در دامان دِنا
همسایگی بلوط ها و چنارها، زیستگاه حیات وحش و گیاهان منحصر به فرد، وجود چشمه ها و کوهساران و هزار تصویر دیگر، شاید فقط بتواند کمی از زیبایی ها «دنا» بازگو کند اما همه این پارک ملی نیست. برای رسیدن به تعریفی از این منطقه طبیعی، باید ساعت ها در آن قدم زد و به تماشای لحظه لحظه زیبایی هایش نشست.
منطقه ای ثبت جهانی شده که گونه های گیاهی اش از مجموع گونه های گیاهی 45 کشور جهان بیشتر است. در توصیفش همین بس که فقط گونهه های بومی و اندمیک گیاهی دنا، 14 برابر کشور سوئد و 20 برابر کشورهای هلند و نروژ است. با اینحال، هنوز هم دنا به طور کامل به تصویر کشیده نشده؛ آنچه که دنا را به عنوان دهمین ذخیره گاه بیوسفری ایران در فهرست یونسکو ثبت کرد. چیزی فراتر از اینهاست؛ منطقه ای که در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار گرفته و دامن سبزش را به استان های اصفهان و چهارمحال و بختیاری هم رسانده و زیستگاه مناسبی برای گیاهان و حیات وحش است.
از پلنگ تا لاله واژگون
یاسوج را با مجسمه «آریوبرزن» معروفش پشت می گذاریم و جاده را به سمت دنا پیش می رویم. زنان و دختران روستایی با لباس های رنگی و چین چین، اولین تصویری است که در قاب خاطراتمان جان می گیرد. البته پوشیدن لباس محلی در استان کهگیلویه و بویراحمد، تنها مختص زنان روستایی نیست، پیش از اینکه به سمت دنا حرکت کنیم، در شهر یاسوج هم زنان بویراحمدی را با همین لباس های بلند و خوشرنگ سنتی دیده ایم. هنوز از یاسوج زیاد دور نشده ایم که دنا زیبایی هایش را به رخ می کشد؛ جاده از میان درختانی راه باز می کند که آنقدر سبز و بلندقدند که بالایشان به دیده های ما نمی آید. کمی جلوتر، لاشه روباهی کنار جاده، متوقف مان می کند.
در دامان دِنا
کارشناسان محیط زیست دنا را تصویری کامل از تنوع جانوری زاگرس توصیف کرده اند که هنوز از ساخت و ساز و توسعه بی رویه در امان مانده است. اما لاشه این روباه که معلوم است مدت ها کنار جاده مانده، خبر از رسیدن چرخ های نوسازی می دهد. توسعه ای که در جاده سازی خلاصه می شود و کشیدن لوله های گاز از دل جنگل هایی که هرگز جایگزینی نداشته است. جاده ای که جنگل را شکاف داده و دشت را خط انداخته است. ما مسیرمان را ادامه می دهیم و همچنان به سمت دنا می رویم تا بلکه با دیدن زیبایی های دنا، این خاطره بد را به فراموشی بسپاریم.
دنا بر بلندا است؛ منطقه ای کاملا کوهستانی که اختلاف ارتفاع بلندترین و پست ترین نقاط آن، بالغ بر 3 هزار متر است. اینجا در دنا قله های بلند، دیواره های عظیم و دره های عمیقی وجود دارد که هوش از سر آدم می برد
سنجاب های پرنده
جاده به سمت درختان سرسبز پیش می رود و آسمان بیشتر مشخص می شود. اینجا می توان چشم به آسمان داد و پرواز پرندگان شکاری چون عقاب ها و شاهین های سرکش را به تماشا نشست. هر چند گوشه چشمی هم به خانه های کاهگلی روستایی داریم که معلوم است مدت هاست دست مرمت به آنها نخورده است.
خانه های روستاهای کوچک این منطقه، با سقف کوتاهشان در پایین دست و بالادست جاده به چشم می خورند. هر چه در جنگل های این منطقه جلوتر می رویم، طبیعت دنا بیشتر خود را به رخ می کشد. کمی جلوتر، به نیزارها نزدیک می شویم و به راحتی سنجاقک های آبی، قرمز، قهوه ای و ... را می بینیم.
منطقه حفاظت شده دنا، ترسیم کاملی از حیات وحش زاگرس است. اگر فرصت باشد، می شود همراه با محیط بان های منطقه به دیدن خرس های قهوه ای بزرگ رفت یا گرگی را در ارتفاع به کمین تماشا نشست؛ آنجایی که صخره هایش مأمن پلنگ های کوهستان است. برای رفتن به این مخحدوده، البته اگر بلد راهی همراه باشد، باید جانب احتیاط را هم رعایت کرد تا هیچ آسیبی به زیستگاه جانوری نرسد. حیات وحش دنا البته به همین گونه های منحصر به فرد خلاصه نمی شود؛ اینجا زیستگاه انواع گربه های وحشی است و کبک های دری اش هم آوازه زیادی دارند؛ آنهایی که خرامان خرامان با جثه ای پنج کیلویی، سینه سپر می کنند و از دید محلی ها ناز می فروشند و عشوه می آیند.
در میان جنگل های تو در توی دنا چشم به درختان می دوزیم تا در میان شاخه هایشان سنجاب ایرانی را ببینیم. می دانیم که این سنجاب ها در لابلای بلوط های بلند دنا، زندگی می کنند، سنجاب هایی که از زیباترین سنجاب های جهان و پرنده بلوط زارهای غرب کشورند. سنجاب هایی که به گفته محیط بان همراه مان، خودشان باغبان جنگل های بلوطی هستند و بدون شک نبود آنها به نابودی و بی رمقی جنگل ها منتهی خواهد شد.
زندگی در دامنه دنا رنگ دیگری می گیرد، اینجاست که می توان چکاوک ها را به دیده شمرد به صدای سهره ها گوش کرد و شاهین در انتظار شکاری را تعریف کرد. همراه مان پرنده ای را نشان می دهد و می گوید «سنگ چشم» همان پرنده شکاری معروف که البته تنها به جغرافیای ایران محدودنمی شود.سنگ چشم اغلب روی جاهای بلند با قامتی راست در انتظار شکار می نشیند و طعمه خود را روی بوته های خار میخکوب و آویزان می کند. پرنده ای با پروازی پرتوان و موجی شکل که آن را لحظه ای با چشم دنبال می کنیم پرنده ها قصه گسترده ای در دنا دارند و می توان ساعت ها برای تماشایشان وقت گذاشت. به خصوص اگر وقت و شانس با مسافر این منطقه یار باشد و بتواند به تماشای پرنده بسیار زیبا و نادر «هما» بنشیند؛ پرنده اسطایری ایران، که پروازی آرام و باشکوه دارد و تا مدت ها از آسمان خاطرات شما خط نخواهد خورد.
بر بلندای دنا
دنا بر بلندا است؛ منطقه ای کاملا کوهستانی که اختلاف ارتفاع بلندترین و پست ترین نقاط آن، بالغ بر 3 هزار متر است. اینجا در دنا قله های بلند، دیواره های عظیم و دره های عمیقی وجود دارد که هوش از سر آدم می برد.
در شرق دنا، گردنه تاریخی «بیژن» قرار دارد و مرزهای شمالی، غربی و جنوبی آن را رودخانه های «ماربر» و «بشار» احاطه کرده اند. رودخانه ماربر که در شمال دنا از شرق به غرب جارتی است، با گذشتن از چند روستا و تنگ «خرسان»، به رودخانه خرسان تغییر نام می دهد و پس از عبور از تنگه های باریک به رودخانه بشار می پیوندد. محل پیوند رودخانه های خرسان و بشار، ناحیه ای جنگلی است که زیبایی خیره کننده ای دارد. اینجا پایین ترین نقطه منطقه حفاظت شده دنا به شمار می رود و ارتفاع آن از سطح دریا به یک هزار و 300 متر می رسد.
خوشبختانه دنا منطقه کم آبی نیست؛ کوه هایش ذخایر منابع آب و دره های متعدد و دامنه هایش هم پر از چشمه های کوچک و بزرگ است. کوه های این منطقه سرچشمه بسیاری از رودخانه های جنوب ایران است و به عنوان ذخیره گاه منابع آب، نقش تعیین کننده ای در زندگی مردم جنوب کشور دارد.
منطقه حفاظت شده دنا از نظر تنوع گونه های گیاهی بسیار غنی است و با توجه به مجموعه درختان و گیاهان جنگلی، مرتعی، دارویی، خوراکی و تزئینی، سرمایه ژنتیکی با ارزشی، به حساب می آید.
به دلیل همین ذخایر آبی است که دنا گونه های گیاهی زیاد و منحصر به فردی دارد. محیط بان همراه ما درباره گیاهان این منطقه توضیح می دهد؛ اینکه در ارتفاع 2 هزار و 500 متری، جنگل های بلوط دامنه های جنوبی دنا را پوشانده است. می گوید در میان درختان بلوط، گونه های مختلف جنگلی مثل «بن»، «کیکم»، «ارژن»، «زالزالک» و «شن» دیده می شود. به گفته او از ارتفاع 3 هزار و 500 متر به بالا، سطح زمین را هر جا که خاک باشد، انواع گونه ها و گیاهان علفی و بوته ای گرفته اند.
از ارتفاع 4 هزار متر به بالا هم گیاهان کوچک و زیبایی دیده می شود که در پناه سنگ ها و شکاف صخره ها، از وزش بادهای تند مصون مانده اندو خودنمایی می کنند. جالب است که بعضی گل های لاله که در دنا می روید، ویژه این منطقه است و در جای دیگر دیده نمی شود. گل بسیار زیبای «لاله بیشه زار» یکی از این گل هاست. یکی از زیستگاه های «لاله واژگون»، گل منحصر به فرد ایران هم همینجاست.
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از: سرزمین من
