تبیان، دستیار زندگی
زیدیان خروج دو امام را که دارای صفات ائمه باشند و در دو نقطۀ دور از هم زندگی کنند را جائز می¬دانند و هر دوی آنان را واجب الطاعه می¬دانند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

امامت از دیدگاه زیدیه

امامت


امامت نخستین مسئله بحث‌انگیز و اختلاف‌آفرین در تاریخ اسلام بود که پس از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) اولین دسته‌بندی‌ها و انشعابات را در میان مسلمانان به وجود آورد. اگر چه مسلمانان پیرو نظریه امامت ، خود بعدها به طور کلی به سه شاخه اصلی زیدیه، اسماعیلیه و اثنا عشریه تقسیم شدند.

اندیشه "منصوص بودن امامت" و اعتقاد به وجود نص بر امامت اهل بیت (علیهم السلام) نقطه پیوندی است که زیدیه و امامیه را تحت عنوان تشیع قرار می‌دهد. اما تلقی این دو فرقه شیعی از نص بر امامت متفاوت است.

از نظر امامیه، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) صریحا دوازده نفر از عترتش را به عنوان ائمه بعد از خود معرفی نموده است؛ اما از دیدگاه زیدیه، رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) به صورت عام به امامت عترتش نص فرموده که منظور از عترت همه فرزندان فاطمه (سلام الله علیها) (حسنی و حسینی) هستند. (بررسی مفهوم امامت از دیدگاه دو فرقه زیدیه و امامیه)

بنابراین اولین شرط امامت از دیدگاه زیدیه این است که امام باید فاطمی باشد. علاوه بر این، منتخب مردم بودن، اقدام به جهاد مسلحانه، امر به معروف و نهی از منکر، شجاعت، تقوا، عالم بودن از شروط امامت نزد زیدیه به شمار می‌رود.

در توجه به اهمیت مسئله امامت در دیدگاه زیدیه در این مجال به بررسی این موضوع در میان عالمان زیدی پرداخته می‌شود.

تعریف امامت از دیدگاه زیدیه

باید گفت که اعتقاد اکثریت زیدیه در باب امامت ریشه در افکار منسوب به زید دارد. بدین معنا که خود زید شخصا از نخستین کسانی است که در این فرقه سخن از امام و امامت و شیوه گزینش او به میان آورده است. هر چند بسیاری از کتب و رساله‌های به جای مانده تنها منسوب به زید بن علی (علیه السلام) است و در نسبت برخی از این رسائل تردید وجود دارد.

بنابراین کلیه تعاریف و اصطلاحات مربوط به امامت اگر چه منسوب به زید است اما بسیاری از آن‌ها در قرون بعدی توسط علمای زیدیه تشریح و تبیین گشته است. از این رو در منابع زیدی بر جای مانده از قرون نخستین اسلامی تعریفی برای امامت به طور مشخص یافت نشد اما در منابع کلامی متأخر زیدیه، تعاریفی برای امامت ارائه شده است که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌شود.

قاسم بن محمد بن علی (962 ـ 1029 هـ.ق) در تعریف امامت می‌گوید: "در نگاه شرع ، امامت ریاست مطلقی است که به واسطه استحقاق فرد، شرعا برای او ثابت می‌شود".

زیدیان خروج دو امام را که دارای صفات ائمه باشند و در دو نقطه دور از هم زندگی کنند را جائز می‌دانند و هر دوی آنان را واجب الطاعه می‌دانند

امام احمد بن سلیمان بن محمد العنسی (500 ـ 566 هـ.ق) می‌گوید: "امام جانشین نبی است تا احکام را اجرا و از حلال و حرام خدا دفاع کرده، ضعفا و ایتام را سرپرستی کند و حق مظلوم را از ظالم بستاند و مردم را به عزت اسلام و عمل به مکارم دعوت کند".

راه‌های نصب امام در بین زیدیان

به طور کلی می‌توان دو راه را برای نصب امام از دیدگاه زیدیان نام برد:

1ـ دعوت: در اندیشه این فرقه، دعوت راه شناخت امام و تثبیت امامت اوست. مراد آن‌ها از دعوت این است که فردی قیام کرده و مردم را به سوی خود دعوت کند. پیروان او نیز دیگران را به بیعت با او دعوت کنند.

2ـ انتخاب و اختیار: در نزد زیدیان به دو معناست:

ـ هر امامی حلیفه بعدی را تعیین کند.

ـ شورا خلیفه را تعیین نماید.

در تفکر زیدیان امام عالی‌ترین قدرت در دولت اسلامی است. از این رو بعد از بیعت کردن مردم، وی موظف به حفظ مصالح عمومی جامعه است. اهم مصالح عمومی عبارتند از:

عمل بر طبق موازین شرع، کتاب خدا و سنت رسول (صلی الله علیه و آله)، دعوت جامعه به خیر و صلاح، امر به معروف و نهی از منکر، تلاش در جهت تثبیت حریت، عدالت و مساوات در جامعه، حفظ سیادت و شخصیت انسان‌ها و دفاع از حقوق و استقلال و مرزهای سرزمین آن‌ها، جهاد با ظالمان، گرفتن حق مظلوم و اجرای حدود شرعی و ... .

