نکات طلایی طبی امام رضا (ع)

به گونه‌ای که طب النبی و طب معصومان یکی از متون ارزشمند به جامانده است که نه تنها راهکارهای بسیاری مفیدی به شیعیان این بزرگواران می‌دهد بلکه رعایت آنها ضامن حفظ سلامت و پاکیزگی بشریت است. از امام رضا(ع) نیز علاوه بر احادیث متنوعی که از ایشان در حوزه حفظ تندرستی و درمان بیماری‌ها باقی مانده است، رساله‌ای معروف به نام ذهبیه نیز باقی مانده است، که در نوع خودش و در توصیه‌های بهداشتی بی‌نظیر است.

انتشارات سفیر اردهال که ناشر تخصصی در حوزه طب سنتی و طب اسلامی به شمار می‌رود نیز در میان کتاب‌هایش دو کتاب را به آموزه‌های طبی و بهداشتی امام رضا(ع) اختصاص داده که اتفاقا از پرفروش‌های این نشر هستند.

این نشر دو کتاب رساله ذهبیه و آموزه‌های طبی و بهداشتی امام رضا(ع) را در قالب دو کتاب مستقل منتشر کرده است.

قصه رساله ذهبیه چیست؟

رساله ذهبیه به درخواست مامون نوشته شده است و به ظاهر مخاطب رساله ذهبیه مامون خلیفه عباسی است که امام در مقام ولایت رضوی در جای جای متن می‌فرماید: خلیفه باید بداند... و این کلام را با تحکم و الزام بیان می‌فرماید، اما اگر مردمان از این دستورات گرانبها استفاده کنند خواهند فهمید که مخاطب عام است و نه خاص و آنها نیز چون گیرنده نامه، آن را نامه‌ای طلایی خواهند خواند. مامون هم پس از دریافت رساله امام دستور داد. متن رساله شریف را با آب زر بنویسند و آن را به عنوان یک دستورالعمل لازم الاجرا به همه ارگان‌های دستگاه خلافت ابلاغ کنند.

این نوزده برگ طلایی نگاهی جامع به آداب سلامتی و حفظ سلامتی دارد و امام از زوایای گوناگون به ملزومات حفظ تندرستی نگاه کرده است.

این کتاب که انتشارات سفیر اردهال آن را منتشر کرده است،‌علاوه بر متن عربی رساله، ترجمه فارسی این مطالب را همراه با خود دارد و محمد دربایی متخصص علوم زیستی و تغذیه در گوشه گوشه کتاب به توضیح سخنان امام (ع) و بیان دلایل علمی این سخنان تا آنجا که طب امروز آنها را کشف کرده، پرداخته است.

این کتاب پس از مقدمه حسین خیراندیش و درآمدی بر متون اسلامی، حاوی  خلاصه‌ای از زندگی امام علی بن موسی (ع) است. سپس نویسنده نگاهی به متن تاریخی رساله ذهبیه داشته است و به مفاد رساله ذهبیه و روش تحقیق تالیف این کتاب پرداخته است. سپس تصویر دستخط مامون عباسی بر رساله امده است و از صفحه 65 به بعد، ده بخش اصلی کتاب شروع می‌شود.

در بخش اول نویسنده سابقه تاریخی و روایی طب الرضا را بررسی کرده است. بخش دوم  پیام‌های زرین بهداشتی امام رضا(ع) است. در بخش سوم معجون دارویی و غذایی رضوی شرح داده شده است که شامل ویژگی نوشابه حلال مخصوص امام و اصول بهداشتی مصرف خوراکی‌ها می‌شود. بخش چهارم به شرح آداب استحمام از زبان آن امام همام می‌پردازد. بخش پنج از رساله ذهبیه آداب بهزیستی و بهداشت فردی از نگاه امام است.

در بخش‌های ششم تا نهم هم امام رضا (ع) به شرح آداب سفر و احکام آب‌ها، مزاج شناسی؛ شناخت مزاج‌ها و بهداشت روانی، مدیریت و ساماندهی بدن؛ آداب حجامت و فصد و مواد غذایی ترکیبی و تعارض‌های غذایی و آداب زناشویی اختصاص داده است. در فصل دهم هم نویسنده تلاش کرده است که پاورقی‌های متن طب الرضا را توضیح دهد و منابع را شرح دهد و ذکر کند.

