پر خوری آخرتمان را هم خراب می کند!!

یکی از مشکلاتی که جوامع امروزی با آن درگیر هستند مشکل پرخوری افراد و در نتیجه اضافه وزن آن هاست که به دنبال خود انواع و اقسام بیماری ها می آورد.

پرخوری که در علم اخلاق از آن به «شهوت شکم » تعبیر می شود دارای اثرات سوئی بر روح و روان انسان است ، چرا که جسم مرکب روح است و وقتی جسم مریض و ناتوان و معیوب باشد مرکب راهواری برای روح نخواهد بود.

مرحوم فیض كاشانى در كتاب «المحجه البیضاء» مى‏گوید: «بزرگترین عوامل هلاكت انسان، شهوت شكم است، همان بود كه آدم و حوا را از بهشتى كه دارالقرار بود به دنیا كه دار نیاز و افتخار است فرستاد...،

در حقیقت شكم سرچشمه شهوات و منشا دردها و آفات است، زیرا حتى شهوت جنسى نیز پیرو آن است و به دنبال این دو،شهوت در جمع آورى مال و مقام‏است كه وسیله‏اى براى سفره‏هاى رنگین‏تر و زنان بیشتر محسوب مى‏شود و به دنبال آنها، تنازع در دسترسى به مال و مقام و كشمكش‏ها به وجود مى‏آید و آفت ریا و خودنمایى و تفاخرو تكاثر و خود برتر بینى از آن متولد مى‏گردد، سپس این امور عاملى براى حسد، كینه، عداوت و دشمنى مى‏شود و دارنده آن را به ارتكاب انواع ظلم‏ها و منكرات و فحشاء مى‏كشاند...، حال ‏كه چنین است، لازم است به شرح آفات آن پرداخته شود و طرق مبارزه با آن روشن گردد.(المحجه البیضاء،ج 5،ص 145)

یکی از راهنمایی های اسلام درباره خوردن، دوری نمودن از پُرخوری و روی آوردن به کم خوری است. پُرخوری از منظر احادیث، به شدت نکوهیده است.

آنچه از روایات معصومین(علیهم السلام) به دست می آید این است که پرخوری یعنی خوردن و یا آشامیدن بیش از حدّ نیاز، و می توان این زیاده روی را با توجه به احادیث، این طور بیان کرد که انسان، طوری غذا خورده و یا نوشیدنی – اعم از آب و دیگر نوشیدنی ها -  بیاشامد، که هم دارای کسالت جسمی شده و هم به راحتی نتواند نفس بکشد و به سختی و دشواری کاری و یا عبادتی را انجام دهد. و چنین چیزی وقتی بر انسان عارض می شود که قبل از این که گرسنه شود، غذا خورده و وقتی شروع به خوردن و یا آشامیدن می نماید، تا آخرین مرحله این خوردن و آشامیدن را ادامه داده و شکم خود را پر نماید. در اصل، پرخوری را می توان از اثرات منفی و زیان هایش شناخت و تعریف کرد.

پرخوری در منظر احادیث، تأثیرات منفی مانند کسالت در عبادت، ازبین بردن نورانیت دل، کم خواندن نماز و... را به دنبال دارد.

رعایت دستورات بهداشتی در خوردن و آشامیدن، یکی از مهم ترین عوامل سلامت، شادابی و طول عمر است. اگر مردم بدانند که چه باید بخورند، چه اندازه بخورند و چگونه بخورند و نیز دانسته خود را به کار ببندند، بی تردید، بیشتر بیماری ها از جامعه بشری دور خواهند شد و انسان لذت و طراوت زندگی را خواهد چشید. در نظام آفرینش،«خوردن»، ابزاری برای قوّت پیداکردن برای زندگی و بندگی خدای متعال و به طور کلی یک وسیله است، نه آن که زندگی، ابزار و وسیله ای برای خوردن باشد.

رهنمودهای اسلام در این زمینه، مهم و ارزشمند است. در این باره، توجه به دو نکته، دارای اهمیت است:

الف. سفارشات اسلام درباره خوردن، تنها سلامت جسم را تضمین نمی کند، بلکه تضمین کننده سلامت جسم و روح انسان هاست.

ب. از آن جا که عقل و علم، به همه رازهای آفرینش احاطه ندارند، چه بسا حکمت برخی از رهنمودهای اسلام برای دانش امروز، مجهول باشد، ولی بی تردید این به معنای بی دلیل بودن آن رهنمودها نیست، چنان که فلسفه تعدادی از احکام اسلام، در گذشته ناشناخته بود و امروزه علم به راز آنها پی برده است.

یکی از این سفارشات، دوری نمودن از پرخوری و روی آوردن به کم خوری است. پُرخوری از منظر احادیث، به شدت نکوهیده است.

