وضعیت اقتصادی جهان در عصر ظهور

یکی از مباحث مهمی که در موضوع مهدویت مطرح شده، بحث آخر الزمان و علائم ظهور حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. کثرت و تعدّد روایاتی که در فرمایشات نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به این باب اختصاص یافته است، بیانگر اهمیت ویژه ی این امر است.

نکته حائز اهمیت این است که به طور کلی علائمی که در روایات این باب ذکر گردیده است بر دو قسم تقسیم می شود:

دسته اول: علائم قطعی

بنابر روایات، ظهور اتفاق نخواهد افتاد مگر بعد از وقوع این علائم. تعداد این علائم به جهت کثرت روایات، مورد اختلاف علماء است. ولی بنابر مشهورترین قول، تعداد آن ها پنج مورد است.

دسته دوم: علائم غیر قطعی

بنابر روایات شریفه، وقوع این علائم نیز از قطعیت نسبی برخوردار است. ولی این احتمال نیز می رود که به جهت مصلحتی بداء صورت پذیرد و در نتیجه ظهور موفور السرور حضرت، پیش از وقوع این علائم انجام شود.

آنچه در ادامه می خوانید، علائمی هستند که جزء دسته دوم قرار داده شده اند. لذا اینچنین نیست که ظهور، مشروط به وقوع آنها باشد.

از روایات استفاده می شود، که بر اثر گسترش فساد و تباهی ها و از بین رفتن رحم و عاطفه و ایجاد جنگ، جهان از نظر اقتصادی در وضعیت بدی به سر خواهد برد؛ به طوری که آسمان نیز بر آنان رحم نمی کند و نزول باران که رحمت الهی است نیز برای آنان به غضب تبدیل شده، ویرانگر می شود.

آری، در آخر الزمان باران کم می شود و یا در غیر موسم فرود می آید و باعث نابودی کشاورزی می گردد. دریاچه ها و رودخانه ها خشک می گردد و زراعت ها به بار نمی نشیند و تجارت از رونق می افتد.فقر و گرسنگی گسترش می یابد تا آن جا که افراد برای سیرکردن شکم خود، دختران و زنانشان را به بازار می آورند و آنان را با کمی غذا عوض می کنند.

کمبود باران و باریدن باران های بی موقع

پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «زمانی بر مردم فرا رسد که خداوند باران را در فصل و موسمش حرام می گرداند و باران نازل نمی شود و آن را در غیر موسمش فرومی فرستد».

امیرمۆمنان(علیه السلام) می فرماید: «... باران در فصل گرما و تابستان می بارد.» [1]

امام صادق(علیه السلام) در این باره می فرماید: «پیش از ظهور حضرت قائم (عج) سالی خواهد بود که باران های بسیاری می بارد و میوه ها را از بین می برد و خرماها را بر نخل ها فاسد می کند؛ پس در آن دوران دچار شک و شبهه نشوید » [2].

امیرمۆمنان(علیه السلام) می فرماید: « ... باران ها کم می شود تا جایی که نه زمین بذری را می رویاند و نه آسمان بارانی می بارد؛ در این هنگام مهدی (عج) ظهور می کند.» [3]

عطاء بن یسار می گوید: « از نشانه های قیامت این است که باران می بارد، ولی زراعتی نخواهد رویید » [4]

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «... زمانی که حضرت قائم (عج) و اصحابش قیام کنند، آب بر روی زمین نایاب است و مۆمنان با ناله و زاری از درگاه الهی، آب طلب می کنند تا آن که خداوند بر آنان آب نازل می کند و آنان می نوشند [5].

خشک شدن دریاچه ها و رودها

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «شهرهای مصر در اثر خشکی رود نیل، ویران می شوند [6].

ارطات می گوید: «در آن هنگام، فرات، رودخانه ها و چشمه ها خشک می شوند [7].

نیز آمده است: «آب دریاچه طبرستان خشک می شود و نخل های خرما ثمر نمی دهد و آب چشمه «زعر» - که در شام است - به زمین فرو می رود» [8]

هم چنین آمده است: «... رودخانه ها خشک می شوند و گرانی و قحطی سه سال، به درازا می کشد » [9].

شیوع گرانی، گرسنگی، فقر و کساد تجارت

مردی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) پرسید: ای رسول خدا (صلیالله علیه و آله)! قیامت چه وقت بر پا خواهد شد؟ فرمود: «کسی که مورد سۆال قرار گرفته (خود پیامبر) از سۆال کننده (آن مرد) در این زمینه آگاه تر نیست، ولی قیامت دارای نشانه هایی است: یکی از آنها تقارب بازارهاست». پرسید: تقارب بازارها چیست؟ فرمود: «کساد بازارها و تجارت و بارش باران بدون آن که گیاهان و محصولاتی بروید» [10].

امیرمۆمنان (علیه السلام) به ابن عباس فرمود: «تجارت و معاملات زیاد می شود، ولی بهره ای اندک نصیب مردم می گردد و پس از آن قحطی سختی رخ می دهد » [11].

محمد بن مسلم می گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «پیش از ظهور حضرت قائم (عج) از سوی خداوند برای مۆمنان نشانه هایی است». گفتم: خدا مرا فدای تو گرداند؛ آن نشانه ها کدام است؟ فرمود: «آنها همان گفته خداوند است که فرمود: «(ولنبلونّکم بشی ء من الخوف و الجوع و نقص من الأموال و الأنفس و الثمرات و بشّر الصابرین؛ [12]  و شما (مۆمنان) را (پیش از ظهور قائم (عج)) به چیزی از ترس و گرسنگی و کمی دارایی ها و جان ها و میوه ها می آزماییم؛ پس صابران را مژده ده)» آن گاه فرمود: «خداوند مۆمنان را به سبب ترس از پادشاهان بنی فلان در دوران پایانی حکومت شان می آزماید و مراد از گرسنگی، گرانی قیمت هاست و منظور از کمی دارایی ها، کساد تجارت و کمبود درآمد است و مقصود از نقصان جان ها، مرگ های فراوان و سریع و پی در پی است و مراد از کمبود میوه ها، کمبود عایدات و محصولات کشاورزی است. پس صابران را بشارت باد به تعجیل ظهور قائم (عج) در آن هنگام » [13].

و به نقل از اعلام الوری، قلّة المعاملات به معنای کساد بازار و کمی داد و ستد است [14].

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «... در آن هنگام که سفیانی خروج می کند، مواد غذایی کم شده، قطحی به مردم می آورد و باران کم می بارد » [15].

ابن مسعود می گوید: هنگامی که تجارت ها از بین برود و راه ها ویران گردد، مهدی (عج) ظهور می کند [16].

شاید وضعیت بد بازار در آن زمان، معلول ویرانی مراکز تولید و صنعت، کم شدن نیروی انسانی، کاهش قدرت خرید، قحطی، ناامنی راه ها و... است.

در مسند احمد آمده است: پیش از ظهور مهدی (عج) سه سال مردم دچار گرسنگی شدید می شوند [17].

ابوهریره می گوید: وای بر اعراب از شرّی که به آنان نزدیک می شود؛ گرسنگی شدیدی رخ می دهد و مادران از گرسنگی فرزندان خود، به گریه می افتند [18].

مبادله زنان در مقابل مواد غذایی

عمق فاجعه قحطی و گرسنگی پیش از ظهور به اندازه ای است که گروهی مجبور می شوند دختران خود را برای خوراک اندکی معامله کنند.

ابومحمد از مردی از اهل مغرب روایت می کند: مهدی ظهور نمی کند تا آن که شخص (از شدت فقر و تنگ دستی) دختر یا کنیز زیبای خود را به بازار می آورد و می گوید: کیست که این دختر را از من بخرد و در برابر آن خوراک بدهد؟ در این شرایط است که مهدی (عج) ظهور می کند [19].

پی نوشت ها:

[1] جامع الاخبار، ص 150؛ مستدرک الوسائل، ج 11 ص 375.

[2] دوحة الانوار، ص 150؛ الشیعة و الرجعه، ج 1، ص 151؛ کنز العمّال، ج 14، ص 241.

[3] مفید، ارشاد، ص 361؛ طوسی، غیبة، ص 272؛ اعلام الوری، ص 428؛ خرائج، ج 3، ص 1164؛ ابن طاووس، ملاحم، ص 125؛ بحارالانوار، ج 52، ص 214.

[4] ابن طاووس، ملاحم، ص 134.

[5] عبدالرزاق، مصنّف، ج 3، ص 155.

[6] دلائل الامامه، ص 245.

[7] بشارة الاسلام، ص 28.

[8] ابن حمّاد، فتن، ص 148.

[9] بشارة الاسلام، ص 191؛ الزام الناصب، ص 161.

[10] بشارة الاسلام، ص 98.

[11] الترغیب و الترهیب، ج 3، ص 442.

[12] ابن طاووس، ملاحم، ص 125.

[13] بقره (2) آیه 155.

[14] کمال الدین، ج 2، ص 650؛ نعمانی، غیبة، ص 250؛ مفید، ارشاد، ص 361؛ اعلام الوری ، ص 456؛ عیاشی، تفسیر، ج 1، ص 68.

[15]  اعلام الوری، ص 456.

[16] ابن طاووس، ملاحم، ص 133.

[17] الفتاوی الحدیثیه، ص 30، متقی هندی، برهان، ص 142؛ عقد الدرر، ص 132.

[18] ابن ماجه، سنن، ج 2، ص 1363.

[19] کنز العمّال، ج 11، ص 249.

منبع: چشم اندازی به حکومت مهدی . نجم الدین طبسی