نقد «زخم زیبایی» سروده شاعر افغان

حامد ابراهیم پور شاعر و منتقد ادبی در ابتدای سخنان خود در بیان وضعیت كنونی نقد ادبی در ایران گفت: منتقدان در حال حاضر سعی می كنند در نقد جانب احتیاط را رعایت كرده و با مولف مهربان باشند كه این نه تنها به ضرر مولف است بلكه نقد ادبی در شعر و داستان را ضعیف می كند. نقد ادبی دارای دو مشكل است زیرا علمی نیست و منتقد در نقد، ارتباط برقرار نكردن خود را در اثر ملاك قرار می دهد.

وی ادامه داد: ما انواع نقدها را داریم كه هر كدام از آنها را درباره كتاب "زخم زیبایی" به كار ببریم ناموفق است زیرا ما با قالب غزل در اثر روبرو هستیم.

ابراهیم پور درخصوص همراه كردن شاعر توسط قافیه و ردیف در شعر گفت: غزل سراها به خاطر اجبار در آوردن قافیه و ردیف، شاید حرف و مفهوم خاصی را كه مد نظر دارند نتوانند بیان كنند زیرا در نهایت این قافیه و ردیف است كه شاعر را با خود همراه می كند كه این نكته را در كتاب می بینیم.

وی به تسلط نداشتن بعضی از شاعران به اوزان عروضی برای سرودن غزل اشاره كرد و افزود: اكثر شاعران غزل سرا در دو یا سه وزن مسلط هستند كه این ضعف شاعر است. در این كتاب از 25 غزل اول كتاب، 17 غزل با یك وزن مشخص سروده شده است و این مناسب برای شاعری كه تاكنون چندین كتاب به چاپ رسانده، نیست.

این منتقد ادبی، وجود زخم را در غزل لازم دانست و گفت: غم دوری از سرزمین در اشعار این شاعر افغانی دیده نمی شود و این برای من عجیب است. در این كتاب به سبك عراقی فكر شده اما به سبك خراسانی شعر سروده شده است. توقع من این بود كه در لا به لای اشعار بیشتر از وطن و غربت بخوانم اما در كتاب 5 مورد كلمه وطن و 50 كلمه تریاك و شراب و سیگار كشیدن دیدم و این نكته خوبی نیست كه تمركز شاعر بر این موارد باشد.

ابراهیم پور با خواندن ابیاتی از اشعار كتاب به تاثیر پذیری شاعر از دیگر شعرا بدون ارجاع دادن شعر به آنها اشاره كرد و بیان داشت: در این كتاب اشعاری كه در روزگار خود مطرح بودند با كمی تغییر آورده شده اند اما در كتاب نامی از آنها برده نشده است.

وی آوردن طنز بی جا را باعث وارد آمدن لطمه به اشعار كتاب زخم زیبایی دانست و گفت: اشعار كتاب پست مدرنیزم نیست بلكه سنتی ست. شعر در بعضی از ابیات می خواهد پست مدرن شود اما نمی تواند به عنوان مثال كنار واژه "سب فراق" كلمه "سكرت" آورده شده است. ما یكدستی را كه لازمه شعر است در این كتاب نمی بینیم.

ابراهیم پور نحوه روایت در اشعار را نادرست دانست و گفت: ارتباط عمودی در ابیات دیده نمی شود و اگر جای ابیات را در شعر جابه جا كنیم اتفاقی نمی افتد كه این برای شعر ضعف محسوب می شود. شاعر در جاهایی از ابیات روایت می كند اما آن را نا تمام رها می كند و خود در نهایت به آن نیز اعتراف می نماید.

وی در ادامه نقد كتاب زخم زیبایی در خصوص آوردن واژه هایی كه تمام فارسی زبانان چه در افغانستان و چه در ایران به مفهوم آن پی ببرند، گفت: حافظ دارای لهجه محلی شیرازی بود اما در اشعارش كلماتی غیر از زبان فارسی نمی بینیم كه آمده باشد. فارسی زبانانی كه شعر می گویند بایستی كمتر از اصطلاحات بومی استفاده نمایند تا كمتر شعر به ارجا دادن منجر شود.

این شاعر خاطر نشان كرد: تاریخ گذاری در شعر به ضرر آن است . تعدادی از اشعار كتاب دارای تاریخ هستند اما دیگر اشعار بدون ذكر تاریخ آمده اند. شعر یا نباید تاریخ گذاری شود و یا اگر تاریخ گذاری می شود تمام قطعات بایستی با ذكر تاریخ بیایند.

