نشانه ها 1
اهداف یادگیری:
- آشنایی با نشانه و کاربرد آن
- آشنایی با مفهوم نشانه ها
شرح درس:
در این طرح دانش آموزان با نشانه های موجود در زبان فارسی و نیز با معنی و مفهوم آنها در جمله آشنا می شوند، هنگامی که یک نویسنده کلام خود را بر روی کاغذ می آورد، از کلمات به عنوان یکی از وسایل بیان استفاده می کند و چگونگی خواندن جمله را هم مکمل مفهوم آن قرار می دهد. مفهوم کم و بیش روشنی که از ترکیب مفاهیم جدای هر یک از کلمات به دست می آید، به تنهایی همه ی مقصود نویسنده را بیان نخواهد کرد و برای دریافت پیام جمله، خواننده باید لحن و آهنگ بیان جمله را در خواندن آن منظور بدارد. چه بسا لحن خواندن، مفهوم کل جمله را برگرداند؛ مثلا اگر برای خواندن جمله ی زیر به هیچ یک از کلمات آن تکیه نکنیم ، جمله دارای معنی و مفهوم روشنی است: من این کار را کرده ام. اکنون بار دیگر جمله را می خوانیم منتها این بار سنگینی جمله را به روی نخستین کلمه ی آن می ریزیم. جمله را به صورت سوالی بیان کرده و حالتی خشن به آن می دهیم: « من » این کار را کرده ام؟! نتیجه ای که به دست آمد چیست؟ در جمله ی دوم مفهومی مخالف مفهوم جمله ی اول به دست آمد. به عبارت دیگر از جمله ی دوم معنای زیر به دست می آید: من این کار را نکرده ام. و یا به عبارت دیگر: از چون منی، چنین کاری ساخته نیست. پس در نوشتن ، به جز حروف ( که اشکالی است مقرر از برای تلفظ ها و صداها )، به اشکال دیگری نیز نیاز هست تا به کمک آن خواننده بتواند لحن و حالت جمله را دریابد و با آهنگ و چگونگی بیان آن دست یابد. علاوه بر آن نویسنده نیز می تواند بدون هیچ وسواس و تردیدی با به کار گرفتن لحن، نوشته ی خود را زنده تر کند و آن را از حالت نقشی بی جان درآورد و در عین حال یقین داشته باشد که خواننده به صراحت، جان کلام او را در می یابد. هرچه جمله از قید نقطه گذاری آزاد باشد، شماره حالاتی که می توان با تعویض لحن و آهنگ بیان جمله، بدان داد و تعداد مفاهیمی که از این راه می توان از آن گرفت، گاه به چند برابر عدد کلماتی که آن جمله را ترکیب کرده است می رسد. به عنوان نمونه ببینید که از این جمله – تنها با عوض کردن تکیه ها به روی کلمات – چند مفهوم مختلف می توان به دست آورد. اصل جمله این است: « پسر حسن، پشت دیوار کتاب می خواند». و اکنون: پسر حسن، پشت دیوار کتاب می خواند. پسر حسن، پشت دیوار کتاب می خواند. و به همین ترتیب با تکیه دادن روی هر کلمه می توان جمله را به صورت پاسخی به سوالی تبدیل کرد؛ مثلا: همچنین با تکیه به روی دو کلمه؛ مثلا: - کی کتاب می خواند؟ - پسر حسن پشت دیوار کتاب می خواند. که نیز می تواند حالت تحقیر آمیخته به تحیر را نیز برساند، که : عجبا! پسر حسن کتاب می خواند! همچنین با سه، چهار و پنج تکیه: علاوه بر این ها می توان جمله را به صورت های تحسین، تعجب، تحقیر، تاکید و یا با هر مفهوم دیگری مطرح کرد. مسلم است که با نقطه گذاری جمله، هرگز نمی توان خواننده را مستقیما به دریافت هر یک از این مفاهیم که مورد توجه نویسنده باشد راه نمود. و این کار جز با توجه شخص خواننده به جملات ماقبل و مابعد، و قرار گرفتن در متن نوشته ای که می خواند، میسر نیست. و لحن خاص دادن به جمله ای مستقل و مجرد، شاید تنها از این راه شدنی باشد که کلمه یا کلماتی از آن، چشمگیرتر نوشته شود، مثلا: -پسر حسن پشت دیوار کتاب می خواند. و این کاری است که در لاتین با حروف ( ایتالیک ) انجام می گیرد: Pesar e Hasan powt e divar ketab mikhanad. و یا کلمه ی مورد نظر را در « گیومه » قرار می دهیم. کدام گزینه نادرست است؟ الف) هرچه جمله از قید نقطه گذاری آزاد باشد، شماره حالاتی که می توان با تعویض لحن، بدان داد محدودتر می شود. ب) با نقطه گذاری جمله، هرگز نمی توان خواننده را مستقیما به دریافت هر یک از این مفاهیم که مورد توجه نویسنده باشد راه نمود. ج) هریک از نشانه ها در عبارت یا جمله از اهمیت خاصی برخوردارند. د) در لاتین با حروف ایتالیک کلمه چشمگیرتر می شود.
تکیه را روی کلمه ی « پسر» بدهید. مفهوم جمله چنین می شود: کسی که کتاب می خواند « پسر» حسن است نه خود او و یا دیگری: با تکیه دادن به روی کلمه ی « حسن»، مفهوم جمله چنین می شود: پسر حسن کتاب می خواند نه پسر جعفر:
پسر حسن، پشت دیوار کتاب می خواند. پسر حسن، پشت دیوار کتاب می خواند. پسر حسن، پشت دیوار کتاب می خواند.تست:
