نورالله اصفهانی(٢)

قسمت اول مقاله را اینجا بخوانید.

صفاخانه

در سال 1320 ق. حضور كشیش خبره مسیحی «تیزدال» در اصفهان و پخش كتابهای ضداسلام حاج آقا نورالله را به چاره جویی و حضور فعال در صحنه مبارزات فرهنگی فراخواند.

او با همكاری برادر بزرگترش فقیه فرزانه آقانجفی فرهنگ سرایی در محله جلفا پدید آورد. این جایگاه مقدس كه صفاخانه نام داشت هر ماه نشریه ای به نام«الاسلام » منتشر می ساخت و مجموعه مناظره های مسلمانان و مسیحیان را در اختیار علاقه مندان قرار می داد. البته حاج آقا نورالله هرگز به محدوده جغرافیایی ایران نمی اندیشید. در نخستین شماره این نشریه چنین می خوانیم :

«چون سالهاست دعات عیسویه می گفتند كه اهل اسلام جواب ما را نمی دهند... از این جهت در غره شهر جمادی الاخر 1320 ه.ق در اصفهان به امر جناب مستطاب حامی الشریعه الغراء مروج الملة البیضاء ملاذالانام مروج الاحكام حجة الاسلام آقای حاج شیخ نورالله ثقة الاسلام - دامت بركاته العالیه - اداره دعوت اسلامیه به نام صفاخانه در محله جلفا دایر شده است ...

امیدواریم كم كم دعات اسلامیه به ممالك خارجه بفرستیم و حجت را بر اهل جهان تمام كنیم .»

تاسیس اداره دعوت اسلامی و انجام مناظره های مفصل با كشیشان و روحانیان مذاهب دیگر سرانجام مۆ ثر واقع شد و یورش نوین فرهنگی باخترنشینان را با شكست روبرو ساخت .

در پایتخت تباهی

مبارزه فقیهان بلند آوازه ایران (آقا نجفی و حاج آقا نورالله) با استعمار، درباریان وابسته را نگران ساخت . آنها در پی بهانه ای بودند تا این رهبران دلسوز را از پیروانشان جدا سازند. سال 1320 ق. زمان پیدایش بهانه ای برای این كار بود. دو بازرگان منحرف اصفهان به دست مسلمانان خشمگین كشته شدند و در پی آن مردم مۆمن یزد بر مفسدان شهرشان یورش برده، گروهی از آنها را هلاك كردند). درباریان كه از مدتها پیش در پی بهانه ای برای دور ساختن رهبران مذهبی اصفهان از مردم شهر بودند، فرصت را غنیمت شمرده ، آقا نجفی و حاج آقا نورالله را به تهران فرا خواندند. بدین ترتیب آقا نجفی و حاج آقا نورالله دیگر بار به تهران رفتند و یك سال در آن دیار زیستند. در این مدت مزدوران دربار با پخش شایعه ها و تصنیفهای مبتذل شخصیت آسمانی مجتهد بیدار سپاهان را آماج حمله خود قرار دادند.)

سرانجام روزهای 1322 فرا رسید. و دو فقیه گران پایه با سرافرازی و احترام به زادگاه خویش بازگشتند.

انجمن ملی

هر چند تعیین تاریخ نخستین روز خیزش مشروطه خواهی و شمارش نام آغازگران آن بسیار دشوار است ، می توان گفت كه همگام با پیشرفت اندیشه مشروطه در جامعه انجمنهای ملی نیز در شهرهای كشور شكل گرفت تا تنگناهای اقتصادی - اجتماعی را از میان بردارد. این انجمن در اصفهان زیر نظر آقا نورالله پای به عرصه وجود نهاد.

حاج آقا نورالله و آقا نجفی به مثابه چهره های شاخص روحانیت در هجرت و تحصن 1324 قم شركت جستند.

این هجرت سرنوشت ساز به پیروزی مشروطه انجامید و سرانجام روحانیان معترض به شهرهای خود بازگشتند.

پس از موفقیت جنبش مشروطه ، حاج آقا نورالله با مشكلی تازه روبرو شد. ظل السلطان ، كه سی سال بر مردم اصفهان حكم رانده بود و پرونده ای سراسر گناه و جنایت داشت ، یكباره تغییر چهره داد تا همچنان در قدرت باقی بماند. فقیه فرزانه شهر در كنار برادر بزرگترش آقا نجفی اعتراضی فراگیر را سازماندهی كرد و سرانجام دست آن عنصر پلید را از مال و نوامیس مردم كوتاه ساخت .

پیمان الهی 1324 ق . را باید سال تحقق بخشی از آرمانهای دانشور پرهیزگار سپاهان دانست . فراورده های ایران اندكی فزونی یافت و زمینه دومین حركت بزرگ دانشوران دلسوز كشور و ملت فراهم آمد. آنها به رهبری حاج آقا نورالله اطلاعیه ای انقلابی منتشر كردند كه بی تردید باید در شمار اسناد افتخار مسلمانان جای گیرد. روحانیان برجسته شهر در این اطلاعیه پیمان بستند كه :

1.در نوشتن اسناد و احكام تنها از كاغذ ایرانی بهره گیرند.

2. بر مردگانی كه كفن غیرداخلی بر آنها پوشانده شده، نماز نگزارند.

3. خود و پیروانشان از پارچه های ایرانی استفاده كنند و متخلفان از این اصل را احترام نكنند.

4. در میهمانیهای اسراف كاران شركت نجویند، خود نیز در میهمانیهایشان از اسراف بپرهیزند و به یك نوع غذا بسنده كنند.

5. معتادان به مواد مخدر را خوار شمارند، آنها را احترام نكنند و به خانه هایشان نروند.

راهبر آسمانی

با فروپاشی بنیاد شوكت سی ساله ظل السلطان قدرت در دست انجمن ملی قرار گرفت و حاج آقا نورالله فرمانروای یگانه منطقه شد. انجمن در روزهای شنبه ، سه شنبه و پنجشنبه با حضور مردم جلسه داشت و به مشكلات اهالی رسیدگی می كرد. آقا نورالله نیروهای مردمی را مسلح كرد تا در صورت لزوم به یاری آیین حق شتابند. از مجموع گزارشهای نگاشته شده در نشریات آن روزگار چنان بر می آید كه ثقة الاسلام آقا نورالله رهبر ملی و مذهبی منطقه اصفهان به شمار می آمد و فداییان بی شمار همواره در انتظار صدور فرمانش به سر می بردند. او با بهره گیری از این فرصت مدارس جدید تاسیس كرد، بیمارستانها بنیاد نهاد، در تامین امنیت شهر و جاده های برون شهری بسیار كوشید و امور شهر را به نمایندگان با كفایت خویش ‍ وانهاد.

همه چیز برابر نقشه راهبر انجمن مقدس ملی پیش می رفت و مردم دستاورد شیرین فداكاریهای خود و روحانیان را مشاهده می كردند كه حادثه ای ناگوار حاج آقا نورالله را در اندوه فرو برد. در اوایل صفر 1326 ق . سربازان سپاه چهارمحال به سبب دیر كرد دو ساله حقوقشان به كنسولگری روس پناه بردند. پیشوای روشن بین اصفهان كه پناه جویی به بیگانگان را مایه سرافكندگی مسلمانان می دانست و آن را تحت هیچ شرایطی درست نمی شمرد در برابر این گروه نابخرد ایستاد و خواستار اخراج آنها از ارتش ‍ شد.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان