خاطره پدر از زبان پسر
دكتر «مهدی معرفت»، فرزند آیت‌الله «معرفت» و استاد مكانیك دانشگاه تربیت مدرس درباره پدر بزرگوارشان (آیت الله معرفت)چنین می گوید :
«هر چند معمولا پزشكان در چنین مواردی فرد را از تحرك منع می‌كنند ولی ایشان همواره احساس نشاط می‌كردند. حتی آخرین جلسه درسشان بعد از وفات ایشان لغو شد؛ یعنی غروب جمعه، بعد از نماز مغرب و عشا كه طلاب برای درس آمده بودند، متوجه شدند كه ایشان دار فانی را وداع گفته است.»
«از سنین كودكی جلسه قرآن در روزهای ماه مبارك رمضان و در منزل تشكیل می‌شد كه همه افراد خانواده در آن حضور داشتند و هر كدام آیاتی از قرآن را تلاوت می‌كردند سپس پدر تجوید و سایر علوم قرآنی را آموزش می‌دادند.»
«نشاطی كه ایشان در انجام امور قرآنی، اسلامی و حوزوی داشتند، باعث شده بود كه بتوانند بر بیماری و ناراحتی جسمانی فائق شوند.»
فرزند آیت الله «معرفت» مهربانی و خوش اخلاقی را از بارزترین ویژگی‌های اخلاقی استاد «معرفت» دانست و اظهار كرد: «ایشان بسیار مواظب بودند كه به كودكان ظلم نشود و كودكانه با آنها رفتار نشود و می‌فرمودند باید با آنها برخورد بزرگورانه شود.»
هیچ‌گاه آیت‌الله «معرفت» را در حال فراغت و گذراندن زمان ندیدم؛ با وجود ناراحتی قلبی همواره در حال تحقیق و تدریس بودند و جلسات درس و بحث خود را تعطیل نمی‌كردند.
از آنجاییكه تمامی تحقیقات استاد معرفت در جهتی بود كه نیازهای روز حوزه و جوانان به علوم اسلامی و مسائل فكری اساسی برآورده شود، به جوانان نگاه ویژه‌ای داشتند .
وی با اشاره به نحوه برخورد ایشان با جوانان، دانشگاهیان و نسل روز تصریح كرد: «از آنجاییكه تمامی تحقیقات استاد در جهتی بود كه نیازهای روز حوزه و جوانان به علوم اسلامی و مسائل فكری برآورده شود، به جوانان نگاه ویژه‌ای داشتند.»
عضو هیئت علمی دانشكده فنی دانشگاه تربیت مدرس در تشریح چگونگی تحقیقات این اندیشمند بزرگ جهان اسلام گفت: «ایشان هیچ وقت به دنبال رد بعضی نظرات نبودند و تنها به اثبات و نشان دادن حقایق مربوط به مسائل مختلف، با بهره‌گیری از تمامی متون می‌پرداختند؛ به همین دلیل كارهایشان بسیار پایه‌ای، اساسی و كلاسیك بود.»
وی افزود: «این محقق بزرگ به جای پاسخگویی به سوالات جزئی و كوچك، مسأله را به شكل مبنایی بررسی و ارائه می‌كردند و نظرات شیعه مبتنی بر علوم اهل بیت را بیان می‌كردند.»
دكتر «معرفت» با اشاره به كتاب «تحریف‌ناپذیری قرآن» و مطالب آن، این كتاب را از برجسته‌ترین آثار پدر دانست و تصریح كرد: «بعضی از وهابیون و مغرضین، شیعه را متهم می‌كنند كه قرآن را تحریف كرده است و ادله ضعیفی هم برای اثبات گفته‌های خود ذكر می‌كنند كه مورد توجه علمای شیعه نیست.»
وی درباره كتاب «صیانة القرآن» گفت: «در این كتاب ابهامات مختلفی از جمله شبهات مربوط به آیه تطهیر پاسخ داده شده است و قرآنی كه در اختیار ماست از لحاظ متن و محتوا با آنچه كه بر پیامبر اكرم (ص) نازل شده است، مقایسه شده و از طریق علوم اسلامی و حتی علوم و گزارش‌های تاریخی اثبات شده كه تحریفی در آن صورت نگرفته است.»
