معرفی رشته مهندسی شهرسازی

(قسمت اول)

در نیم قرن اخیر توجه بسیاری به رشته مهندسی شهرسازی شده است و دانشکده و کالجهای معروف بسیاری به آن روی آورده اند. این رشته، امروزه، کمک شایانی به حل معضلات در سطح شهر و کل جوامع کرده است و توانسته جایگاه ویژه ای برای خود کسب کند.

در واقع شهرسازی واژه ی معادل برنامه‌ریزی شهری (به انگلیسی: urban planning)‏ است که در سیستم دانشگاهی ایران در رده ی مهندسی طبقه بندی شده است اما معمولاً در دانشکده ی هنر و معماری ارائه می گردد. واژه شهرسازی مفهوم ناقصی از برنامه‌ریزی شهری را ارائه می دهد و ترجمهء نه چندان صحیحی از آن است. نقص این واژه در این است که امر مداخله در شهر را به یک امر فنی و مشابه ساخت و ساز یک سازه تقلیل می دهد و جنبه های مختلف آن به خصوص سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن را نادیده می گیرد. برنامه ریزی شهری در یک تعریف عام عبارتست از مداخله و تنظیم فضا و فعالیت به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان.

در کشور ما نیز نیاز بسیاری به متخصص و کارشناس در این رشته احساس شده و می شود و دانشگاههای مختلفی، سعی بر تاسیس و ایجاد این رشته نموده اند. در سطح مدیران کشور نیز کم کم، نیاز به رشته ای همچون شهرسازی احساس شده است و بسیاری از مدیران شهری سعی در فرا گرفتن این دانش، بصورت دانشگاهی و غیره داشته اند. به عنوان نمونه، در حالی که تا چند سال پیش، معدودی از شهرداران در سطح کشور، دارای تحصیلات در زمینه شهرسازی بودند، اما امروزه، این تعداد به شدت افزایش یافته و کم کم سایر مدیران نیز نیاز به کسب این دانش را احساس نموده اند.

علاوه بر انجام عملیات عمرانی، محاسبات سازه، بحث های معماری و … که اکثرا بر روی تک بنا و یا یک محدوده مشخص متمرکز هستند، نیاز بسیار زیادی به رشته ای همچون شهرسازی احساس می شود تا بتواند علاوه بر این مباحث، در سطحی کلان تر وارد صحنه شده و بتواند مباحثی همچون اقتصاد، روان شناسی، آمار، سوانح طبیعی (زلزله و …)، مدیریت، حمل و نقل، ترافیک و … را با مسائل فوق ترکیب کرده و نتیجه ای بهینه را سبب شود.

رشته شهرسازی، در واقع مفصلی بین علوم گوناگون است، از علوم انسانی گرفته، تا علوم فنی و مهندسی، همانند عمران، تاسیسات، ترافیک، حمل و نقل و … و هنر، همانند طراحی، معماری و...  .

محورهای اصلی رشته مهندسی شهرسازی

 در این رشته حداقل شش محور اصلی وجود دارد که در برنامه ریزی و طراحی شهر سرنوشت ساز است. که عبارت اند از:

1. برنامه ریزی شهری

2. برنامه ریزی حمل و نقل

3. برنامه ریزی منطقه ای

4. برنامه ریزی شبکه های زیرساختی

5. برنامه ریزی محیط زیست

6. طراحی شهری

ترکیب این شش دانش، متخصصان را قادر می کند که تمامیت پدیده ی شهر را مورد شناسایی قرار دهندو برای هدایت و کنترل توسعه ی آن تلاش کنند.

بازار کار

این رشته هم اکنون در سطح جهانی دارای بازار کار فراوانی است و به علت نوپا بودن و همچنین به علت آن که دارای زمینه های کاری متفاوت و متنوعی است، هنوز بازار کار آن اشباع نشده است. از آن جا که این فارغ التحصیلان علاوه بر توانایی های یک مهندس شهرساز، از نظر علمی و نظری و پژوهشی در یک زمینه خاص، معلومات بیشتری دارند، بدین جهت کارایی بیشتری نیز دارند و از مطالب فراگرفته شده می توانند در زمینه های طراحی و محاسباتی دقیق و تخصصی تر و همچنین پژوهشی استفاده نمایند.

