نقش عزت نفس و خوش زبانی در امنیت جامعه

از این رو حضرت ابراهیم (علیه السلام) هنگام بنای کعبه نخستین چیزی که از خدا برای آن سرزمین تقاضا کرد نعمت امنیت بود. سخت ترین مجازاتها در فقه اسلام برای کسانی در نظر گرفته شده که امنیت جامعه را به خطر می افکنند. این شدت عمل فوق العاده که اسلام در مورد محاربان به خرج داده، برای حفظ خون بی گناهان و جلوگیری از حملات و تجاوزهای افراد ظالم ، زورمند به جان ، مال و نوامیس مردم بی گناه است .

کسانی که می خواهند سرزمینی آباد، آزاد و مستقل داشته باشند باید قبل از هر چیز به مسئله ی امنیت بپردازند ، سپس مردم را به آینده ی خود امیدوار سازند و به دنبال آن چرخهای اقتصادی را به حرکت درآورند .

اسلام می خواهد در جامعه امنیت کامل حکم فرما باشد. مردم به یکدیگر هجوم نبرند از نظر زبان ، اندیشه و فکر در امان باشند .

از جمله عواملی که در تحول جامعه و ایجاد امنیت اجتماعی مورد توجه قرار گرفته و مهم تلقی شده، خصلت های اخلاقی اعضای جامعه اعم از خصال حسنه و سیئه است. از نظر امیرالمۆمنین علیه السلام تخلق اعضای جامعه به برخی خصال می تواند آثار عینی اجتماعی و عمومی داشته باشد. خصلت های مزبور وقتی در حد گسترده ای میان مردم جاری شود تبدیل به یک پدیده اجتماعی می شود و نتایج اجتماعی دربر خواهد داشت. به عنوان مثال، در یکی از خطبه های خود، آن حضرت درباره یکی از جوامعی که از نظر ایشان وضع مطلوبی پیدا کرده بود، سخن می گوید و علت رشد آنها را چنین ارزیابی می کند:

«قوم والله میامین الرای، مراجیح الحلم، مقاویل بالحق، متاریک للبغی; مضوا قدما علی الطریقة و اوجفوا علی المحجة، فظفروا بالعقبی الدائمة و الکرامة الباردة » ( نهج البلاغه،خطبه 116)

به خدا سوگند، مردمی بودند مبارک رای، آراسته به بردباری، راست گفتار، وانهنده ستم و زشتکاری، پیش افتادند و راه راست در پیش گرفتند و در آن ره شتابان رفتند. پس پیروز شدند به نعمت جاودان و کرامت گوارا و رایگان.

نوع رفتار و برخورد انسان‌ها در جامعه و زندگی اجتماعی و در نتیجه دخالتی که در ایجاد یا سلب امنیت اجتماعی دارند به میزان رشد کرامت نفس آن‌ها بستگی دارد. پرورش توان‌مندی کرامت نفس در انسان‌ها منجر می‌شود آن‌ها به ارزش خود (خلیفه خدا، امانت‌دار الهی، سجده‌شده فرشتگان) پی ببرند و خود را موجودی ارزشمند و شریف بدانند و در زندگی اجتماعی و رفتار با دیگران به جز شرافت و بزرگی از آن‌ها سر نزند. کسی ‌که خود را بی‌شخصیت می‌داند و از قدر و مقامش بی‌خبر است، از انجام کار‌های ضد ارزشی باکی ندارد، چرا که ارزش اجتماعی و واقعی انسان که یک عامل مۆثر در تعدیل رفتار و موازنه شخصیتی است برای او وجود ندارد و دست به هر کاری که منجر به سلب امنیت اجتماعی می‌شود خواهد زد.

امام هادی (علیه السلام) می‌فرماید:

«مَنْ‏ هَانَتْ‏ عَلَیْهِ نَفْسُهُ فَلَا تَأْمَنْ شَرَّهُ» (مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحار الانوار، ج 72، ص 300)؛ از شر هر کس که خودش را خوار و ذلیل ببیند، ایمن مباش.

امام علی علیه السلام حرمت‌شکنی که نتیجه عدم وجود کرامت در بین انسان‌ها است را منجر به نفاق و خودخواهی می دانند و می فرمایند:

نفاق‏ المرء من ذلّ یجده فى نفسه.( غررالحکم و درر الکلم، ج6، ص181)

و روشن است که نفاق و خودخواهی آدمی را در برخورد با دیگران و در ارتباط با اجتماع ناسازگار می‌کند و در نتیجه ارکان روابط اجتماعی متزلزل می‌گردد و امنیت جامعه از بین می‌رود.

انسان همواره در زندگی خود می‌خواهد که اطمینان خاطر داشته باشد و چیزی او را تهدید نکند و در نتیجه از رفتارهایی که به ظاهر مخاطره‌آمیز است، دوری می‌کند تا مبادا امنیت زندگی آنان را تهدید کند. باید گفت خوش‌زبانی و پسندیده سخن گفتن، از جمله دیگر توان‌مندی‌هایی است که هم موجب امنیت جامعه می‌شود و هم زندگی مسالمت‌آمیز با دیگران را فراهم می‌سازد. کاری که دشمنی دیگران را به دنبال داشته باشد، هم امنیت را به مخاطره می‌اندازد و هم زندگی مسالمت‌آمیز را بر هم می‌زند. امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید:

«مردی از بنی تمیم خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رسید و گفت: "ای پیامبر خدا، به من توصیه‌ای ارزانی فرما." حضرت در میان سفارش‌هایش به او فرمود: "لَاتَسُبُّوا النَّاسَ؛ فَتَكْتَسِبُوا الْعَدَاوَةَ بَیْنَهُمْ".»( پیشین، ج 4، ص 89؛ ترجمه: به مردم ناسزا نگو که دشمنی آنان را به دست می‌آوری)

نتیجه دشمنی سازگاری و امنیت نیست. پس ضروری است برای ایجاد امنیت اجتماعی در جامعه مان که هر روز و هر لحظه اش را در ارتباط با هم نوعان خویش می گذرانیم توان‌مندی خوش‌زبانی و پسندیده سخن گفتن را در خود پرورش دهیم.

منابع:

نهج البلاغه، ترجمه دکتر شهیدی

بحار الانوار

غررالحکم و دررالکلم