بیان تاریخ با زبان طنز

گفتگو با کوروش علیانی در باره کتاب همینه

کوروش علیانی را می‌گویم؛ نویسنده‌ای که به‌تازگی سه کتاب از وی منتشر شده است: «همینه»، «یادداشت‌های پای پنجره»، و «ولگردی در کوچه‌های زبان». این مطلب گفت‌وگویی است با این مجریِ نام‌آشنای تلویزیون و مطالبیْ افزون در حول و حوش کتاب «همینه».

به‌تازگی دو اثر پژوهشی «یادداشت‌های پای پنجره» و «ولگردی در کوچه‌های زبان» و یک اثر طنز «همینه» از شما منتشر شده است. کوروش علیانی را باید طنزنویس به شمار آوریم یا پژوهشگر ادبی؟

**ترجیح می‌دهم خودم را با عناوینی چون «پژوهشگر» و «طنزنویس» خطاب نکنم. من در این آثارْ حرف‌هایی داشته‌ام که می‌خواستم آن را بیان کنم؛ این برای من تجربه‌ای است. در مجموع، آن چیزی که برای من و هر نویسنده‌‌ای مهم تلقی می‌شود این است که مخاطب به اثر یک نویسنده توجه کند.

تا کنون چند اثر از شما به چاپ رسیده است؟

**غیر از این سه عنوان که نام بردید، دو اثر دربارة جنگ از من منشر شده که بنیاد روایت فتح آن را چاپ کرده است و یک اثر نیز از من به نام «باران خلاف نیست» منتشر شده است.

در این سه کتاب که از شما در سوره مهر چاپ شده چه تشابهات و تفاوت‌هایی را می‌توان یافت کرد؟

**هر سه این آثار یادداشت‌های مطبوعاتی است. از نظر تفاوت‌ها طبیعی است که هم از لحاظ محتوا و هم طول یادداشت‌ها تفاوت دارند.

ولی به نظر می‌رسد که زبان «همینه» و «ولگردی در کوچه‌های زبان» به هم نزدیک هستند.

به این موضوع تا به حال فکر نکرده بودم، ولی قبول دارم که زبان این دو اثر بی‌تکلّف‌تر است. همواره سعی داشته‌ام که مخاطب عام بتواند به‌راحتی با آثارم خصوصاً این دو ارتباط برقرار کند.

ما در «همینه» با نثرهای طنز مطوّلی روبه‌رو هستیم که شاید از حوصلة مخاطبِ بی‌حوصلة امروز به دور باشد؟

**به نظر من، در «همینه»، خواننده با مطالعة سه صفحة نخست، یا کار را ادامه می‌دهد یا آنکه از خواندن آن منصرف می‌شود، من آن را امتحان کرده‌ام.

یعنی همه چیز منوط به آن سه صفحة اول «همینه» است؟

**مردم دوست دارند بدانند در این مملکت چه اتفاق‌هایی افتاده است؛ از آن‌جایی که این اثر نیز تاریخی است به جذابیت‌های کار می‌افزاید. همچنین، جنبة طنز بودن کار نیز شاید به مقبولیت اثر اضافه کند. در «همینه» اصلاً جاهایی لازم نبوده که من از طنز استفاده کنم؛ خود پادشاهان ماشاءالله یک پا طنز بوده‌اند. می‌دانید که این اثر ملهم از کتاب «چنین کنند بزرگان» ویل کاپی است که با ترجمة نجف دریابندری، در مجموع، اثر بسیار جذابی شده است. البته، اگر این دو نفر هم نبودند و یک فرد دیگری می‌خواست از این سوژه استفاده کند اثر تا حدی جذابی خلق می‌کرد.

پس به‌زعم شما، یک اثر تاریخی، امروزه، بیش از دیگر آثار در حوزه‌های مختلف مورد اقبال عامة مردم است؟

**باید خیلی «هنرمند» باشد که یک اثر تاریخی خلق کند و مورد اقبال قرار نگیرد. مثلاً کارهای ذبیح‌الله منصوری با آن نثرهای پُرتکلّفش چقدر اقبال دارد. بیشتر مردم علاقه‌مندند از احوال گذشته و پیشینیان آگاه شوند؛ این اقبال را نباید به پای محاسن کار من بگذارید.

عموماً نویسنده در یک اثر تاریخی برای بیان مسائل آن دوره و جذب و تطابق‌پذیری مخاطب با زمان گذشته سعی می‌کند با یک زبان تاریخیْ یک داستان و پدیده‌ را روایت کند، این قضیه در سینما نیز مشهود است، اما در «همینه» این قضیه دیده نمی‌شود؟ مخاطبِ اثر پادشاهان گذشته هستند و زبان یک زبان امروزی؟

**من این را نمی‌پسندم که بخواهم از یک زبان خاص به اسم زبان تاریخی همه‌ جا استفاده کنیم، مثلاً اگر فیلم دربارة پیامبر(ص) بسازیم از همان زبان استفاده می‌کنیم که برای فیلم زمان قاجار یا صفویه استفاده ‌می‌کنیم. این رویه به نظر من اشتباه است.

در «همینه» به دنبال نگارش طنز بودید یا تولید یک اثر پژوهشی؟

**پژوهش نیست؛ چون من از یکی دو منبع بیشتر استفاده نکردم. پژوهش وقتی است که از چندین منبع استفاده شده باشد.

چقدر در این اثر، که به هر صورت به نوعی روایت پیشینیان را بیان کرده‌اید، به موارد تاریخی پایبند بوده‌اید؟

**من سعی کرده‌ام پایبند به موارد تاریخی باشم؛ آن جاهایی که پایبند نبودم لحن گواهی می‌دهد.

شما در «ولگردی در کوچه‌های زبان» چه هدفی را دنبال می‌کردید؟ به دنبال اصلاح زبان نوشتار بودید یا زبان گفتار یا هر دوی آن‌ها؟

من به دنبال اصلاح نگاه مردم به زبان هستم، نه اصلاح خود زبان. به نظرم، نگاه به زبان یک نگاه ادبیات‌زدة بیمار است ـ که این نگاه باید شفا پیدا کند.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی سوره مهر