سیدمحمد طباطبایی(٣)

مقاله اول و دوم را اینجا بخوانید.

شاگردان

او از اساتید برجسته حوزه كربلا و اصفهان به شمار می آمد، به گونه ای كه همه علما در مجلس درس او حاضر می شدند. بیانی زیبا و شیوا داشت و مسایل پیچیده و مطالب دقیق را به بهترین شیوه بیان می كرد، به طوری كه هر كس حتی افراد مبتدی ، درس او را می فهمیدند.

برخی از شاگردان سید كه از خرمن دانش او بهره ها جستند از این قرارند:

1. سید ابراهیم موسوی قزوینی معروف به صاحب كتاب ضوابط (متوفی 1262 ق )

2. مولی محمد صالح برغانی (متوفی 1283 ق )

3. ملا محمد نوری

4. ملا حسن یزدی (متوفی بعد از 1242 ق )

5. شیخ احمد كرمانشاهی (متوفی 1235 ق )

6. ملا اسد الله بروجردی (متوفی 1264 ق )

7. ملا صفر علی لاهیجانی (متوفی قبل از 1264 ق )

8. شریف العلما مازندرانی (متوفی 1264 ق )

9. سید شفیع بروجردی (متوفی 1280 ق )

تالیفات

«الوسائل الی النجاه» در اصول فقه ، «اصلاح» در فقه كه به صورت ذكر فتوا و رساله عملیه وی بوده و تلخیصها و ترجمه های متعددی به فارسی داشته است . «جامع الاخبار» در فقه كه به منزله دایره المعارفی در زمینه فقه شیعه بوده است ، «الجهادیه» رساله ای در زمینه احكام ، جهاد و نیز «مشكوه الجهاد فی ترجمه مصابیح الجهاد» در زمینه جهاد و احكام آن .

فرجام جنگ

اولین شكست فاحش نیروهای ایران در 23 صفر سال 1242 در حوالی گنجه صورت گرفت . این شكست در اثر اشتباهی جزئی در سپاه ایران به وقوع پیوست . پس از آن به فاصله كمی ، دربند و گنجه بار دیگر به دست روسها افتاد. یك ستون از سربازان روسی از رود ارس عبور كرده ، و به طرف تبریز روانه شد. اما عباس میرزا توانست به زحمت بسیار در اول جمادی الاخر 1242 ق . روسها را به آن سوی ارس براند.

فتحعلی شاه پس از گذشت كمتر از دو ماه از این وقایع به جنگ پشت كرد و به تهران بازگشت . در واقع آهنگ عقب نشینی و شكست از طرف شاه زده شده بود.

روحانیون در طول این مدت در جبهه های جنگ حضور داشتند و محل ثابت استقرار آنان در تبریز بود. لیكن برخی افراد مغرض و نادان پس از شكست های اولیه نسبت به آیت الله مجاهد، جسارت به گردن را آغاز كردند.

بی گمان تبلیغات پنهان عمال شاه و دربار، كه از ابتدا با جنگ موافق نبودند در این امر بی تاثیر نبود. شاه پس از اینكه در تبریز به دیدار علما رفته بود جبهه های جنگ و حامیان راستین مملكت و حافظان حقیقی اسلام و ایران را رها كرد و این امر بر جرات مخالفان و نادانان افزود.

بانگ رحیل

سید محمد مجاهد همچنان در تبریز ماند اما پس از چندی دچار سوءهاضمه سختی گردید و مجبور به ترك تبریز شد. در طول راه در شهر قزوین نیز مظلومانه مورد اسائه ادب جاهلان و آماج توهین و تمسخر نااهلان قرار گرفت . وی در 13 جمادی الثانی 1242 ق در شهر قزوین در اثر همان بیماری ، در اوج مظلومیت و اندوه چشم از جهان فرو بست و پیكر مطهرش به كربلا انتقال داده و در آنجا به خاك سپرده شد و بارگاهی بزرگ بر مزار او بنا گردید كه اكنون نیز وجود دارد.

پس از وفات آیت الله مجاهد تا یك سال دیگر جنگ ادامه داشت . آنچه كه در این مدت مشخص گردید كارشكنیها و سهل انگاریهای شاه در جنگ بود.

وی از ارسال كمك مالی به عباس میرزا خودداری می كرد و می گفت مخارج جنگ باید از مالیات آذربایجان تامین شود. این در حالی بود كه روسها نیز از اختلافات شاه و ولیعهد مطلع شده بودند، تحركات جدید روسها و ضعف مالی سپاه ایران و به تبع آن تقلیل نیروهای ایرانی باعث شد كه پس از هشت روز جنگ خونین ، ایروان به دست ژنرال پاسكویج فتح گردد و به این ترتیب سراسر زمینهای ماورای رود ارس به دست روسها افتاد. آنگاه تبریز نیز در سال 1243 ق . بدون زحمت به تصرف نیروهای روس درآمد. سپس ‍ روسها به منظور اعمال فشار بیشتر برای پذیرفتن شرایط خود از سوی ایران ، اردبیل و آستارا را تصرف كردند و آماده حمله به تهران شدند.

عاقبت عباس میرزا كه از سوی روسیه تهدید به رسمیت شناختن ولیعهدی و ناامید و از ادامه جنگ شده بود با وساطت انگلستان در پنجم شعبان 1243 ق . (دهم فوریه سال 1828 م ) عهدنامه تركمنچای را با دولت روسیه به امضا رساند.

به موجب عهدنامه تركمانچای سراسر اراضی آن سوی ارس ملحق به روسیه گردید و امتیازات دیگری نیز به آن دولت واگذار گردید.

اكنون با گذشت نزدیك به دو قرن از آن واقعه تلخ ، حقیقت از میان ابرهای تزویر و ریا سر برآورده و واقعیت روشن گردیده است ، گرچه آن روز مقام آیت الله مجاهد را پاس نداشتند و منزلت او را حرمت ننهادند، خداوند او را رحمت كند و به نیت پاكش اجر صابران و مجاهدان عنایت فرماید.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه.

تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان