سیدمحمدحجت كوه كمره ای(١)

سید محمد در ماه شعبان 1310 هجری قمری در تبریز متولد شد و در دامان پر مهر مادر رشد كرد و بزرگ شد.

آباء و اجداد سید محمد همه از سادات اصیل و شریف روستای كوه كمره بوده اند كوه كمر در قسمت شمال آذربایجان شرقی در منطقه ارس باران واقع شده است و سادات آن منتسب به سادات حسینی و از شرافت و بزرگواری بسیار زیادی برخوردارند و به گفته آیة الله مرعشی نجفی سادات كوه كمر به خصوص سادات حسینی آن كه آیت الله حجت از آن هاست ... به صحت نسب و شرافت حسب و رعایت شدت و در هر عصری مورد توجه عامه و خاصه مردم بوده اند.(1)

دوران تحصیلات

پدر سید محمد حجت، آقا سید علی كه خود اهل فضل و دانش و كمالات معروف عصر خویش بود از دوران كودكی تربیت فرزندش را به عهده گرفت. در واقع نخستین مكتب درسی و محفل تربیتی سید محمد حجت محضر پر از صفا و معنویت پدر بود او در زادگاه خویش به جهت ذكاوت و هوش سرشار توانست در اندك زمان علاوه بر ادبیات معمول و مقدمات فقه و اصول با علوم عقلی و ریاضیات نیز آشنا شود. آقا سید محمد علاوه بر این علوم، در علم طب كه معروف به طب قدیم بود وارد شد و آن را فراگرفت همچنین وی با علم فیزیك و شیمی نیز در همان دوران جوانی آشنا گردید.

چنانچه از گفته های خود آقای حجت بر می آید وی برای فراگیری برخی از كتب حوزه نزد استاد حاضر نشده است بلكه با مطالعه خویش توانسته حتی آن را تدریس كند.

آقای رازی از زبان وی می گوید:به حقیر فرمودند همه شرح كبیر موسوم ریاض سید علی را در نزد پدر خود در تبریز خواندم و جلدین شرح لمعه را با مطالعه تنها یعنی بدون اینكه نزد استاد خوانده باشم دو دوره در تبریز درس گرفتم و پس از تكمیل سطوح به نجف اشرف عظیمت نمودم(2)

حجرت به نجف

وی در سال 1330 هجری قمری در 20 سالگی بود كه راهی حوزه علمیه نجف گردید و در آن دیار نیز آنچه كه در توان داشت برای رسیدن به منزلت عالی علمی و معنوی به كار گرفت اساتیدی كه آیت الله حجت در نجف در محفل درس آنها حاضر گشت عبارتند از:

آیت الله سید محمد كاظم یزدی صاحب عروة كه در نزد وی تحصیل فقه نمود. آیت الله آقا سید ابو تراب خوانساری از علمای معروف، حدیث و رجال را فرا گرفت و آیت الله سید شریعت اصفهانی نیز همچنان از جمله اساتید وی به شمار می رفت آیت الله حجت همچنان در درس آقا شیخ علی گنابادی و میرزا حسین نائینی و آیت الله سید جلیل فیروز آبادی و آیت الله آقا سید ضیاء الدین عراقی حاضر گشته و سالهای خوشه چین دانش از این بزرگان دانش و معارف بود.(3) مدت اقامت وی در حوزه علمیه نجف 20 سال طول كشیده است.

وی در این مدت هم دوره های تحصیل را در علوم مختلف به پایان رسانده و هم به منزلت بزرگ علمی نائل می شود و در اواخر در حوزه نجف مسجد شیخ انصاری و مقبره میرزای شیرازی شاهد درس باشكوه ایشان بوده است. آیت الله حجت در سال 1349 هجری قمری به جهت بیماری و ناراحتی های جسمی به ایران باز می گردد.

منزلت علمی آیت الله حجت كوه كمره ای

آیت الله حجت در حوزه علمیه نجف سالها خوشه چین دانش و معارف محضر بزرگان گردید و به مقام اجتهاد نائل گشت ایشان از بزرگانی چون آقایان بزرگوار شیخ الشریعه اصفهانی، حاج میرزا حسن نائینی، سید ابو الحسن اصفهانی، سید محمد فیروز آبادی، حاج شیخ عبدالكریم حائری و شیخ ضیاء الدین عراقی اجازه اجتهاد و اجازه نقل روایتی نیز داشتند.(4) وی در زمینه های گوناگون نیز كتابهایی نگاشته اند و آثاری كه از ایشان به جای مانده است فراوان است. هرچند مجموعه آثار ایشان در دسترس نیست و نوشته های ایشان در موضوعات مختلف عبارتند از:

1- رساله استصحاب در اصول 2- كتاب البیع در فقه 3- جامع الاحادیث و اصول در حدیث و رجال 4- حاشیه بر كفایة الاصول 5- كتاب الصلوة 6- لوامع الآثار الضروریة در بررسی روایات نبویه در فروع و اصول 7- مستدرك المستدركات در استدراك آنچه كه از صاحب مستدرك به آن نپرداخته است. 8- كتاب الوقف و ده ها اثر و یادداشتهای دیگر در زمینه های مختلف.

اقامت در قم

در سال 1349 قمری آیت الله سید محمد حجت در قم اقامت گزید(5) و تدریس در این حوزه را آغاز نمود در آن روزگار حوزه علمیه قم در سرآغاز شكوفایی خود قرار داشت و در رأس این حوزه علمیه انسان بسیار بزرگ و عالم اندیشمند چون آیت الله شیخ عبد الكریم قرار گرفته و این حوزه در سایه توجه و تلاشهای ایشان می رفت كه از غربت عزلت در فراموشی بار دیگر در جهان اسلام مطرح شود و نامش شهره عالم گردد. آیت الله حائری كه از سال 1340 هجری قمری مشغول سامان دادن این حوزه بود تا زمان ورود آیت الله حجت كوه كمره ای كه نه سال از این اقامت سپری می شد توانسته بود كارهای بسیار اساسی را انجام دهد و در واقع بنیان آن حوزه بزرگی كه می رفت تا مهد پرورش و تربیت انسانهای بزرگی چون امام خمینی و چندین مراجع بسیار عالی قدر گردد گذاشته شده بود. لیكن این برای آیت الله حائری به معنای پایان یافتن مسئولیت نبود بلكه برای ایشان كه هنوز به عظمت حوزه علمیه قم می اندیشید حضور اساتیدی چون آیت الله حجت كه تجربه تدریس و تربیت سالهای متمادی حوزه علمیه نجف را داشت بسیار مبارك و مغتنم بود فلذا آیت الله حائری از همان ابتدای اقامت آیت الله حجت در قم با ایشان نسبت بسیار نزدیكی را برقرار می سازد و آیت الله حجت در عین تدریس در حوزه، یكی از ملازمین و مشاورین آیت الله حائری نیز قرار می گیرد.

پی نوشت ها:

1- آثار الحجة، رازی، ج 1، ص 93.

2- همان.

3- ریحانة الادب، ج 2، ص 24.

4- علماء معاصرین، خیابانی، ص 215.

5- علماء معاصرین، خیابانی، ص 214.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان