اختلال نوشتن
از معلمین و مربیان مدرسه به دلیل ارتباط مستقیم با دانش آموزان و سپس والدین به عنوان افرادی که در مشکلات یادگیری کودک و حل آن درگیر هستند یاد می شود. امروزه به دلیل شیوع اختلالات یادگیری در سنین دبستان لازم است تا والدین و به خصوص معلمان و مربیان ابتدایی به شناسایی اختلالات یادگیری بپردازند. در مقالات قبلی به شرح اختلال یادگیری و علل آن پرداختیم. گفته شده که اختلال یادگیری سه اختلال اصلی را دربرمی گرد که یکی از آن ها اختلال در نوشتن و کلمه بندی نوشتاری است ، که مهم ترین نمود آن در دیکته نویسی دانش آموزان مشهود است. از این رو اختلال املا نیز زیر مجموعه آن به شمار می آید. اصطلاح"دیس گرافی" برای کودکانی که علی رغم هوش طبیعی بسیار بد می نویسند به کار می رود.
دانش آموزانی که در زبان شفاهی و خواندن مشکل دارند معمولا در نوشتن هم مشکل دارند، اما اختلال نوشتن به تنهایی نیز می تواند نمود پیدا کند. بیان نوشتاری نیازمند وجود مهارت در سه حوزه اصلی است:
- دستخط
- هجی کردن
- انشا
ممکن است بیان افکار و احساسات مهم تر از جنبه های مکانیکی نوشتن به نظر برسد. ولی مشکلاتی مانند دستخط ناخوانا و کج و کوله، جا انداختن حروف، ناتوانایی های دستوری و سازمان دهی ضعیف می تواند فهم معنایی یک نوشته را برای خواننده مشکل کند. مثلا بدنویسی یک دانش آموز در کلاس درس می تواند برای معلم او در خواندن آنچه وی نوشته است مشکلات زیادی ایجاد کند .
از کجا بفهمیم دانش آموز ما اختلال نوشتن دارد؟
نشانه های تشخیصی
بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال نوشتن یا دیس گرافی از به کار بردن شکل نوشتاری زبان به عنوان ابزاری برای ارتباط موثر ناتوان هستند. عده ای از دانش آموزان مبتلا به دیس گرافی نمی توانند نظرات خود را کلمه بندی کرده و به صورت نوشتاری برگردانند و عده ای دیگر خطاهای دستوری و نحوی مرتکب می شوند. مشکل اصلی این دانش اموزان ناتوانی در سازمان دادن افکار خویش و تبدیل آن به کلمات است و یا اگر بنویسند نوشته آن ها بی سازمان و مغشوش و بدون نظم است.
زمانی که شما به عنوان معلم و یا والدین دانش آموز از او می خواهید انشا بنویسد نمی تواند .
زمانی که از دانش آموز خواسته می شود نامه ای بنویسد ( چه در خلال بازی چه فعالیت در کلاس درس و یا فعالیت روزمره ) نمی تواند.
اغلب در صورت نوشتن بسیار بدشکل و بد دخط و ناخوانا می نویسند .
نوشتار آن ها حاوی تعداد زیادی اشتباه کلمه بندی و دستوری است.
معمولا در جدا کردن جملات و کلمات از هم و رعایت فاصله و پاراگراف بندی مشکل دارند.
علی رغم یادآوری های مکرر اغلب فراموش می کنند که در پایان جمله نقطه بگذارند.
پاراگراف ها و خطوط آشفته و فاقد تولی و تداوم مناسب است.
به تدریج کاهش شدیدی در توانایی هجی کردن درست کلمات به وجود می آید.
کلمات نامناسب و اشتباه را در نوشته خود انتخاب می کنند.
