غده آدرنال

اهداف:

شرح درس:

یکی از اندام های فوق العاده مهم و حیاتی در بدن تمامی موجودات که کار تنظیم مایعات بدن را بر عهده دارد دستگاه کلیوی است. اما علاوه بر نقش های ذکر شده برای کلیه که همه افراد تا حدودی با آن آشنا هستند نقش های ترشحی این عضو با اهمیت را با هم مرور می کنیم.

در بالای هر کلیه یک غده ی کوچک با وزنی حدود 4 گرم وجود دارد که به آن ها غدد فوق کلیوی نیز گفته می شود. هر غده شامل دو بخش جدا از هم به نام های مرکز و قشر است.

بخش مرکزی حدود 20 درصد از غده را شامل می شود و با دستگاه عصبی سمپاتیک رابطه عملی دارد. این بخش نوراپی نفرین و اپی نفرین (طرح های درس مربوط به دستگاه عصبی محیطی و  هورمون ها ) را در پاسخ به تحریکات سمپاتیک ترشح می کند.

بخش قشر، یک گروه کاملاً متفاوت از هورمون ها به نام کورتیکواستروئیدها را ترشح می کند. تمامی این خانواده از کلسترول ساخته می شوند و شباهت ساختاری زیادی به هم دارند.

کورتیکواستروئیدها شامل دونوع اصلی هستند که عبارتند از:

قشر آدرنال به غیر از این دو دسته هورمون مهم، آندروژن هایی (هورمون های جنسی) را نیز می سازد که اثرات مشابه تستوسترون دارند.

حدود 95 درصد از هورمون کورتیزول توسط گلوبولین جا به جا می شود و نیمه عمر کورتیزول در حدود 60 تا 90 دقیقه در خون است. اما حدود 60 درصد از آلدوسترون متصل به پروتئین های پلاسماست و بقیه به طور آزاد جا به جا می شوند. نیمه عمر این هورمون حدود 20 دقیقه است.

اثرات آلدوسترون:

باز جذب سدیم و ترشح پتاسیم در توبوله ای کلیوی وظیفه اساسی این هورمون مهم است. البته خوب است بدانید که این هورمون با ارتباط با دیگر هورمون های دخیل در تنظیم مایعات نظیر( سیستم رنین- آنژیوتانسین) و همچنین اثرات فیدبک و مثبت صادره از هیپوفیز قدامی کار خود را انجام می دهد. همچنین توبول های کلیوی بسته به نوع بافت کلیوی ( لوله هنله ضخیم یا نازک، لوله پیچیده دور یا نزدیک و....) به این هورمون پاسخ می دهند.

ترشح بیش از حد آلدوسترون منجر به هیپوکالمی(افزایش پتاسیم) ، ضعف عضلانی و کاهش شدید آلدوسترون سبب هیپرکالمی و اختلالات قلبی می گردد.

اثرات کورتیزول:

1) اثرات این هورمون را می توان روی متابولیسم به سه دسته تقسیم بندی کرد:

2) اثرات ضد التهابی: شامل تثبیت غشاء لیزوزومی، کاهش نفوذپذیری مویرگ ها، کاهش تکثیر لنفوسیت ها و فعالیت دستگاه ایمنی

3 ) مقاومت در برابر استرس ها

آندروژن های آدرنال:

چندین هورمون جنسی مردانه موسوم به آندروژن های آدرنال در دوران جنینی پیوسته از آدرنال ترشح می شوند. البته هورمون های جنسی زنانه نیز به مقدار کم ترشح می شوند. این احتمال وجود دارد که این هورمون ها در مراحل اولیه اندام های جنسی دخیل باشند.

بیماران مبتلا به سندرم کوشینگ

سندروم کوشینگ: ترشح بیش از ACTH که در آن هم سطح ACTH و هم سطح کورتیزول در پلاسما افزایش می یابد. آزاد سازی چربی ها از قسمت های تحتانی بدن و همزمان رسوب چربی اضافی در قفسه سینه و بخش بالایی شکم ظاهری شبیه به کوهان بوفالو در این بیماران ایجاد می کند. همچنین در صورت این افراد  پف زیاد و آکنه پدیدار می گردد و صورتی شبیه به ماه در این افراد پدید می آید.

ترشح هورمون هایی غده آدرنال نیز مانند اکثر هورمون های بدن توسط هیپوتالاموس و با واسطه هیپوفیز قدامی به طور فیدبک مثبت و منفی کنترل می شوند.

فیلم

درس28 capture1

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاضل سامانی