لب‌شکری؛ مادرزادی اما قابل درمان

نوزادش به دنیا آمده بود، اما بعد از یک هفته هنوز هیچ کسی او را ندیده بود. وقتی اقوام به دیدنش می‌رفتند، بچه در اتاق دیگری بود و به بهانه این که بدخواب می‌شود، اجازه نمی‌داد کسی او را ببیند تا این که بالاخره این راز سر به مهر را با گریه فاش کرد؛ کودکش دچار شکاف لب و به قول خودش لب‌‌شکری بود و نمی‌خواست کسی او را ببیند.

هنوز هم مادران زیادی وجود دارند که اطلاعات کمی در این باره دارند و اگر فرزندشان با شکاف کام متولد شود، پیش از درمان کودک، باید شکاف روح مادر و پدر التیام یابد تا بتوانند کودکشان را دریابند.

دکتر عبدالجلیل کلانتر هرمزی، فوق تخصص جراحی پلاستیک و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به چنین پدر و مادرهایی می گوید:

شکاف کام و لب، شایع ترین ناهنجاری های سر و صورت است و نباید از آن بترسید، چون قابل درمان است. این بیماری در تمام کشورهای دنیا شیوع دارد. در کل از هر 600 تا 700 تولد زنده در کل دنیا، یک نوزاد به شکاف لب و کام مبتلاست.

گاهی سهل انگاری مادر باعث بروز این عارضه در فرزندش می شود. اگر خانمی در دوران بارداری داروهای ضدتشنج و خواب آور، الکل و سیگار مصرف کند یا حتی در اتاقی که دود سیگار باشد، تنفس کند، احتمال این که فرزندش با این بیماری متولد شود، زیاد است.

هر چه تعداد مبتلایان در خانواده بیشتر باشد، احتمال بروز شکاف لب در نوزاد بیشتر می شود.

ابتلای مادر به عفونت های دوران بارداری مثل سرخک، سرخجه و عفونت ویروسی یا باکتریایی که سیستم ایمنی را مختل کند، بخصوص در سه ماهه اول، عامل دیگر بروز شکاف لب است.

این جراح پلاستیک عوامل دیگر بروز شکاف لب و کام را استرس و شوک در سه ماه اول بارداری و عوامل ناشناخته ای مثل جهش ژنی بیان می کند.

تاثیر عوامل خطر فقط در سه ماه اول

با توجه به این که فک و صورت در سه ماهه اول بارداری تشکیل می شود، عوامل خطرساز فقط در این زمان تاثیر دارد. دکتر کلانتر هرمزی می گوید:

اگر مواجهه با عوامل بروز این بیماری بعد از ماه چهارم تا پنجم بارداری اتفاق بیفتد، نمی تواند باعث بروز ناهنجاری شکاف لب و کام شود. در جنین، ناحیه لب و کام از ماه اول بارداری شروع به بسته شدن می کند و در هفته دوازدهم کامل می شود.

اگر عامل ناهنجاری قبل از هفته چهارم اثر بگذارد، لب تشکیل نمی شود و شکاف بیشتر خواهد بود. هر چه عامل زودتر اثر بگذارد، اثرش شدیدتر است.

درمان؛ اول والدین بعد کودک

درمان این عارضه باید بلافاصله بعد از تولد آغاز شود، اما قبل از آن و حتی پیش از تولد نوزاد، والدین او هم باید از نظر روانی درمان شوند و آموزش بینند، وگرنه کارها خوب پیش نمی رود، بنابراین پزشک باید اطلاعات کافی به آنها بدهد.

دکتر کلانترهرمزی معتقد است: مهم ترین نکته ای که بعد از تولد نوزاد باید به آن توجه شود، مساله تغذیه اوست و اگر اطلاعات والدین در این زمینه ناکافی باشد، کودک دچار مشکل خواهد شد. شیر مادر برای این بچه ها بهترین است و حتما باید متخصص تغذیه مادر را زیر نظر بگیرد.

بهترین زمان جراحی شکاف لب، بر اساس استاندارد جهانی تا سه ماه بعد از تولد و مناسب ترین زمان جراحی شکاف کام، یک سالگی است.

