وظایف غده پینه آل

تقویت اعمال جنسی     کاهش عفونت      بهبود خواب         بهبود خلق و خو            افزایش طول عمر

ارتباط کاهش ملاتونین و افسردگی برای برخی فیزیولوژیست ها مطرح است که می توانید در زیر ملاحظه نمایید.

نقش غده پینه آل در جانوران

این غده، در مهره‌داران خونسرد، چشم سوم نیز خوانده می‌شود. اثر این هورمون، عكس هورمون ملانوسیت‌ها است و این دو هورمون در تیره و روشن كردن رنگ پوست این جانوران شركت دارند.

تحقیقات نشان داه است اگر در حیوانات پست تری که جوانی خود را در فصول معینی از سال می گذرانند، غده ی پینه آل برداشته شود، یا مدارهای عصبی غده ی پینه آل آن ها حذف گردد، دوره های طبیعی باروری فصلی از بین می رود.

باروری فصلی در این گونه حیوانات از آن جهت مهم است که به آن ها اجازه می دهد در زمانی از سال که احتمال زنده ماندن بچه ها بیشتر است، یعنی بهار یا اوایل تابستان بچه بزایند.

در برخی از گونه های حیوانی، ترشح هورمون گنادوتروپیک در حضور ترشح غده پینه آل سرکوب می شود و غدد تناسلی (گنادها) مهار می گردند و حتی تا حدی پسرفت می کنند. تصور می شود این همان چیزی است که در اوایل زمستان، یعنی زمان افزایش تاریکی رخ می دهد.

اما ترشح هورمون های گنادوتروپیک پس از حدود چهار ماه عدم فعالیت، از سر گرفته می شود و با غلبه بر اثر مهاری غده پینه آل، گنادها را یک بار دیگر فعال می سازد و آماده فعالیت کامل طی بهار می کند.

اما اینکه آیا غده ی پینه آل در انسان هم عملکرد مشابهی در زمینه کنترل تولید مثل دارد یا نه، معلوم نیست.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاضل سامانی - تنظیم: یگانه داودی