دست خط مامون

اما یکی از بخش‌های جالب این کتاب آوردن اصل سند متن مامون بر رساله طلایی امام رضا(ع) است که همراه با متن دستخط و ترجمه فارسی آن آمده است. مامون در بخشی از دستخط خود بر رساله ذهبیه نوشته است:

به درستی که من در رساله پسرعموی علوی تبار خود که شخصیتی ادیب و فاضل و محبوب و فرهیخته منطقی و طبیبی حاذق است، با دقت تمام نگریستم و آن را در راستای اصلاح،بهبود، انتظام جسم آدمی، تدبیر امور نظافت، استحمام، تنظیم و تعدیل برنامه غذایی یافتم و ملاحظه نمودم که این رساله به بهترین وجه تماما به مسائل مهم پرداخته است و آن را در جهت تبیین عالی‌ترین نعمت‌ها یافتم... از این رو در حفظ و فراگیری آن کوشیدم و حقیقتا آن را نفیس‌ترین پاسخ‌ها به نیازها یافتم هم به علت نفیس بودن و هم به علت جایگاه بالا  منافع زیاد و بزرگ دارای منافع  زیاد و برکت فراوان یافتن و این مجموعه را رساله ذهبیه (رساله طلایی) نام نهادم و سپس گروهی از جوانان هاشمی دولت از آن نسخه برداری کردند و آن را در خزانه دارالحکمه نگهداری نمودم....

کتاب دیگر انتشارات سفیر اردهال، «آموزه‌های طبی و بهداشتی امام رضا(ع)» است که دکتر محمد دریایی متخصص علوم زیستی و گیاهان دارویی آن را نوشته و طب الرضا(ع) را بر اساس طب نوین تحلیل علمی کرده است. این کتاب قطور که 876 صفحه دارد از کتاب قبل کامل‌تر است و مقدمه‌ای از ابراهیم ایراندوست درباره آموزه‌های اسلام در خصوص تغذیه دارد.

اصل کتاب هم به دو بخش تقسیم شده است. بخش اول که آموزه‌های طبی و بهداشتی امام رضا(ع) نام دارد در 14 فصل به تشریح این آموزه‌ها پرداخته است که عنوان فصل‌ها چنین است:

بیان مراتب سند و انتساب رساله طلایی به/ امام رضا(ع)، ترجمه و شرح کلیات متن رساله، جایگاه حجامت درمانی در عصر جدید، فصد و زالو درمانی، زمان مندی تاثیر ماه بر حجامت، تقویم طب اسلامی، شیوه‌های مداوا و درمان، آموزه‌های همگانی امام رضا(ع) در مورد رعایت بهداشت عمومی و خصوصی، تحلیل علمی مباحث طب الرضا در طب نوین، نیروی اعجازگر سبز گیاهان و نقش درمانی آنها در سلامت، ویژگی آب معدنی‌ها و آشامیدنی‌ها، درمان با آب زمزم، رهنمودهای چهارده معصوم درباره آداب زناشویی، توصیه‌های بهداشتی و غذایی امام رضا، انواع چای و عرقیات گیاهی، انواع سوویق و قاووت حبوبات و حیات باروز امام رضا(ع).

بخش دوم این کتاب هم  به مفردات گیاهی، مواد معدنی و حیوانی در طب الرضا اختصاص دارد. به این معنا که هر یک از گیاهان یا مواد موجود در طبیعت چه خاصیتی دارند و امام رضا هر یک از آنها را در درمان بیماری‌ها چگونه به کار می‌برده است.

انتشارات سفیر اردهال کتاب رساله ذهبیه را با قیمت 6هزار تومان و کتاب آموزه‌های طبی و بهداشتی امام رضا(ع) را با قیمت 25هزار تومان منتشر کرده است.

منبع: فارس