زیدیان خروج دو امام را که دارای صفات ائمه باشند و در دو نقطه دور از هم زندگی کنند را جائز می‌دانند و هر دوی آنان را واجب الطاعه می‌دانند. در حقیقت زیدیان در عدم جواز قیام دو یا چند امام در سرزمین واحد و زمان واحد اتفاق نظر دارند، اما در جواز خروج دو یا چند امام در وقت واحد، در صورتی که دو نقطه دور از یکدیگر باشند، اتفاق نظری ندارند.

زیدیه

ائمه زیدیه

1ـ زید بن علی بن الحسین (علیهم السلام)

2ـ یحیی بن زید بن علی (علیه السلام)

3ـ محمد نفس زکیه: در سال 100 هجری به دنیا آمد و در جمادی الآخر سال 125 هجری و به قولی در رمضان سال 145 هجری خروج کرد و به دست حمید بن قحطیه کشته شد.

4ـ ابراهیم بن عبدالله برادر نفس زکیه: در بصره خروج کرد؛ عیسی بن موسی از سوی منصور مأمور مصاف با او شد، لکن در نبرد با ابراهیم منهزم شد. ابراهیم از تعاقب عیسی بن موسی بازماند، تیری بی‌هدف به او اصابت کرد و در محلی به نام خمری در سال 145 هجری شهید شد.

5ـ حسین بن فخی: نام کامل وی ابو عبدالله حسین بن علی بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب (علیهم السلام) است. در ذی قعده سال 169 هجری خروج کرد.

در خطبه‌ای در مدینه گفت: "من فرزند رسول خدا (صلی الله علیه و آله) هستم، بر منبر رسول خدا، در حرم رسول خدا، دعوت می‌کنم امت را به کتاب خدا و سنت جدم رسول الله (صلی الله علیه و اله)، سپس روانه فخ شد و در آنجا به ضرب نیزه" حماد ترکی" از پای درآمد.

اندیشه "منصوص بودن امامت" و اعتقاد به وجود نص بر امامت اهل بیت (علیهم السلام) نقطه پیوندی است که زیدیه و امامیه را تحت عنوان تشیع قرار می‌دهد. اما تلقی این دو فرقه شیعی از نص بر امامت متفاوت است

6ـ ابو عبدالله یحیی فرزند عبدالله بن حسن بن حسن بن علی بن ابی طالب (علیهم السلام): در دیلم ظاهر شد، هارون رشید او را گرفت و در بغداد به زندان انداخت و در همان زندان جان سپرد.

7ـ سید محمد: ابو القاسم محمد فرزند ابراهیم طباطبا بود. به دعوت ابی السرایا از مدینه به سوی کوفه خارج شد و در جمادی الاول سال 179 در آنجا در گذشت.

8ـ ابو القاسم بن ابراهیم بن اسماعیل: گویند ستاره آل پیامبر بود. مردم مکه، مدینه، کوفه، ری، قزوین، طبرستان و دیلم با او بیعت کردند؛ ده سال در مصر اقامت کرد و در سال 164 هجری درگذشت.

9ـ ناصر الحق الاطروش: در شعبان سال 304 هجری در آمل ظاهر گشت، مدت سه سال و یک ماه حکم می‌راند.

10ـ الداعی إلی الله: ابو الحسن بن قاسم در سال 304 وارد آمل شد، دوازده سال پس از ناصر الحق امارت آنجا را بر عهده داشت.

11ـ المرتضی لدین الله: در سال 278 هجری زاده شد. فردی فقیه و عالم بود و تصانیف بسیار داشت، در سال 320 هجری در سعده درگذشت.

12ـ الناصر لدین الله: فردی بسیار شجاع و عالم بود. در سال 325 هجری درگذشت.

13ـ المهدی لدین الله: مادر وی دختر فیروز دیلمی بود، به سمت فارس رفت، عماد الدوله بن بویه او را گرامی داشت. سپس از فارس به سوی حوشم رفته و در آنجا اقامت گزید، تا آنکه حاکم طبرستان فردی را فرستاد و او را مسموم نمود.

فرآوری: زینب مجلسی راد

بخش اعتقادات شیعه تبیان


منبع:

1- مقاله "امامت از دیدگاه زیدیه و امامیه"، محمد شفق خواتی.

2- مقاله "بررسی مفهوم امامت از دیدگاه دو فرقه امامیه و زیدیه"، سید احسان صادقیان.

3- مقاله "زید بن علی بن الحسین (علیهما السلام)"، سید صفر رجبی.

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.