این گونه فارغ التحصیلان ضمن آن که می توانند در تمام محیط های جذب فارغ التحصیلان کارشناسی مشغول به کار گردند، مسوولیت های بالاتر و سنگین تر علمی، پژوهشی و اجرایی را به عهده می گیرند. پس از پایان دوره دکترای تخصصی، امکان همکاری در دانشگاه ها و سایر مراکز علمی و پژوهشی به عنوان عضو هیات علمی برایشان میسر می گردد.

زمینه های کاری رشته شهرسازی در ایران بسیار متفاوت و متنوع است، در بخش دولتی، در سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، شهرداری ها، وزارت کشور، استانداری ها و سایر ارگان های وابسته به وزارت کشور، وزارت مسکن و شهرسازی و… .

در بخش خصوصی، در شرکت های مهندسین مشاور شهرسازی، معماری، برنامه ریزی منطقه ای و … . در ذیل به برخی از زمینه های کاری اشاره می شود:

1. تهیه طرح های شهری و منطقه ای (جامع، تفصیلی، ساختاری، شهرستان، هادی)

2. مشاوره در امور شهری و منطقه ای به مدیران و مسئولان رده بالا.

3. فعالیت در شهرداریها

4. فعالیت در استانداریها

5. فعالیت در وزارتخانه های مربوطه(مسکن و شهرسازی، راه و ترابری، کشور.)

6. نظارت بر ساختمانهایی با ارتفاع بیش از 8 طبقه بر طبق قانون.

7. انجام پروژه های محوطه سازی، تفکیک زمین، طراحی محله و …

8. برنامه ریزی و طراحی شهرکهای گوناگون (مسکونی، صنعتی، تجاری)

9. برنامه ریزی و طراحی شهرهای جدید.

10.مکان یابی عناصر و کاربریهای گوناگون شهری.

11. توانایی راه اندازی و استفاده از سیستم  GIS

12. فعالیت گروهی با سایر تخصصها در پروژه های گوناگون.

13. فعالیت در مشاوران خصوصی و نیمه خصوصی شهرسازی، معماری، راه و ساختمان، طراحی شهری، برنامه ریزی منطقه ای و….

14. تدریس دانشگاهی (که امروزه به علت افزایش تعداد دانشگاهها و پذیرفته شدگان در این رشته، به شدت با کمبود استاد مواجه هستیم.)

15.استفاده از تخصص رشته های دیگر و این رشته بصورت توام و در نتیجه افزایش کارآیی و تاثیرگذاری (همانند استفاده مشترک از رشته عمران و شهرسازی که می تواند علاوه بر مسائل سازه و عمرانی، زمینه کاری در مباحثی همچون، مطالعه طرحهای بالادست، محوطه سازی، مسائل طراحی و … را فراهم آورد.)

نقش و توانایی یا کارایی

شهرسازی در عین تخصصی بودن خود دارای خصلت میان رشته ای بوده با زمینه های گوناگون در سطوح روستایی، شهری و منطقه ای از یکسو و سطح فنی و انسانی و محیطی از دیگر سو در ارتباط می باشد. کارشناسان شهرسازی می توانند در فرآیند ساماندهی و بهبود فضاهای زیستی و محیط های زندگی نقش موثری داشته و با ارائه طرح های مختلف در مدیریت، طرح های و برنامه این فضاها مشارکت نمایند. این کارشناسان به نسبت آموخته های خود قادر به تهیه و برنامه در سطوحی طرح های شهری و روستایی بوده و عملاً در فرآیند شهرسازی نقش و وظیفه حرفه ای خویش را ایفاء خواهند نمود.

    ادامه دارد...

منبع:  um.ac* leitnerbox- banki*  shahrsazi-eng