دكتر «معرفت» ویژگی‌های خاص این كتاب را عامل شهرت بیشتر آن در بین جوامع اهل سنت عنوان و تصریح كرد: «اهل سنت متعجبند كه چگونه یك شیعه آن هم بعد از گذشت 14 قرن چنین مطلبی را نوشته است؛ چرا كه مطالب ذكر شده در كتاب جای هیچ‌گونه بحث و غرض‌ورزی را برای افراد منصف باقی نمی‌گذارد.» اندیشه تأثیرگذار
اثرگذاری فراوان اندیشه‌های استاد معرفت بر بسیاری از مسائل و حتی قوانین از طریق جلسات درس، تربیت طلاب و آرائی كه بیان می‌كردند قابل مشاهده است
وی ضمن بیان دیدگاه‌های این عالم ربانی درباره جایگاه شایسته قرآن كریم گفت: «ایشان با اعتقاد كامل به اینكه قرآن كتاب هدایت است و دقت بر این اصل بر نتایج خوبی رسیده بودند. استاد «معرفت» معتقد بودند كه اگر ما این اصل را باور داشته باشیم با تكمیل علوم روز و مقتضیات زمان، باید پاسخ‌هایی از قرآن داشته باشیم بنابراین مشكل مهجور بودن و یا تعابیر ناصحیح یا تعالیم مذهبی و دینی كه مبتنی بر واقع امر نباشد، ناشی از عدم دقت و تدبر كافی در این امر است.»
دكتر «معرفت» با اشاره به آراء مختلف این نظریه‌پرداز بزرگ جهان اسلام یادآور شد: «ایشان مسائل مطرح شده را موشكافانه و نقادانه بررسی می‌كردند و با همان روشهای سنتی و متداول میان تمام علما، به نتایج بسیار جدیدی رسیدند كه از جمله آنها نسخ تمهیدی آیات قرآن است.»
دكتر «معرفت» درباره نظر آیت الله «معرفت» در نسخ تمهیدی آیات قرآن گفت: «هر كس به تناسب برداشتی از نسخ دارد ولی ایشان قائل به نسخ تمهیدی بودند و تعابیری در این زمینه داشتند و می‌فرمودند: "نسخ به معنای كنار گذاشتن هیچیك از آیات قران كریم نیست". بنابر نظر كارشناسان با نگاهی كه ایشان به این مسأله داشتند، از بسیاری از مسائل گره‌گشایی شد و برداشت از قرآن و سایر منابع فقهی شكل روانتر و فعالتری پیدا كرد.»
وی افزود: «آیات مختلف در زمان نزول یك مصداق داشته است ولی با تغییر شرایط و زمان، مرحله بعدی آمده است كه عده‌ای این را به معنی نسخ آیه بر وضعیت قبلی می‌دانند ولی ایشان معتقد بودند كه اگر شرایط تكرار شود، دوباره همان آیه حكم فرما است.»
وی یادآور شد: «بنابراین ما نباید در زمانی كه می‌خواهیم آیات را تطبیق دهیم، بگوییم بعضی از آنها منسوخ شده است. ممكن است بعضی از آیه‌ها مطابق زمان ما باشد و بعد از تمهیدات، به وضعیت بعدی برسیم.»
فرزند آیت الله «معرفت» در ادامه گفت: «این نظریه در احكامی كه صادر می‌شود و تنها به آخرین وضعیت و یا آخرین حكم اكتفا می‌كند انعطاف بیشتری ایجاد می‌كند و بسیاری از مسائل افراطی بعد از تمهیداتی قابل تحمل می‌شود.» كتاب «صیانة القرآن»
در این كتاب ابهامات مختلفی از جمله شبهه در مورد آیه تطهیر پاسخ داده شده است و اثبات شده كه تحریفی در قرآن صورت نگرفته است.
