نقد شو!

خطا و اشتباه جز جدا نشدنی از انسان است. نمی شود کسی را در دنیا یافت که تمام کارهایش صحیح باشد و بری از خطا و اشتباه باشد. یکی از علل تصادفات جاده ای اشتباهات و خطاهای رانندگان است. چه بسا راننده ای که عمری تجربه رانندگی دارد و در این کار متبحر است اما در یک لحظه بدلیل خطایی جان خود و دیگران را می گیرد.

تنها پیامبر و فرزندان پاک سرشتش به دلیل اتصال مستقیم به منبع فیض الهی هستند که بری از خطا و اشتباه می باشند.

یک انسان هر چند پاک و وارسته و خداجو و خداترس باشد بی شک از او خطا و اشتباه سر می زند.

خطا و اشتباه ربطی به ایمان و زهد و تقوا ندارد که بگوییم چون فلانی عارف کاملی است بنابر این تمام کارهایش صحیح و حق است.

حال که دانستیم همه ما در زندگیمان دچار اشتباه و خطا می شویم باید کاری کرد که تا آن جا که امکان دارد از خطا هایمان کاسته شود. بهترین راه برای کاستن از خطاها، داشتن دوستانی است که اشتباهات ما را به ما گوشزد کنند.

یکی از صفات مومنین، بیان اشتباهات همدیگر است. پیامبر صلی الله علیه و آله در این باره می فرمایند: المومن مرآة المومن والمومن اخو المومن یحوطه من ورائه. مومن آیینه مومن است. مومن برادر مومن است و از پشت سر مراقب اوست .(1)

کار آیینه بیان زشتی ها و کاستی ها ظاهر ما به ماست . پس از دیدن و آگاهی از آن کاستی هاست که به فکر بر طرف نمودن آن ها می افتیم. اگر آیینه نباشد و ما نتوانیم کاستی های خود را ببینیم و برطرف کنیم در جامعه مورد تمسخر قرار می گیریم.

وظیفه مومنین و دوستانمان نقد کردن رفتار و کردار و گفتار ماست تا با دانستن خطاهایمان به بر طرف نمودن آن ها اقدام کنیم. وظیفه ما هم ایجاد روحیه نقد پذیری در خود است. روحیه نقد پذیری در جامعه ما بسیار پایین است. بسیاری گمان می کنند دوست خوب دوستی است که همواره به تعریف و تمجید از ما بپردازد و هرگز خطاها و کاستی های ما را به ما بیان ندارد.

روزی آقایی به من گفت: همسر من بسیار خوب است چرا که من هر کاری که بکنم کاری به کار من ندارد !

بدترین دوستان و همسران و خویشان و زیر دستان کسانی هستند که هرگز خطاهای ما را به ما بیان نمی کنند. این ها یا دوستان کم خردند و یا دشمنان مکار .

یکی از مصیبت های مسئولین، نداشتن زیر دستانی است که عیوب و کاستی هایشان را به آنان بیان کند. متاسفانه در گرد بیشتر مسئولین انسان های چاپلوس و تملق گو، فراوان یافت می شوند. کسانی که اجازه نمی دهند آن مدیر پی به اشتباهاتش ببرد تا بتواند جلوی ضرر و زیان بیشتر را بگیرد و آن مدیر زمانی به خود می آید که کار از کار گذشته است و به دلیل زیان های وارد شده به جامعه و مردم هم سمت خود را از دست می دهد و هم آبروی خویش را .

در حوزه علمیه و در میان مدیران حوزه نیز روحیه نقد پذیری پایین است. یکی از دلایل مهم وجود کاستی ها در حوزه مقدس علمیه و در تنگنا بودن و تحت فشار بودن طلاب، نبود روحیه نقد پذیری در مدیران حوزه است.

مدیران حوزه علمیه اگر خواستار مدیریتی شایسته هستند، باید گوش شنوا برای شنیدن کاستی ها و خطاهای خود داشته باشند .

وای بر احوال مدیر حوزه ای که با لجبازی هایش و نداشتن گوش شنوا برای شنیدن خطا هایش، اسباب آزار و اذیت سربازان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را فراهم آورد !

شایسته است که مدیران حوزه جوی فراهم کنند که طلاب و روحانیون بتوانند با خیال آسوده درد دل های خود را بگویند و کاستی های مدیران را بیان دارند .

بی شک تا زمانی که مدیران حوزه پی به ضعف ها و کاستی های خود نبرند، نخواهند توانست مدیران شایسته ای برای حوزه مقدس علمیه باشند.

شایسته است که مدیران حوزه با ترتیب دادن جلسه های منظم، در بین طلاب و روحانیون حضور یابند و از آنان خواهش کنند که ایراد ها و نواقص و اشتباهات و کاستی های مدیریتیشان را به ایشان بیان دارند .

نکته مهم در این میان چگونه نقد کردن است. درست که روحیه نقد پذیری در ما ایرانیان بسیار پایین است اما روش نقد کردن را هم بسیاری از ما نمی دانند.برخی گمان می کنند، نقد کردن شخصی یعنی آبرو و عزت و شرف او را لکه دار کردن و در میان دیگران او را خوار کردن است .

برای نقد کردن بایست این سه شرط رعایت شود :

1. زبان شیرین :

اذهبا الی فرعون انه طغی * فقولا له قولا لینا لعله یتذکر او یخشی . بسوی فرعون بروید، که طغیان کرده است اما به نرمی با او سخن بگویید؛ شاید متذکر شود، یا (از خدا) بترسد ! (2)

بی شک نه ما از حضرت موسی علیه السلام بهتر و برتریم و نه طرف مقابل ما از فرعون بدتر. آفریدگار مهربان به کلیم الله دستور می دهد که در هنگام بیان کاستی ها و خطاها و اشتباهات فرعون به او، از زبان شیرین و قول لین استفاده کن .

هیچ کس از کلام تلخ و بی ادبانه خوشش نمی آید. اگر کسی را که می خواهیم نقد کنیم با بی حرمتی و گنده گویی و بی ادبانه با وی سخن گوییم او اگر چه کلام ما را حق بیابد هرگز حاضر به پذیرش آن نخواهد بود .

2. اول محاسن را بعد معایب :

در بدترین انسان ها هم محاسنی یافت می شود. آن مدیر حوزه ای را که می خواهیم نقد کنیم، بی شک محاسن و خوبی ها بسیاری دارد. عدل و انصاف حکم می کند پیش از بیان ضعف و کاستی ها و اشتباهات از محاسن و خوبی های او یاد کنیم. و از وی به خاطر این محاسن و خوبی ها سپاسگذاری نماییم و پس از آن با قول لین به بیان خطا هایش بپردازیم .

3. رعایت انصاف :

در هنگام بیان خطاها جانب عدل و انصاف را بنماییم. و در سخن گفتن و بیان خطاها بی انصافی به خرج ندهیم. خطاها و اشتباهات را آن چنانکه هست بیان داریم و از پر رنگ کردن و بیشتر جلوه دادن آن پرهیز نماییم .

پی نوشت ها :

1-نهج الفصاحه//ص582/ح3114

2-قرآن کریم/سوره طه/آیه های 43 و 44

منابع:

1-قرآن کریم

2-نهج الفصاحه/تصحیح پیمانی و شریعتی /خاتم الانبیا/اصفهان/85

تهیه و تولید:مهدی صدری-گروه حوزه علمیه تبیان