عبور تهمینه از هفت خان داستان کوتاه

نگاهی به مجموعه داستان «اینک تهمینه»

او از راه و در مسیر این سفر راز گشایانه می کوشد تا ناشناخته های درون خویش را بشناسد، نادیده های درون خود را ببیند، سرودهای ناشنیده خویش را بشنود، نایافته ها را بیابد و سرچشمه های مضمر و مخفی نیرو و انرژی انباشته و آزاد نشده را در انباره روان و جان خویش کشف کند و از آن ها بر خود و بر دیگران، بر خوانندگان و مخاطبان، در بگشاید، تا آزادشان کند و از فشار عظیم، خرد کننده و در هم شکننده آن ها بکاهد، مهارشان کند و رام و آرام شان سازد. حالا اگر بخواهیم این تعاریف شاعرانه را در یک مجموعه داستان کوتاه و جمع و جور واکاوی و بررسی کنیم شاید مجموعه داستان «اینک تهمینه»

نوشته «شبنم بزرگی» گزینه نسبتاً مناسبی باشد. این کتاب یکی از آثار منتشر شده از مجموعه کتاب های «عصر چهارشنبه ما»است که زیر نظر کیهان خانجانی در شهر رشت چاپ و منتشر می شود.

شبنم بزرگی در مجموعه «اینک تهمینه»، هفت داستان کوتاه ارائه کرده که جلوی عنوان اصلی هر یک از داستان ها، کلمه«خان» را اضافه کرده که به این شکل، واژه «هفت خان» برای خواننده تداعی می شود و گویا برای نویسنده این مسئله معنای خاصی داشته که خواسته به این وسیله به خواننده اثرش هم منتقل شود.

کیفیت قلم نویسنده در داستان های این مجموعه یکسان نیست و به نظر می رسد داستان ها محصل کارگاه نویسندگی باشد که بر اساس تئوری های مطرح شده، نویسنده سعی کرده داستان های کوتاهی را خلق کند. بسیاری از مولفه های اصلی و شناخته شده داستان کوتاه در این مجموعه رعایت شده، اما گاهی توجه بیش از حد به فرم باعث شده عنصر قصه گویی در اثر به حاشیه رانده شود. هر چند تلاش نویسنده بر این بوده است که توازن لازم بین فرم و محتوا برقرار باشد.

در اولین داستان کتاب با عنوان «تهران شهر بزرگی است»، نویسنده با نقل دو روایت موازی، یکی سرگذشت خانم بزرگ در دوران جوانی‌اش که متعلق به گذشته ای نسبتاً دور است و دیگری ماجرای زندگی راوی در زمان اکنون، دو نوع نگرش و برخورد خانواده ها با ازدواج فرزند دخترشان،(یکی در گذشته و دیگر در زمان حال) را مورد کنکاش قرار می دهد. اثر حاضر رویکرد مقایسه ای بین دو دوره زمانی دارد و در آن بیشتر از منظر بیرونی به ماجراها نگریسته می شود و نویسنده چندان تمایلی به نشان دادن درونیات شخصیت های خود ندارد.

داستان بعدی با عنوان «آخر شاهنامه» بیشتر بیان یک حادثه ناگوار و ماندگاری اثرات روحی منفی آن روی دو شخصیت داستانی(سارا و شوهرش) است. مرد به اشتباه فرزند کوچک خود را با ماشین زیر گرفته که بعد از آن افسرده شده و در این میان افسردگی زن به مراتب بیشتر است. البته تمرکز داستان روی حالات روحی و رفتارهای زن است و رفتارهای مرد هم از این زوایه نگریسته می شود. در این داستان نقاط قوت چندانی دیده نمی شود.

داستان سوم کتاب با عنوان «آن سومی کیست کنار تو راه می رود؟» نگاه شاعرانه ای به زندگی یک دختر دانشجو دارد که نسبت به دو اثر قبلی از انسجام فرمی و مضمونی بیشتری برخوردار است. راوی داستان که یک دختر دانشجو است، به مرور نسبت به یکی از استادان خود در دانشگاه به نام گنجی احساسی پیدا می کند ولی آن را به شکل علنی بیان نمی کند. گنجی یک استاد شهرستانی است که در یکی از خیابان های اطراف دانشگاه خانه ای اجاره کرده و از احساس راوی خبر ندارد. در نهایت راوی تصمیم می گیرد خودش موضوع را مطرح کند، ولی سیر حوادث مانع از این کار او می شود. بر خلاف دو داستان قبلی، در این اثر نویسنده به درون شخصیت داستانی خود رخنه می کند و در طول داستان، خواننده بیشتر با فکر و ذهن راوی سروکار دارد تا رفتارهای بیرونی او که در داستان اولویت چندانی ندارند.