کودکان مبتلا به دیس گرافی یا اختلال نوشتن در دراز مدت احساس بی کفایتی و حقارت و جدایی از همسالان خود پیدا می کنند. به دلیل شکست های پی در پی و گاهی سرزنش معلم نسبت به مدرسه بی علاقه می شوند و در مواردی فرار از مدرسه و یا آزار و اذیت هایی در محیط مدرسه نشان می دهند. اگر این کودکان درمان نشوند معمولا در بزرگسالی مشاغلی را انتخاب می کنند که حداقل مهارت های مربوط به نوشتن را نیاز داشته باشد.
توجه به موارد زیر در تشخیص کودکان مبتلا می تواند مفید باشد:
- آیا دست نوشته های کودک ناخواناست؟
- آیا دامنه واژگان مورد استفاده در حد کودکان همسان دیگر است؟
- آیا قواعد و ضوابط در نوشتن رعایت می شود؟
- آیا نوشتار آشفته و بدون نظم است؟
- آیا هدف و موضوع نوشتار روشن و خوب بیان شده است؟
- آیا پاراگراف ها به طورت صحیح تنظیم شده اند؟
- آیا جملات پاره پاره ، بی مسما و بدون تنوع است؟
- آیا در نوشتار علایم نوشتاری رعایت شده اند؟
- آیا نوشتار از نظر دستوری صحیح است؟
- آیا نقایصی در شکل حروف ، فاصله کلمات و نوشتن روی خط راست و اندازه حروف و دست نوشته های کودک مشاهده می شود؟
باید به یاد داشته باشم که برخی نقایص مثل سهل انگاری در گذاشتن علایم نوشتاری تا حدی طبیعی است و در صورتی می توان نام اختلال را گذاشت که علی رغم آموزش کامل و تکرار مواد آموزشی و تذکرات گوناگون، باز هم دانش آموز قادر به نوشتن نباشد. وجود یک اختلال عمده مثل اوتیسم یا عقب ماندگی ذهنی تشخیص دیس گرافی را منتفی می کند. همچنین باید اختلال های ارتباطی دانش اموز و نارسایی های بینایی و شنوایی را از این اختلال متمایز کرد.
باید به یاد داشته باشم که برخی نقایص مثل سهل انگاری در گذاشتن علایم نوشتاری تا حدی طبیعی است و در صورتی می توان نام اختلال را گذاشت که علی رغم آموزش کامل و تکرار مواد آموزشی و تذکرات گوناگون، باز هم دانش آموز قادر به نوشتن نباشد. وجود یک اختلال عمده مثل اوتیسم یا عقب ماندگی ذهنی تشخیص دیس گرافی را منتفی می کند. همچنین باید اختلال های ارتباطی دانش اموز و نارسایی های بینایی و شنوایی را از این اختلال متمایز کرد.
ملاک های تشخیص اختلال نوشتن
1- مهارت های نوشتاری بر اساس آزمون های استاندارد شده به طور قابل توجهی پایین تر از سطح مورد انتظار، بهره هوشی و آموزش متناسب با سن باشد.
2-اختلال در ملاک بالا آشکارا در پیشرفت تحصیلی یا فعالیت های روزمره زندگی که مستلزم نوشتار است تداخل کند .
3-اگر نقص حسی وجود داشته باد مشکلات مهارت های نوشتاری به مشکلات همراه با آن افزوده می شود .
علت اختلال نوشتن چیست؟
این اختلال از تاثیر آمیخته چند عامل ناشی می شود. احتمال وجود نقص های عصبی و شناختی یا اختلال کارکردی در یکی از زمینه های مرکزی پردازش اطلاعات مطرح می شود. گاهی استعداد ارثی نیز بر اساس یافته ها قابل تعمق است. خصوصیات سرشتی نیز ممکن است در پیدایی اختلال نوشتن به خصوص افرادی که میدان دید کوتاه و پریشانی حواس دارند ممکن باشد.
نظریانی درباره برتری جانبی و مغزی این افراد و تفاوت در چشم و دست و پا و سمت برتر بدن نیز وجود دارد.
در مقالات بعدی به تفصیل هریک از زیرمجموعه های اختلال نوشتن و نحوه شناخت و درمان و آموزش آن ها را شرح خواهیم داد.