آنچه از روایات معصومین (علیه السلام) به دست می آید این است که، پرخوری یعنی خوردن و یا آشامیدن بیش از حدّ نیاز و زیاده روی کردن، و می توان این زیاده روی را با توجه به احادیث، این طور بیان کرد که انسان، طوری غذا خورده و یا نوشیدنی – اعم از آب و دیگر نوشیدنی ها -  بیاشامد، که هم دارای کسالت جسمی شده و هم به راحتی نتواند نفس بکشد؛ چنانچه حضرت امام علی (علیه السلام) فرمودند: « و اگر پرخورى کند راه نَفَس را بر او مى‏بندد »[1]،و به سختی و دشواری کاری و یا عبادتی را انجام دهد. و چنین چیزی وقتی بر انسان عارض می شود که قبل از این که گرسنه شود، غذا خورده و وقتی شروع به خوردن و یا آشامیدن می نماید، تا آخرین مرحله این خوردن و آشامیدن را ادامه داده و شکم خود را پر نماید. در اصل، پرخوری را می توان از اثرات منفی و زیان هایش شناخت و تعریف کرد.

در این جا، به برخی از تأثیرات منفی معنوی و جسمی پرخوری با توجه به احادیث بیان می شود:

1. حضرت امام علی (علیه السلام) در حدیثی می فرماید:«پرخورى، و زیاده روى در خواب وجود انسان را فاسد مى کنند، و کشاننده ضرر و زیان به سوى آدمى هستند».[2]

2. پرخوری مخارج سنگین و زیادی را در پی دارد: در حدیثی می خوانیم: «سلامت پرخور اندک، و مخارجش سنگین و طاقت فرساست». [3]

3. پرخوری موجب سنگدلی و هیجان شهوت می شود: در روایتی از حضرت امام صادق(علیه السلام) می خوانیم: «چیزى براى قلب مۆمن زیانبارتر از پرخورى نیست، پرخورى موجب دو چیز است: سنگدلى، هیجان شهوت».[4]

4. پرخوری باعث می شود انسان کمتر نماز بخواند: در روایتی از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می خوانیم که حضرت عیسی(علیه السلام) به قوم بنی اسرائیل فرمود: «پرخورى نکنید، همانا هر کس پرخورى کند، پرخواب مى شود، و هر کس پرخواب شود، نمازش را کم مى کند، و هر که نمازش را کم کند، از غافلین نوشته مى شود».[5]

5. سبب کسالت و بی حوصلگی در عبادت می شود: از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل است: «از پرخورى حذر کنید، همانا فاسد کننده بدن، و بیمارى به ارث می گذارد، و موجب کسالت در عبادت است».[6]

6. شکم پر، مبغوض پیش خداست: از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل است: «چیزى نزد خداوند مبغوض تر از شکم پر نیست». [7]

7. پرخوری نورانیت دل را از بین می برد: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در وصیتی به حضرت امام علی (علیه السلام) یکی از مواردی که نورانیت را ازبین می برد، پرخوری می داند.[8]

خلاصه این که، پُرخوری از منظر احادیث، به شدت نکوهیده است. پُرخوری از سلامت می کاهد، و زمینه را برای انواع بیماری های جسمی و روحی فراهم می سازد. پُرخوری، جوهر نفس را تباه می کند، به نیروی تقوا (پرهیزگاری) و ورع (خویشتن داری) ضربه می زند، حجاب تیزهوشی است و دل را سخت و تاریک می سازد.

پی نوشت ها:

[1] . مکارم شیرازی، ناصر،ترجمه گویا و شرح فشرده ای بر نهج البلاغه، با ترجمه: آشتیانی، محمدرضا،و امامی، محمدجعفر،ج3، ص 249، شماره 108، انتشارات مطبوعاتی هدف، قم، چاپ اول.

[2] . محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج5، ص 119، ح سوم، مۆسسه آل البیت، قم، 1408 ق.

[3] . تمیمی آمدی،عبدالواحد بن محمد،غررالحکم، ص 360، حدیث 8168، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، 1366 ش.

[4] . مجلسی، محمد باقر،بحارالانوار، ج 63، ص 337، ح 33، مۆسسة الوفاء بیروت، لبنان، 1404 ق.

[5] . ورام بن ابی فراس، مجموعه ورام، ج1، ص 47، انتشارات مکتبة الفقیه، قم.

[6] . بحارالانوار، ج 59، ص 266.

[7] . عاملی، حرّ، وسائل الشیعه، ج 25، ص 24، ح 31049، مۆسسه آل البیت، قم، 1409 ق.

[8] . وسائل الشیعه، ج 24، ص 244، ح 30447.

فرآوری: محمدی               

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

اسلام کوئست

سایت اندیشه قم