داستان چهارم کتاب با عنوان «دنیا»بیشتر به یک ایده داستانی می ماند تا یک اثر کامل داستانی. طرح داستان ابهام هایی دارد که نویسنده از کنار آنها می گذرد. راوی از مطب پزشکی بیرون می آید و از واگویه های او معلوم می شود مشکل بیماری اش مربوط به تجمع توده ای شکلی در بدنش است. در خیابان با خواستگار قبلی خودش مواجه می شود که او هم از مشکل بیماری همسرش تعریف می کند.

راوی در ادامه با کودکی بنام دنیا مواجه می شود که ارتباط بین آنها چندان توضیح داده نمی شود. طرح این اثر شفافیت لازم را ندارد و از گنگی و پیچیدگی رنج می برد. هر چند اگر بخواهیم از منظر داستان های مینی مالیستی به این اثر نگاه کنیم شاید بشود برای آن توجیحی تراشید اما در حالت کنونی سئوال های بی جوابی دارد که نویسنده از کنار آنها گذشته است.

داستان پنجم کتاب با عنوان «سیمین قرار بود بمیرد» که از شاخص ترین داستان های این مجموعه است، نمونه موفقی از داستان های کوتاه امروزی است. با شخصیت پردازی عالی و نحوه روایت دلنشین که مخاطب را تا پایان اثر با خود همراه می کند. در این داستان، علاقه و ارتباط پیدا و پنهان راوی که یک دختر جوان است، از دوره کودکی و نوجوانی با زنی به نام سیمین روایت می شود. تمرکز اصلی داستان روی شخصیت سیمین است که با توجه به چند لایه بودن شخصیت این زن، جذابیت های داستان هم به مراتب بیشتر می شود.

«... از سیمین برایش گفته ام؛ می داند چه طور دوستش داشته ام، مثل هر دختر دیگری که عاشق زنی جوانتر و لابد زیباتر از مادر خودش می شود. سیمین قوم و خویش دور مادرم بود، با ما جور بودند و زیاد هم را می دیدیم. سیمین صدایش می کردم. می گفت سیمین جون که بگویم انگار بیست سال از من بزرگتر است! و به شوخی خودش می خندید. دقیقا بیست سال از من بزرگتر بود...» ( ص 50)

داستان ششم کتاب با عنوان «می دانی به چه فکر می کنم؟» به نوعی با دو داستان قبلی «آن سومی کیست کنار تو راه می رود؟» و «دنیا» از نظر مفهومی ارتباط نزدیکی دارد. در این اثر هم سرگذشت دختر دانشجویی روایت می شود. با این تفاوت که این بار مردی از همدروه ای های راوی در دانشگاه به او اظهار علاقه می کند ولی راوی پاسخ مثبت و صریح نمی دهد. در پایان داستان مرد(سعید رفیعی) می میرد و راوی به این فکر می کند که اگر زن او می شد حالا یک زن بیوه بود. در این داستان جولان فکر و ذهن راوی در گستره مفهوم «مرگ» نمود بیشتری دارد. داستان هفتم و پایانی کتاب، نگاهی به یک ماجرای واقعی در گذشته ای نه چندان دور در شهر تهران دارد. همان سرگذشت زن سرخ پوش که سال ها در میدان فردوسی به انتظار مرد رویاهایش می ایستاد.

در مجموع، داستان های کتاب «اینک تهمینه» نشان از استعداد شبنم بزرگی در حوزه داستان نویسی دارد که اگر تداوم یابد، ظهور یک داستان نویس جوان و مستعد در این بخش دور از انتظار نیست.

چاپ اول(1391)کتاب «اینک تهمینه» نوشته شبنم بزرگی در 71 صفحه، شمارگان 1000 نسخه و قیمت 2500 تومان از سوی نشر فرهنگ ایلیا در شهر رشت چاپ و منتشر شده است.