البته به گفته این فوق تخصص جراحی زیبایی و پلاستیک، گاهی نمی توان از این قانون پیروی کرد: در مواردی که شکاف لب خفیف است و لب از هم جدا نیست، می توان درمان را به تعویق انداخت، ولی وقتی شکاف خیلی وسیع است، ممکن است پایه بینی و جلوی فک تشکیل نشده باشد و از قانون سن مناسب سه ماهگی برای جراحی لب و یک سال برای جراحی کام تبعیت نمی کند و جراحی باید زودتر انجام شود.

مشکلاتی که با شکاف لب و کام می آیند

بچه هایی که دچار انواع شدید شکاف لب و کام هستند، ممکن است دچار عفونت گوش شوند، چون اگر کام شکاف داشته باشد، «شیپور استاش» که در ناحیه حلق باز می شود، تحت فشار قرار می گیرد و احتمال عفونت گوش میانی بیشتر می شود، بنابراین این کودکان باید تحت نظر متخصص گوش و حلق و بینی و جراح پلاستیک شکاف لب و کام باشند.

این استاد دانشگاه توضیح می دهد: اگر شکاف خیلی وسیع و قطعات لب و کام از هم دور باشد و تغذیه مشکل دار شود، باید با متخصصان ارتودنسی هم مشورت شود تا در صورت لزوم قالب هایی درست شود که تغذیه کودک بهتر انجام گیرد.

با همکاری جراح و متخصص ارتودنسی، دستگاهی که دو طرف لب را به هم نزدیک تر می کند نیز در دهان کودک کار گذاشته می شود تا بتوان این دو تکه را راحت تر ترمیم کرد.

افراد دچار شکاف لب و کام که جراحی شده اند، باید تا سنین 16 تا 18 سالگی به علت احتمال رشد نکردن ناحیه میانی صورت، تحت نظر باشند.

اگر درمان به تعویق بیفتد، چه می شود؟

دکتر کلانتر هرمزی به این پرسش این گونه پاسخ می دهد: اگر جراحی به تعویق بیفتد، در ناحیه اطراف لب تاثیر می گذارد، چون اگر عضلات حلقوی لب بالا و پایین که شکل صورت را تشکیل می دهد، سریع ترمیم نشود، بدشکلی ایجاد می شود و روی فک و پایه پره بینی تاثیر منفی می گذارد. در این صورت برای اصلاح ناهنجاری به عمل های تکمیلی متعدد نیاز است.

این فوق تخصص جراحی زیبایی به پدر و مادرها هشدار می دهد درمان کودک خود را جدی بگیرند: در ناحیه کام، مخصوصا کام نرم که مسوول تکلم است، اگر درمان تا قبل از دو سالگی انجام نشود، حافظه گفتاری کودک تشکیل نمی شود و حتی بعد از عمل هم گفتار مشکل خواهد داشت. گاهی هم فاصله دو قطعه کام زیاد و نزدیک کردنش سخت تر می شود.

او در مورد باقیماندن جای عمل جراحی (جوشگاه) روی صورت نیز می گوید: هر چه شکاف لب وسیع تر باشد، جوشگاه بیشتری ایجاد می شود. از طرفی هر چه عمل در سن کمتری انجام شود، میزان جوشگاه کمتر خواهد بود.

سقط جنین مبتلا هرگز

دکتر کلانتر هرمزی در پایان به نکته مهم دیگری اشاره می کند: امروزه معمولا بعد از پنج ماهگی با سونوگرافی و بررسی جنین می توان نوع و شدت شکاف لب و کام را تشخیص داد و قبل از به دنیا آمدن نوزاد به مادر توصیه هایی داشت، اما از آنجا که این بیماری درمان پذیر است و منافاتی با حیات ندارد و بیشتر این کودکان از لحاظ هوشی با دیگر اعضای جامعه تفاوتی ندارند، سقط جنین مبتلا جنبه علمی و شرعی ندارد.

بخش سلامت تبیان

منبع: جام جم – زهراسادات صفی سهی

مطالب مرتبط:

شکاف لب (لب شکری)

لب‌شکری (شکاف لب و کام) در کودکان