حس بویایی
اهداف:
آشنایی با سیستم بویایی و مکانیسم تحریک سلول های بویایی
شرح درس:
سلول های گیرنده حس بویایی، سلول های بویایی هستند. این سلول ها در اصل سلول های عصبی دوقطبی هستند که خاستگاه اصلی آن ها در دستگاه عصبی مرکزی است. این سلول ها به وفور دیده می شوند و در لابه لای سلول های پشتیبان وجود دارد. انتهای مخاطی سلول بویایی دارای یک برجستگی است که از این برجستگی مژه های بویایی به داخل موکوسی که سطح داخلی حفره ی بینی را می پوشاند برجسته شده اند.
این مژه های بویای کف پوش متراکمی را در مخاط تشکیل می دهند و این مژه ها هستند که با بو های موجود در هوا واکنش داده و سلول های بویایی را تحریک می کنند.
قسمتی از هر سلول بویایی که به محرک های شیمیایی بوییدنی پاسخ می دهد مژه های بویایی هستند. ماده ی بودار پس از برخودار با سطح غشای بویایی ابتدا به داخل موکوس پوشاننده ی مژه ها انتشار یافته سپس به پروتئن های گیرنده در غشای مژه متصل می شود.
هر پروتئین گیرنده چندین بار سطح غشا را طی می کند و به داخل و خارج چین می خورد. ماده ی بودار به قسمتی از پروتئین گیرنده که به سمت خارج چین خورده است متصل می شود. این پروتئین در سمت داخل با پروتئین – G جفت می شود و ماده ای به نام آدنیلات سیکلاز را فعال می کند.
این ماده به نوبه خود سبب فعال شدن مولکول دیگری می شود و در نهایت کانال های دریچه دار یون سدیم باز می شود و مقادیر زیادی یون سدیم به داخل سیتوپلاسم ریخته می شود. این یون ها پتانسیل الکتریکی را در جهت مثبت سوق داده و بدین سان سبب تحریک نورون های بویایی شده و پتانسیل عمل از طریق عصب بویایی وارد دستگاه سیستم عصبی می گردد.
بینی درس 20
پتانسیل عمل در سلول های بویایی حدود 55- میلی ولیت است .اکثر مواد بودار باعث دپولاریزاسیون غشای سلول بویایی می شود و با این کار پتانسیل منفی در سلول از مقادیر طبیعی 55- به 30- میلی ولت می رسد. با این اتفاق تعداد پتانسیل های عمل 20 تا 30 پالس در هر ثانیه افزایش می یابد که برای فیبرهای ظریف عصب بویایی سرعت زیادی می باشد.
چندین عامل فیزیکی نیز می توانند بر درجه تحریک تاثیر بگذارند که عبارتند از:
