خلاصه نویسی

اهداف یادگیری:

آشنایی با خلاصه نویسی و چگونگی خلاصه کردن یک نوشته

آشنایی با فواید خلاصه نویسی

شرح درس:

در این طرح دانش آموزان با خلاصه نویسی  و راههای خلاصه کردن یک نوشته آشنا می شوند.

حتما تاکنون به نوشته هایی برخوردید که به هنگام خواندن احساس ملال به شما دست داده است.

این نوع نوشته ها را با حذف برخی نکات و جزئیات می توان کوتاه کرد.

یکی از راه های خلاصه کردن نوشته این است که قسمت های اصلی داستان را حفظ کرده و بقیه ی جملات را که با حذفشان، خللی به متن وارد نمی شود، حذف کرد.

البته کوتاه کردن جملات باید با همان سبک و سیاق نویسنده باشد.

پس از آنکه متن را خلاصه کردیم، می توان بار دیگر با اندکی تغییر به میزان نصف یا یک سوم خلاصه کرد.

به نوشته ای که در نهایت باقی می ماند، خلاصه ی خلاصه ی داستان می گویند. با این روش می توان قسمت های مهم یک مقاله، بندهایی از یک نوشته یا کتاب و یا هرچیز دیگر را به میزان دلخواه خلاصه کرد.

نوشته ها را به شکلی دیگر نیز می توان کوتاه کرد، پس از خواندن هر بخش از داستان یا کل آن ، خلاصه و حاصل داستان را به قلم خود می نویسیم.

یکی از راه های تمرین نگارش خلاصه نویسی است. خلاصه نویسی چندین فایده دارد:

با خلاصه کردن خوانده ها می توانیم نتیجه ی تمامی مطالعات خود را در حجمی اندک حفظ کنیم تا در صورت لزوم با مرور آن ها، از مطالعات خود استفاده کنیم.

با خلاصه نویسی میزان دقت و تمرکز ما برای درک و دریافت مفاهیم متن افزایش می یابد.

خلاصه نویسی دست ما را برای نگارش باز و توانا می کند.

چند پیشنهاد  برای خلاصه نویسی:

برای آنکه بتوانیم متنی را به خوبی خلاصه کنیم راهکارهایی پیشنهاد می شود:

1-    یک بار به دقت متنی را که باید خلاصه شود، بخوانیم تا از موضوع، اهداف و خطوط اصلی نوشته آگاه شویم.

2-    میزان خلاصه نویسی و روش آن را قبلا معین کنیم.

3-    مفاهیم و نکات مهم مطلب مورد نظر را مشخص کنیم.

4-    به محتوای اصلی و مفاهیم کلیدی متن نه چیزی اضافه و نه از آن کم کنیم.

5-    نکته های زاید، غیر مهم، تکراری و جزئیات را- به شرط آنکه به کل مطلب لطمه نزند- حذف کنیم.

6-    یک بار دیگر متن خلاصه شده را به طور کامل بخوانیم و با متن اصلی مقابله کنیم. بندها و علایم نگارشی را به درستی رعایت کنیم.

7-    مشخصات نوشته ای را که خلاصه کرده ایم، به طور دقیق بنویسیم. در صورت امکان چند سطر درباره ی ارزش کتاب، نوشته، داستان یا هر چیز دیگری که آن را خلاصه می کنیم و نویسنده ی آن بنویسیم.

توجه داشته باشیم:

اگر خلاصه نویسی مربوط به یک داستان است، باید در آن ویژگی شخصیت های اصلی و حوادث کلی داستان که در مسیر کلی داستان نقش تعیین کننده ای دارند، ذکر شود.

اگر بخواهیم یک نوشته ی علمی را خلاصه کنیم باید مفاهیم علمی را دقیق بیان کنیم.

هر مطلب یا موضوعی قابلیت خلاصه شدن ندارد؛ مثلا تعریف های علمی یا توصیف های دقیق را نمی توان خلاصه کرد. زیرا آنها خود چکیده و خلاصه هستند.

گاهی غرض از خلاصه کردن یک نوشته ، ساده کردن آن است. در این صورت ممکن است از آوردن برخی نکته های اصلی مثل معادلات، فرمول ها، اصطلاحات و ... صرف نظر کنیم.

در خلاصه نویسی می توان جملات معترضه، مترادف ها، آرایه های ادبی ، ضرب المثل ها، داستان ها، تمثیل ها یا چیزهای دیگری را که برای تفهیم بیشتر مطالب ذکر شده اند، حذف کرد.

گاه استفاده از افعال بسیط به جای مرکب و کاربرد یک کلمه به جای یک عبارت یا جمله موجب کوتاه شدن جمله می شود.

تست:

کدام گزینه صحیح است؟

الف) در خلاصه نویسی باید مفاهیم و نکات مهم مطلب مورد نظر را مشخص کنیم.

ب) خلاصه نویسی ما را برای نگارش محدود می کند.

ج) حذف جملات معترضه به هنگام خلاصه نویسی ممکن نیست.

د) اگر خلاصه نویسی مربوط به یک داستان است، باید تنها در آن ویژگی شخصیت های اصلی ذکر شود.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیرزاده