مراتب خدمت به خلق خدا

خدمت به خلق خدا، در فرهنگ تعالیم قرآن و عترت، ارزش و ثواب فراوانی دارد. حتّی در روایات، دستگیری از دیگران و گره گشودن از مردم، نسبت به برخی اعمال عبادی نظیر حج یا عمره مستحب، از ثواب والاتری برخوردار است.

مرحوم کلینی روایتی در کتاب شریف کافی از امام صادق«سلام‌الله‌علیه» نقل می‌کند که حقیقتاً بهت‌آور است. ابان بن تغلب می‌گوید: از امام صادق«سلام‌الله‌علیه» شنیدم که فرمودند: هرکس خانه خدا را طواف کند، خداوند عزّوجلّ شش هزار حسنه برای او می‌نویسد و شش هزار گناه از او می‌آمرزد و شش هزار درجه به وی عطا می‌فرماید و شش هزار حاجت از او برآورده می‌سازد. سپس فرمودند: «گره‌گشایی از کار یک مۆمن، ده برابر این طواف فضیلت دارد!»  «قَضَاءُ حَاجَةِ الْمُۆْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ طَوَافٍ وَ طَوَافٍ حَتَّى عَدَّ عَشْراً» (الکافی، ج 2، ص 194)

خدمت به خلق خدا، مراتبی دارد؛ مرتبه اوّل که فوق العاده مهم است، ولی کم‌تر به آن توجّه می‌شود، دفاع از مردم است. دفاع از جان، ناموس، آبرو و مال دیگران، واجب است و باید برای مسلمانان اهمیّت ویژه داشته باشد. اینکه انسان تعرّض به جان یا آبرو یا مال سایر انسان‌ها نکند کافی نیست، بلکه هرکس باید از دیگران به اندازه توان دفاع کند.

قسم مهمتر دفاع، دفاع از شخصیّت و آبروی دیگران است؛ نظیر اینکه انسان در غیاب کسی، غیبت او را بشنود. در این صورت، دفاع از شخص غایب واجب است. اگر در جلسه‌ای شخصیت کسی را می‌کوبند، واجب است از او دفاع شود. دفاع از مۆمن، ثواب فراوانی، حتّی بالاتر از ثواب جبهه دارد و کوتاهی در دفاع، نه تنها مذمّت شده، بلکه باعث ثبت گناه همان غیبت یا اهانت یا تهمت برای شنونده می‌شود.

همه فقها و بزرگان دین، بر اساس تعالیم قرآن و عترت تأکید دارند که غیبت، گناه کبیره است و به تعبیر روایات، «أَشَدُّ مِنَ الزِّنَا»[1] است. همچنین گناه شنونده و کسی که در برابر غیبت دیگری ساکت بماند نیز مثل کسی است که غیبت کرده است. پس لازم است اگر از کسی غیبت شد، از وی دفاع کنیم، دفاع از آبروی مردم، گرچه مشکل است، ولی لازم و واجب است.

دفاع در برابر اهانت به دیگران یا دفاع از کسی که به او تهمت زده می‌شود نیز واجب است. اگر انسان شاهد خوار و ذلیل شدن شخص دیگری باشد یا ببیند به کسی اهانت می‌کنند، باید دفاع کند.

اهانت به دیگران، جنگ با خداست

توهین به یک شیعه، طبق حدیث قدسی، جنگ با خداست: «مَنْ أَهَانَ لِی وَلِیّاً فَقَدْ بَارَزَنِی بِالْمُحَارَبَةِ»[2]

بر اساس این حدیث قدسی، کسی که آبروی دیگران را ببرد و به آنها توهین کند، به جنگ با خدا رفته است. در روایت آمده است که منظور از اولیاء در این حدیث، خواص و اخصّ الخواص و اولیاء الله اصطلاحی نیست، بلکه مراد، همه شیعیان هستند. سکوت در برابر اهانت نیز نظیر سکوت در شنیدن غیبت و تهمت، گناه بزرگی محسوب می‌شود.

گناه کوتاهی در دفاع از دیگران

ظلم و ستم، گناه بزرگی است که در تعالیم دینی مورد مذمّت و نکوهش فراوان واقع شده و در این راستا، ظالم، از نظر قرآن کریم و روایات، مستحقّ عذاب خوار کننده دنیا و آخرت است. امّا باید دانست کسی که بتواند مانع ظلم ظالم شود، یعنی قادر باشد از مظلوم دفاع کند و در این زمینه کوتاهی نماید، در قیامت مثل همان ظالم است. قرآن کریم می‌فرماید:

«وَ لا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَ ما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ»[3]

و به كسانى كه ستم كرده‏اند متمایل مشوید كه آتش [دوزخ‏] به شما مى‏رسد، و در برابر خدا براى شما دوستانى نخواهد بود، و سرانجام یارى نخواهید شد.

حتی امام صادق«سلام‌الله‌علیه» می‌فرمایند: یاری کننده ظالم، گرچه به اندازه آب ریختن در دوات یا تراشیدن قلم، او را کمک کرده باشد، همراه با آن ظالم در صندوقی از آهن است و با هم به جهنّم پرتاب می‌شوند.

