مراکز پژوهشی حوزه

یکی از جنبه های مراکز علمی پژوهش است که بیش از همه، باید مورد توجه قرار بگیرد. حوزه نیز از این قاعده مستثنا نیست و پژوهش و تحقیق مهم ترین بخش آن را تشکیل می دهد.

پژوهش و تحقیق همیشه و از قدیم الایام یکی از برنامه های مهم حوزه های شیعی بوده است و در کنار تحصیل و مباحثه، پژوهش یکی از ارکان حوزه ها بوده و می باشد.

"شما نگاه كنید درآن روز ، علمای ما چقدر محصول علمی وفقهی وكلامی برای مردم زمان خودشان دارند."[1]

هم اکنون نیز پژوهش باید یکی از برنامه های مهم حوزه و حوزویان باشد. برای تحول ساختار حوزه باید پژوهش مجددا رونق یابد و تحقیقات علمی بروزرسانی شود.

حوزه باید تحقیق در مسایل علمی را جزء برنامه های اصلی خود قرار داده و در راستای تحول نظام پژوهشی حوزه و تقویت روند تحقیق بکوشد.

حوزه باید با تأسیس این مراکز، پژوهشگران را سامان دهی کند. همانطور که پیش از این ذکر گردید پژوهشگر باید نیاز مردم و جامعه را بخوبی بشناسد و با مقتضیات زمان پیش رود تا بتواند موضع شناسی دقیقی داشته باشد.

این مهم به صورت فردی دست نیافتنی است و باید به صورت جمعی به آن پرداخته شود. حوزه می تواند با ایجاد مراکز پژوهشی به این مهم دست یابد.

وقتی پژوهشگران به صورت جمعی کنار یکدیگر به فعالیت می پردازند می توانند تحقیقات منسجم تری را تولید کنند و به نیازها پاسخ مثبت دهند.

"حوزه باید مراكز متعدد تحقیقاتی داشته باشد، تا در تمام این زمینه‌ها، مثل یك مجموعه ی تولیدی مرتب و مدرن كار كند و محصول بدهد. اگر چنانچه دستگاه در مساله ای دچار سوال شد ـ مثل مساله زمین و موسیقی ، و در یك چارچوب وسیعتر سیستم اقتصادی و روابط خارجی و ارتباط با ملتها و مسایل پولی و ارزشهای كارگزاران حكومت و صدها مساله از این قبیل كه هر دستگاهی همواره با این سوالات از لحاظ مبنایی مواجه است كه ما بر چه اساسی قانون بگذرانیم و بر چه اساسی مقررات اداری بگذاریم و بر چه اساسی عمل بكنیم ـ  بداند كه مركزی این گونه سوالها را جواب می‌‌دهد."[2]

همانطور که مقام معظم رهبری اشاره می کنند حوزه باید مراکزی داشته باشد تا نظام اسلامی بتواند به موقع و با توجه به نیاز هایش به آن ها مراجعه کرده و نیاز های خود رابر طرف کند.

تاکنون مراکز پژوهشی بسیاری در حوزه و یا وابسته به حوزه علمیه تاسیس شده است که در ادامه به معرفی بعضی از آن ها می پردازیم؛

مرکز آموزش تخصصی شیعه‌شناسی حوزه علمیه قم

مرکز تخصصی شیعه شناسی که وابسته به حوزه علمیه قم است از سوی حضرت آیت الله مکارم شیرازی در سال 1387 تأسیس و با اشراف وی و با مدیریت حجت الاسلام داعی نژاد فعالیت خود را آغاز کرده است.

تسلط اندیشه های مکتب اهل بیت(ع)، ارائه استدلال منطقی و معقول پیرامون عقاید و آموزه های شیعی و دفع از آنها، احیای میراث فرهنگی و اندیشه های معقول دانشمندان و نخبگان شیعی، معرفی نقش شیعیان در توسعه تمدن اسلامی، شناخت توان بالفعل و بالقوه جهان تشیع و ارتباط با مراکز شیعه شناسی ایران و جهان، بازشناسی فرقه های شیعی و نقاط اشتراک و افتراق آنها با شیعه اثنی عشری، آشنایی با ابعاد گوناگون جغرافیایی و جامعه شناختی جهان تشیع و آسیب شناختی آن و خلاقیت، ابتکار و نوآوری در پژوهش های شیعه شناسی از جمله اهداف این مرکز برشمرده شده است.

مرکز تحقیقات طب اسلامی امام صادق (علیه‌السلام)

با توجه به نیاز مبرمى كه در جامعه اسلامى به موضوع مهم طب و طبابت اسلامى احساس مى‏شد، مركز تحقیقات طب اسلامى امام صادق(ع) مهر ماه سال 1378 در شهر قم تأسیس گردید. این مركز كه به دفتر آیت الله العظمى سیستانى وابسته است، با جذب نیروهاى مستعد، در صدد انجام پژوهش‏هاى بنیادى و كاربردى در زمینه‏هاى طب اسلامى است و با تلاش فراوان درصدد است نتایج تحقیقات خویش را در اختیار علاقه‏مندان حوزه و دانشگاه قرار دهد.

جمع‏آورى، تنظیم و طبقه بندى مدارك معتبر اسلامى و ایجاد بانك اطلاعاتى ؛ انجام پژوهش‏هاى بنیادى و كاربردى طب اسلامى؛ شناسایى كمبودها و خلأهاى پژوهشى طب اسلامى؛ فراهم آوردن زمینه مناسب براى پرداختن به نیازهاى جدید جامعه در زمینه طب در اسلام؛  سیاست‏گذارى در توسعه و به كارگیرى طب اسلامى در جامعه از اهداف این مرکز است.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی با عنایت رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای مدظله العالی در سالی 1368 تأسیس شده است. اشاعه فرهنگ غنی اسلام، تسهیل دستیابی به منابع و متون اصیل دینی و نیز سرعت بخشیدن به امر کاوش و پژوهش در حوزه علوم اسلامی با بهره گیری از فناوری اطلاعات و به کارگیری امکانات رایانه ای برای ارائه معارف حقّه اهل بیت علیهم السلام به جهانیان در شکل و قالب جدید، از اهداف مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شمرده شده است.

مركز تحقیقات كامپیوتری علوم اسلامی، نهادی پژوهشی است که برای سهل‏ نمودن دسترسی به منابع و متون علوم اسلامی و فرهنگ دینی و مقدمات مربوط به آن با استفاده از فن‏ آوری اطلاعات و ارتباطات، و توسعه و تعمیم آن در حوزه‏ های علمیه و مجامع فرهنگی داخلی و بین‏ المللی تشكیل گردیده و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی، اداری و استخدامی به صورت غیر انتفاعی می باشد.

مرکز فقهی ائمه اطهار (علیهم‌السلام)

در جهت توسعه و بالندگى فقه راستین تشیّع و پاسخگویى به نیازهاى فقهى زمان، مركز فقهى ائمّه اطهار(علیهم السلام) به همت مرجع عالیقدر مرحوم آیة الله العظمى فاضل لنكرانى(قدّس سرّه) به سال 1376 هجرى شمسى در قم تأسیس گردید.

این مركز داراى اساسنامه‌‌اى است كه به ثبت رسیده است و در زمان حیات آن مرجع وارسته(رضوان الله تعالى علیه) تحت اشراف آن بزرگمرد اداره مى شد و معظم له در زمان حیات خود به جهت سنگینى بار مرجعیت، ریاست مركز را به فرزند شایسته، مدیر و مدبّر خود كه بحمد الله از اساتید بنام دروس خارج حوزه علمیه قم هستند، استاد معظّم حضرت آیت الله حاج شیخ محمّد جواد فاضل لنكرانى(دامت افاضاته) واگذار نمودند و در وصیت خود نیز بر ادامه فعالیت هاى مركز فقهى تحت اشراف معظّم له كه او را واجد مرتبه اجتهاد مطلق مى دانستند سفارش نمودند.

از اهداف محورى این مركز: آموزش فضلا و محقّقان، تربیت فقیهان شایسته و مجتهدان متعهّد و آگاه به مقتضیات زمان، فراهم آوردن امكانات لازم و بستر مناسب براى مطالعات و پژوهش هاى ژرف در فقه و اصول، درك و پاسخگویى مسائل جدید، بررسى شبهات مرتبط به فقه و نقد آنها و تألیف و نشر كتب و مقالات علمى مى باشد.

مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه

این مرکز در سال 1379 تاسیس شد.

رفع و دفع آسیب‌ها و شبهات مطرح در حوزه دین همراه با پاسخ به شبهات بنیادین، توسعه و تقویت نوآوری ها در عرصه مواجهه فعال و عالمانه با شبهه‌افکنی براساس مناظرات و جدال احسن، ارتقاء و تقویت توانمندی حوزویان ر مواجهه علمی با شبهات و پرسش‌های نوپدید و تقویت دانش و مهارت‌های مناظره و گفت‌و گوی علمی را می توان از اهداف مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه علمیه قم برشمرد.

مرکز مطالعات و پژوهش‌های فلکی ـ نجومی

مركز مطالعات وپژوهش هاى فلكى ـ نجومى حدود پانزده سال است كه فعالیت علمى ، پژوهشى وآموزشى خود را آغاز نموده است ، با توجه ویژه مرجعیت عالیقدر تشیع حضرت آیت الله العظمى سیستانى (دام ظله) كه علاقه فراوان به بسط وگسترش علوم مختلف در میان مسلمانان دارند ، این مركز در شهریور ماه سال1376 باگزینش حدود 40 نفر از طلاب وفضلاى مستعد حوزه علمیه كار آموزشى خود را شروع نمود ، وتا كنون بیش از 2600 دانش پژوه از برنامه هاى آموزشى این مركز استفاده نمودند.

مدیریت این مركز برعهده محقق ونویسنده توانمندجناب حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمد مهدى نجف (دام عزه) مى باشد. تاكنون واحد هاى درسى مختلفى ارائه شده است كه بعنوان نمونه مى توان به «منظومه شمسى»، «هیأت اسلامى» «نجوم ریاضى»، «فیزیک نجوم»، «زمین شناسى»، «روش تحقیق»، «ستاره شناسی»و «تقویم شناسی» اشاره كرد.

پی نوشت ها:

[1] سخنرانی در جمع فضلا و نخبگان حوزه ی علمیه قم، 14/9/74.

[2] سخنرانی در دیدار با نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم، 7/9/68.

تهیه و فرآوری:احمد اولیائی-گروه حوزه علمیه تبیان