دكتر «معرفت» تربیت شاگردان برجسته و پرورش افكار نسل بعد را از دیگر ویژگی‌های استاد دانست و اظهار كرد: «ایشان نقد و بررسی را كاملا می‌پذیرفتند و معمولا نظر خود را بعد از شنیدن و یا دریافت نقد و بررسی دیگران ابراز می‌كردند حتی بعضی اوقات در نكوداشت ایشان مطالبی مطرح شده است كه انتقاد از آراء ایشان است. ایشان معتقد بودند نظریه‌های علمی و برداشت‌های افراد كه مبتنی بر استدلال است، با اندیشه مخالف و موافقی همراه است و علما و جوانان نیز دلایلی برای اثبات یا نفی مسأله مورد بحث دارند كه آیت الله «معرفت» به این مسأله توجه زیادی داشته و احترام ویژه‌ای قائل بودند.»
آخرین سخنرانی ایشان 27 ساعت قبل از وفاتشان ضبط شده است كه در آن پدر با وجود كسالت، نشاط و جدیت فوق العادی داشتند ولی متأسفانه اجل مانع از آن شد كه شخصیت برجسته ایشان بیشتر به جامعه معرفی شود.
وی در پاسخ به این سئوال كه علت ناشناخته ماندن اندیشمندانی نظیر آیت الله «معرفت» در زمان حیاتشان چیست؟ گفت: «فضای جامعه را عموماً سیاستمداران و فعالان اجتماعی پر می‌كنند و بحث‌های علمی كلاسیك در رشته‌های مختلف مخاطب خاص خود را دارد و مانند ورزش و انتخابات و دیگر مسائل جامعه همه گیر نیست. براین اساس ناشناخته ماندن شخصیت اندیشمندان بزرگ جهان اسلام امری طبیعی است.»
دكتر «معرفت» در ادامه گفت: «تعداد قابل توجهی از كارهای ایشان در چند سال اخیر به نتیجه رسید و تعدادی كتاب از ایشان به چاپ رسید كه در معرفی شخصیتشان به جامعه بسیار موثر بود.»
فرزند آیت الله «معرفت» صفحه دیگری از دفتر خاطرات خود با پدر را ورق زد و گفت: «چند سال پیش خدمت حاج آقا عرض كردم كه شما چندین كتاب و چند موضوع را هم‌زمان پیش می‌برید، آیا بهتر نیست كه ابتدا یك موضوع را تكمیل كنید سپس به مسأله بعد بپردازید تا بدین ترتیب از انجام چند كار موازی جلوگیری شود؟ ایشان لبخندی زدند و فرمودند: "نگران نباشید همه اینها به موقع تمام می‌شود".»
استاد مكانیك دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به كتاب «التفسیر الاثری الجامع» گفت: «این كتاب 4 روز قبل از فوت ایشان به پایان رسید و شادی به قدری در چهره ایشان موج می‌زد كه یكی از طلاب كه از اعضای گروه تفیسر بود می‌گوید: "تا به حال استاد را به این اندازه خوشحال ندیده بودم".» نگاه نقادانه:
آیت‌الله معرفت مسائل مطرح شده را موشكافانه و نقادانه بررسی می‌كردند و با همان روشهای سنتی و متداول كه مورد پذیرش تمام علما بود، به نتایج بسیار جدیدی رسیدند
وی افزود: «زمانی كه تفسیر سوره «بقره» به پایان رسید، طلاب به ایشان گفتند: "آیا سوره «ال عمران» را شروع نمی‌كنید؟ ایشان فرمودند: "من هرچه كه لازم بود به شما آموختم و تمامی روش‌ها و حرفهایم را بیان كردم از این به بعد وظیفه شماست كه این راه را ادامه دهید."»
دكتر معرفت در پایان گفت: «آخرین سخنرانی ایشان 27 ساعت قبل از وفاتشان ضبط شده است كه در آن پدر با وجود كسالت، نشاط و جدیت فوق العادی داشتند ولی متأسفانه اجل مانع از آن شد كه شخصیت برجسته ایشان بیشتر به جامعه معرفی شود.»
