انشا، کار دشوار دانش آموزان ناتوان یادگیری

در مقالات قبلی یه انواع اختلالات یادگیری و اختلال نوشتن اشاره کردیم. گفتیم که اختلال نوشتن مشکل در سه حیطه را دربرمی گیرد :

درباره مشکلات دستخط و هجی کردن و نحوه آموزش به این دانش آموزان توضیحاتی دادیم.

در پیش دبستانی تمرکز کودکان بر یادگیری و تسلط بر مهارت های مکانیکی، دستخط و هجی کردن است. در پایه های بالاتر به آن ها تکالیف نوشتاری کوتاهی داده می شود که باید آن را سازمان دهی کرده و عقایدشان را در غالب نوشتار ارایه دهند. در این مقاله و مقاله بعد به اختلال در نوشتن انشا و راهبردهایی برای آموزش این گونه دانش آموزان خواهیم پرداخت.

مشکلات نوشتن فعال (انشا)

بسیاری از دانش آموزان مبتلا به ناتوانایی یادگیری از به کارگیری شکل نوشتاری زبان در مقام یک ابزار ارتباطی موثر ناتوانند. برخی از آن ها قادر نیستند نظرات و پیام های خود را به زبان نوشتاری برگردانند و برخی دیگر هنگام نوشتن خطاهای دستوری زیادی مرتکب می شوند. مشکلات دانش آموزان در نوشتن فعال یعنی انشا عبارتند از:

ضغف در جهان شناسی و شناخت جامه

ضعف در سازماندهی افکار خویش

ضعف در تبدیل افکار خود به زبان مکتوب

برخی از دانش آموزان از مفاهیم، واقعتی ها، طبیعت انسان و ارتباط این مسایل با هم شناخت کافی ندارند. همچنین سوابق تجربی آنان در زمینه های مختلف ناکافی یا بسیار محدود است. مثلا کودکی که تجربه لازم را درمورد سفر و مسافرت رفتن ندارد، هرگز نخواهد توانست در این زمینه انشای مطلوبی بنویسد. بنابراین لزوما نمی توان گفت این دانش آموزان بدکارکردی مغزی دارند.

برخی از دانش آموزان قادر نیستند افکار و پیام های خود را به طور صحیح طبقه بندی کنند. مطالبی که این دانش آموزان روی کاغذ می آورند دچار تشتت است و جملات و پاراگراف های موجود در انشای آن ها نیز درهم و مغشوش به نظر می رسد. تمرینات انفرادی با این دانش آموزان از چاره های اساسی در رفع این مشکل است.

برخی از دانش آموزان با وجود شاخت و تجربه کافی از موضوع انشا و همچنین توانایی لازم برای سازماندهی افکار خود نمی توانند هنگام انشانویسی عناصر و قواعد مناسب زبان نوشتاری را به کار ببرند. واژگان ناکافی، خطاهای دستوری و خطاهای ویرایشی را می توان از علل این عدم توانایی دانست.در زیر به توضیح هرکدام از این مفاهیم می پردازیم.

در واقع دسته ای از دانش آموزان به علت ضعف در درس فارسی و همچنین نداشتن مطالعات غیر درسی ذخیره واژگانی محدودی دارند. حتی گروهی ممکن است دارای واژگان گفتاری و شنیداری مناسبی باشند، ولی واژگان خواندنی و نوشتاری آنان نسبت به سطح تحصیلاتشان اندک باشد. به همین دلیل در نوشتن انشا نمی توانند کلمات را به کار گیرند. والدین و معلمان در این مواقع باید نشریات و کتاب های مناسب با سن و دانش دانش آموزان را به آن ها معرفی کرده و آن ها را در خواندن هرچه بیشتر آن ها تشویق کنند تا ذخایر واژگانی آنان تقویت شود.

برخی دانش آموزان هنگام نوشتن انشا جملات ناقص یا جملات حاوی افعال نامناسب و مواردی از این قبیل می نویسند. اینگونه خطاها به ضعف آموزشی آنان مربوط است و از عدم رعایت نکات دستور زبان ناشی می شود. مهمترین خطاهای دستوری نوشتن عبارتند از:

ارایه تمرینات متنوع و متناسب با ضعف های دانش آموز تا حد زیاد این مشکل را حل می کند.

دسته ای از دانش آموزان به علت آموزه های ناکافی قادر نیستند مسایل فنی زبان نوشتاری را بخوبی رعایت کنند. مسایلی همچون نقطه گذاری صحیح و دستخط صحیح. گاهی دانش آموزان اصلا این نشانه ها را به کار نمی برند و گاهی آن ها به غلط و جا به جا استفاده می کنند. معلمان می توانند با به کارگیری روش تدریس مناسب تا حدی این مشکلات نوشتن را حل کنند.

دانش آموزان دارای ناتوانایی یادگیری و اختلال در نوشتن معمولا :

در موقع نوشتن در برنامه ریزی های مربوطه شرکت نمی کنند و یا بسیار کم شرکت می کنند.

در نوشته هایشان اشتباهات هجی کردن، نگارش حروف بزرگ، نقطه گذاری و دستخط وجود دارد.

فاقد مهارت های موثر برای تجدید نظر و اصلاح نوشته هایشان هستند.

در بخش خزانه واژگان، پرورش موضوع و نیز در استفاده از کلمات، سبک و مهارت کلی نوشتن نمره پایین می گیرند.

از ساختارهای ساده در جملات و واژگان محدود و یکسان استفاده می کنند.

پاراگراف هایی می نویسند که به خوبی سازماندهی نشده اند.

در نوشته های خود کمتر از عقایدشان استفاده می کنند

در داستان هایی که می نویسند، بخش های مهم مانند خلق شخصیت های اصلی فضای داستانی و عناصر اصلی کمتر دیده می شود.

به طورکلی مطالعاتی که روی دانش آموزان با ناتوانایی یادگیری انجام گرفته نشان داده که آن ها از همکلاسی های عادی خود در بسیاری از جنبه های بیان نوشتاری عقب تر هستند. این تفاوت ها همیشگی و دایمی نیستند اما دانش آموزان با ناتوانایی یادگیری احتمالا هم در زمینه سبک ادبی (برای مثال دستور زبان) و هم در سایر جنبه های انشا (یعنی محتوا) مشکل دارند.

معمولا دانش آموزان با ناتوانایی یادگیری با افزایش سن از همسالان خود بیشتر عقب می افتند و در صورت عدم وجود یک برنامه آموزشی مناسب و توانمند آن ها نمی توانند اندازه همسالان عادی شان یاد بگیرند. بنابراین معلمان باید دانش آموزانی را که نیاز به این آموزش ها دارند شناسایی و برنامه های مورد نیاز را برای آن ها طراحی کنند.

به منظور شناسایی مشکلات نوشتن دانش آموز و برنامه ریزی بری رفع آن ها باید از ویژگی های بیان نوشتاری ارزیابی به عمل بیاید. این ویژگی ها شامل مواردی همچون قواعد نوشتاری مثل دستخط، گرامر، نوشتن حروف بزرگ، نقطه گذاری، حاشیه گذاری و هجی کردن و محتوا شامل اصالت ایده ها، سازمان دهی ایده ها، و نحو و واژگان و تعداد آن ها در نوشته است. برای برنامه ریزی آموزشی به اطلاعات دقیقی از مهارت دانش آموز در این زمینه ها نیاز است.

در مقاله بعدی به برنامه ریزی برای آموزش انشا به کودکان ناتوان یادگیری خواهیم پرداخت.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: نسیم گوهری - تنظیم: داودی