كتاب نسبت به همگنان خود دارای محتوای متفاوت است

در ادامه محسن سعیدی شاعر و نویسنده و منتقد ادبی در ابتدا واژه "زخم زیبایی" را برای كتاب عنوانی تكراری شده دانست و گفت: این كتاب نسبت به همگنان خود دارای محتوای متفاوت است پس اسم آن نیز باید متفاوت باشد. عنوان كتاب تا آنجا كه امكان دارد باید محتوای آن را پوشش دهد.

وی به اشعار كتاب زخم زیبایی اشاره كرد و افزود: اشعار كتاب غزل است اما در میان اشعار یك قطعه رباعی و یك قطعه مثنوی می بینیم كه اگر این دو قطعه حذف می شدند به شماره 110 كه عدد مقدسی است می رسیدیم. غزل های اشعار از نظر اندازه كوتاه و در حدود 4 تا 5 بیت هستند . غزل 3 بیتی هم در كتاب دیده می شود اما در همه آن اشعار "آنی" وجود دارد كه حسی از طراوت را در خواننده بیدار می كند. من زیاد شعر مطالعه نمی كنم اما خواندن این كتاب حس سرایش را در من زنده كرد.

این منتقد درخصوص نقدی كه بر فهرست كتاب وجود دارد، گفت: از فهرست كتاب نمی توان هیچ نوع اطلاعی راجع به آنها به دست آورد. در فهرست دو شماره وجود دارد كه نمی توان فهمید شماره ها مربوط به كدام غزل است. می توان در این گونه موارد مصرع اول هر بیت را به جای عنوان در فهرست ذكر كرد.

وی كوتاه و سبك بودن اشعار را به اقتضای سن شاعر دانست و افزود: 99 درصد اشعار با وزن های كوتاه سروده شده اند و تنوع وزن در اشعار دیده نمی شود. وزن كوتاه "مفعول فاعلات مفاعل فاعلون" بسیار مورد علاقه شاعر است و 51 درصد اشعار را شامل می شود. هنگامی كه اشعار در كنار هم و با فاصله ای اندك در كنار هم قرار می گیرد ، خواننده احساس می كند با یك تركیب بند روبرو شده است.

وی با بیان اینكه لغزش وزنی در این مجموعه به طور كلی دیده نمی شود، گفت: در چند مورد برای پر كردن وزن به صورت تكلف آمیز از "آه" استفاده شده است  كه این ضعف كار محسوب می شود.

این شاعر افغان با تاكید بر اینكه شعر شاعرانی كه در مهاجرت سروده شده بدون شناسنامه است، ادامه داد: اشعار این كتاب شناسنامه دار است و وقتی كتاب را می خوانید متوجه می شوید شاعر آن از كجا می آید.در اغلب قطعات با ظرافت كاری زبانی روبرو می شویم به طوری كه می توان از بعضی ابیات به عنوان ضرب المثل استفاده كرد. شاعر دارای ظرافت كلام سعدی و جسارت زبانی مولوی است.

سعیدی با بیان اینكه امینی در اشعار خود فضا سازی می كند اما تصویر سازی نمی كند، افزود: او شاعری زبان آور است و بیشترین خلاقیت او در تصرفات جسورانه است. وسعت دایره واژگان شاعر توانایی خلاقیت او را بالا برده است. ما به بالارفتن ظرفیت زبانی مشترك علاقمند هستیم و امینی در این راه اولین و بهترین قدم را برداشته است و كاری بسیار روان و طبیعی و پربار ارائه داده است.

مسئول انجمن ادبی كلمه در قم، به تسلط شاعر به زبان عراق امروزی و زبان دری خراسانی اشاره كرد و گفت: شاعر همزمان به دو گنجینه واژگان آشنا است . او از طریق مطالعه به زبان عراق امروز آشنا شده و همچنین به واسطه آشنایی با زبان مادری خود یعنی زبان دری خراسانی ، اطلاعات خوبی هم از آن زبان كسب كرده است. در این مجموعه همنشینی واژگان تركیبات خاص رایج در قلمرو گویش تهران را با معادل هایی كه در قلمرو كابل متداول است ، مشاهده می كنیم.

وی خاطرنشان كرد: امینی و شاعرانی مانند او این توانایی را دارند كه در زبان ما سبك جدیدی را ایجاد نمایند زیرا بر زبان خراسانی و عراق امروز مسلط هستند. كتاب زخم زیبایی را برای خواندن هم می توان به كابل و هم از آنجا به ایران آورد كه این یك پل ارتباطی محسوب می شود. امینی جسارت دارد تا از اصطلاحات و شگردهای زبانی خاص استفاده كند .

بخش ادبیات تبیان

منبع: پایگاه خبری حوزه هنری