«اذَا كَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَادَى مُنَادٍ أَیْنَ الظَّلَمَةُ وَ أَعْوَانُ الظَّلَمَةِ وَ أَشْبَاهُ الظَّلَمَةِ حَتَّى مَنْ بَرَى لَهُمْ قَلَماً وَ لَاقَ لَهُمْ دَوَاةً قَالَ فَیَجْتَمِعُونَ فِی تَابُوتٍ مِنْ حَدِیدٍ ثُمَّ یُرْمَى بِهِمْ فِی جَهَنَّمَ»[4]

طبق روایت دیگری، یاور ظالم در قیامت در خیمه‌ای آتشین می‌ماند تا خداوند متعال به حساب بندگان رسیدگی فرماید.[5]

نظیر این دو روایت، در بیانات ارزشمند اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» فراوان است و این تأکید و فراوانی به ما می‌فهماند که باید به اندازه توان، مانع ظلم ظالم و یاور مظلوم باشیم. امیرالمۆمنین«سلام‌الله‌علیه» در وصیّت خود به امام حسن و امام حسین «سلام‌الله‌علیهما» می‌فرمایند: دشمن ظالم و یاری دهنده مظلوم باشید: «كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً»[6]

ارزش و اهمیّت آبروی انسان

آبروی انسان از همه دارایی‌های او با ارزش‌تر و مهم‌تر است. اساساً انسان مال و سایر دارایی‌ها را برای حفظ آبروی خود می‌خواهد و بردن آبروی یک نفر، ظلمی به اندازه از بین بردن همه چیز اوست. بنابراین اگر آبروی یک نفر در مخاطره باشد، هرکس از آن با خبر می‌شود، وظیفه دارد به اندازه توان به دفاع از او بپردازد و آبروی وی را حفظ کند.

رواج حرمت شکنی، در اثر کوتاهی در دفاع از شخصیّت دیگران

اگر افراد در جامعه به وظیفه خود در خصوص دفاع از دیگران و جلوگیری از ظلم و ستم و آبروریزی عمل می‌کردند، اکنون اهانت و حرمت شکنی به این اندازه شایع نبود و برخی روزنامه‌ها و سایت‌های اینترنتی این چنین بی‌پروا با آبروی اشخاص بازی نمی‌کردند و جرأت اهانت و تهمت زدن نداشتند. چرا این افراد غافل هستند؟ چرا به جای خدمت به خلق خدا و قانون مواسات و قانون دفاع از شخصیّت دیگران، قانون ظلم و بدبختی و تبعیض و خودگرایی و حزب‌گرایی در جامعه حاکم شده است؟

«إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْواهِكُمْ ما لَیْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ وَ تَحْسَبُونَهُ هَیِّناً وَ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظیمٌ»[7]

آن گاه كه آن (بهتان) را زبان به زبان از یكدیگر مى‏گرفتید و با دهان‏هایتان آنچه را كه بدان علم نداشتید، مى‏گفتید و آن را آسان و ساده مى‏پنداشتید، در حالى كه در نزد خداوند بزرگ بود.

حیوانات موذی قبر، ناشی از گزندگی زبان

مگر می‌شود با زبان یا با عمل خود دیگران را تحقیر کند یا کوبندگی داشته باشد؟ چنین زبانی را آتش جهنّم می‌بلعد و تجسّم عمل آن، مار و عقربی می‌شود که در قبر و در شب اوّل قبر مونس انسان است و به جان او می‌افتد و او را می‌گزد.

این سخن‌های چو مار و عقربت                            مار و عقرب می‌شود گیرد دمت

لزوم توجه به تفاوت غیبت و تهمت

گناه غیبت بزرگ است و به قول قرآن شریف، خوردن گوشت برادر مرده است[8] مرده خوری است. امّا گناه تهمت به نسبت بزرگ‌تر است. از این جهت معنا ندارد غیبت و تهمت در زندگی مسلمان باشد و همچنین معنا ندارد مسلمان شاهد غیبت و تهمت و اهانت به دیگران باشد و سکوت کند، بلکه باید دفاع کند.

اگر انسان ببیند به دیگری تهمت می‌زنند و شایعه‌ای منتشر می‌کنند، باید با تلطف و مهربانی از او دفاع کند و همراه با استدلال، به فریاد آبروی مردم برسد.

ننگ است که مسلمان در جمهوری اسلامی، با تکیه بر خواندن یک خبر در روزنامه یا سایت یا شنیدن از دیگران به نقل آن بپردازد و گناه بزرگ شایعه پراکنی را در پرونده خود ثبت کند.

بسیاری از گرفتاری‌های فردی و اجتماعی که امروزه گریبان مردم را گرفته است، در اثر بی‌توجهی و غفلت نسبت به این گناهان بزرگ است. در واقع اثر وضعی اهانت، تهمت و غیبت، گرفتاری و سرگردانی است که بسیاری از مردم به آن مبتلا شده‌اند.

حکومت بر دل‌ها، در اثر دفاع از شخصیّت مردم

بسیاری از شما عزیزان ممکن است خودتان غیبت نکنید، امّا شنونده غیبت باشید. ممکن است به کسی تهمت نزنید، اما شنونده تهمت باشید و ... امّا اگر انسان در مواجهه با این گناهان بزرگ به وظیفه دینی و انسانی خود عمل کند و از مظلوم دفاع نماید، نه تنها کار او فضیلت و ثواب فراوانی دارد، بلکه به طور طبیعی بین مردم محبوبیّت پیدا می‌کند و همه چنین کسی را دوست دارند و می‌تواند در دل دیگران نفوذ پیدا کند و به عبارت دیگرحکومت بر دل‌ها را به دست آورد.

پی‌نوشت‌ها

1. علل الشرایع، ج 2، ص 557

2. کافی، ج 2، ص 352

3. هود / 113

4. وسائل‏الشیعة، ج 17، ص 182

5. كافی، ج 5، ص 107

6. نهج‏البلاغة، ص 421‏

7. نور / 15

8. حجرات / 12

فرآوری: محمدی               

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع: سایت آیت الله مظاهری