تبیان، دستیار زندگی
در کتب قدیمی این غده را به سه قسمت میانی، قدامی و خلفی تقسیم بندی می کردند ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

غده ی هیپوفیز

اهداف:

آشنایی با ساختار و هورمون های غده ی هیپوفیز

غده ی هیپوفیز

شرح درس:

شاید از خودتان سوال کنید که تیتر این طرح با شکل نخود فرنگی چه ارتباطی دارد؟

تقریباً چند سال پیش که وارد رشته علوم تجربی شدم جالب ترین و مهیج ترین قسمت درس زیست شناسی برای من شناخت و فهم بهتر غده هیپوفیز بود. طوری که وقتی از درس خواندن خسته می شدم به سراغ خواندن غده هیپوفیز می رفتم و انرژی دوباره می گرفتم. دوست دارم غده هیپوفیز را از چند نظر با هم مرور کنیم.

اندازه و وزن: اندازه این غده حدود یک سانتی متر و وزن آن نیم تا یک گرم ( به طور نسبی شبیه یک نخود) است.

از نظر منشاء جنینی: در کتب قدیمی این غده را به سه قسمت میانی، قدامی و خلفی تقسیم بندی می کردند  اما امروزه کمتر به این نوع تقسیم بندی قایل هستند.

قسمت میانی این غده را هورمون ترشح کننده ملانوسیت ها می خواندند. این غده ی به این کوچکی دارای دو منشاء جنینی است یعنی این غده را می توان از منظر تکوینی و فیزیولوژیک به دو قسمت تقسیم کرد.

1) هیپوفیز قدامی

2) هیپوفیز خلفی

هیپوتالاموس و غده هیپوفیز

هیپوفیز قدامی: از ساختارهای اپی تلیومی است و هیپوفیز خلفی منشاء عصبی دارد.

هیپوفیز قدامی دارای شش هورمون مهم است که جنس همگی از نوع پپتیدی است. در این بافت دست کم پنج نوع سلول وجود دارد که در ذیل آورده شده اند:

1)  سوماتوتروپ ها : که هورمون رشد را ترشح کرده و این هورمون روی افزایش رشد بدن اثر دارد.
2)  کورتیکوتروپ ها: که هورمون کورتیکوتروپین را ترشح می کند.
3)  تیروتروپ ها: هورمون محرک تیروئید را ترشح می کند که سبب افزایش تولید هورمون تیروئید می گردد.
4)  گونادوتروپ ها: که دو هورمون مهم FSH وLH را ترشح می کنند که در تحریک فولیکول ها و تخمک گذاری و تولید جسم زرد در تخمدان و افزایش تولید تستوسترون در بیضه ها نقش دارد.
5) لاکتوتروپ ها: که هورمون پرولاکتین را ترشح کرده و سبب افزایش ترشح و تولید شیر می شود.

غده ی هیپوفیز

هیپوفیز خلفی: دارای دو هورمون است. خود غده هیپوفیز خلفی در ترشح این دو هورمون نقشی ندارد و جسم سلولی نرون های موجود در هیپوتالاموس این دو هورمون را می سازند و از طریق آکسوپلاسم ها از هیپوتالاموس به هیپوفیز خلفی می روند. این دو هورمون، هورمون ضد ادراری (ADH) است که میزان دفع مایعات را در بدن کنترل می کند و دیگری هورمون اکسی توسین است که به خروج نوزاد از رحم در انتهای بارداری کمک می کند و خروج شیر از پستان ها را تسهیل می کند.

  • فیلمدرس26 capture-1
  • (فیلم1) .

    غده ی هیپوفیز

    ترشح این هورمون ها مستقیماً توسط هورمون های مترشحه از هیپوتالاموس تنظیم می شود که برخی اثر مهاری و برخی اثر تحریکی دارند و به طور فیدبک منفی و یا مثبت کنترل می شوند که در مقاله گذشته و مقاله ی قبل از آن، بر آن ها اشاره شد.

  • فیلمدرس26 capture-2
  • (فیلم 2).

    غده ی هیپوفیز

    عکس 2

    غده ی هیپوفیز
    عکس 1

    اما اگر این هورمون ها نتوانند کار خود را درست انجام دهند بسته به اندام های هدفی که در بدن دارند می توانند تاثیراتی اندک تا وسیعی را داشته باشند. مثلاً اگر میزان هورمون رشد در دوران کودکی کم باشد فرد دچار کوتولگی می گردد (عکس 1)و اگر در دوران قبل از بلوغ پرکاری هورمون رشد رخ دهد سبب غول پیکری یا ژیگانتیسم می شود (عکس 1) و اگر در دوران بعد از بلوغ باشد آکرومگالی رخ خواهد داد.(عکس2).


    مرکز یادگیری سایت تبیان

    تهیه: فاضل سامانی صحرا نشین