تقیّه؛ حافظ دین

دین، موهبتی آسمانی و گوهری ارزشمند است که باید با همه وجود از آن نگهبانی کرد و آن را از خطر نابودی بازداشت، و همان گونه که گاهی بر اثر صراحت در ابراز عقیده و مبارزه ای  آشکار، دین انسان محفوظ می ماند، گاهی نیز با پنهان داشتن عقیده که همان تقیّه باشد، دین آدمی مصون می ماند.

در این باره، این حدیث زیبا از امام صادق علیه السلام شنیدنی است:

«اِتَّقُوا عَلی دِینِکُمْ فَاحْجُبُوهُ بِالتَّقِیَّةِ فَاِنَّهُ لا اِیمانَ لِمَنْ لا تَقِیَّةَ لَه؛ اِنَّما اَنْتُمْ فِی النّاسِ کَالنَّحْلِ فِی الطَّیْرِ، لَوْ اَنَّ الطَّیْرَ تَعْلَمُ ما فِی اَجْوَفِ النَّحْلِ، ما بَقِیَ شَی ءٌ اِلاَّ اَکَلَتْهُ وَلَوْ اَنَّ النَّاسَ عَلِمُوا ما فِی اَجْوافِکُمْ اَنَّکُمْ تُحِبُّونا اَهْلَ الْبَیْتِ لاََکَلُوکُمْ بِاَلْسِنَتِهِمْ وَلَنَحَلُوکُمْ فِی السِّرِّ وَالْعَلانِیَةِ، رَحِمَ اللّهُ عَبْدا مِنْکُمْ کانَ عَلی وِلایَتِنا؛

برای حفظ دین خودتان تقیّه کنید و آن را زیر پرده تقیه بدارید؛ زیرا هر که تقیه ندارد، ایمان ندارد. همانا شما در میان مردم چون زنبور عسل میان پرندگان هستید که اگر پرنده ها می دانستند درون زنبور عسل چیست، چیزی از آن نمی ماند که آن را نخورند و اگر مردم بدانند که در درون دل شما چیست و بفهمند که شما ما خاندان را دوست می دارید، شما را با زبانشان بخورند و درباره شما در نهان و عیان، بد گویند. خدا رحمت کند بنده ای را از شما که بر دوستی و ولایت ما باشد.»

همچنین حضرت جعفر بن محمد علیهماالسلام می فرماید:

«اِنَّ تِسْعَةَ اَعْشارِ الدِّینِ فِی التَّقِیَّةِ وَلا دِینَ لِمَنْ لا تَقِیَّةَ لَهُ؛ همانا که نُه دهم دین در تقیّه است و کسی که تقیّه ندارد، دین ندارد.»

تقیّه، سپر دفاع

تاریخ پرفراز و نشیب تشیّع، گواه این نکته است که موجودیت آنان پیوسته از سوی دشمنان با خطر رو به رو بوده است. از سوی دیگر، آنان به خوبی از این نکته آگاه بودند که با تهوّر و بی باکی ناسنجیده در برابر انبوه دشمنان، خود و دستاوردهای وحیانی را در معرض نابودی کامل قرار می دهند. پس چاره کار را در آن دیدند که گاهی با وانمود ساختن هماهنگی خویش با خواسته دشمنان، خود را از شرّ آنان در امان بدارند و بدین گونه بین خود و آنان، سپری ایمنی بخش قرار دهند و دین خود را این گونه از گزند آفتها مصون دارند.

آیت اللّه جوادی آملی (دام ظلّه) در این باره می فرماید: «هیچ گروهی مانند شیعه اثنا عشری در رنج و زحمت نبوده است. پیشوایان شیعه یا به شهادت رسیدند یا تحت نظر و زندانی بودند و برای آنکه اصول شیعه بماند و ثمراتی مانند انقلاب شکوهمند اسلامی داشته باشد، باید از برخی فروع، چشم می پوشیدند، تا با سپر قرار دادن این روش، ماندگاریِ آن اصول، ضمانت شود. شیعه، هر حکومتی را امضا نمی کرد و در برابر ستمگران می ایستاد؛ از اینرو ناگزیر، از تقیه استفاده می کرد.»

امام صادق علیه السلام می فرماید: «التَّقِیَّةُ تُرْسُ الْمُۆْمِنِ وَلا اِیمانَ لِمَنْ لا تَقِیَّةَ لَهُ؛ تقیه، سپر مۆمن است و کسی که تقیّه ندارد، ایمان ندارد.»

در روایتی دیگر از آن حضرت چنین آمده است: «التَّقِیَّةُ تُرْسُ اللّهِ بَیْنَهُ وَبَیْنَ خَلْقِهِ؛ تقیه سپر خدا است میان او و میان خلق او (یعنی مانع عذاب خدا و نزول بلا است) (شرح از علاّمه مجلسی).»

همچنین در کلام حضرت صادق علیه السلام است که:

«التَّقِیَّةُ تُرْسُ الْمُۆْمِنِ وَالتَّقِیَّةُ حِرْزُ الْمُۆْمِنِ اِنَّ الْعَبْدَ لَیَقَعُ اِلَیْهِ الْحَدِیثُ مِنْ حَدِیثِنا فَیَدِینُ اللّهَ عَزَّ وَجَلَّ بِهِ فِیما بَیْنَهُ وَبَیْنَه، فَیَکُونُ لَهُ عِزَّا فِی الدُّنیا وَنُورا فِی الاْآخِرَةِ وَاِنَّ الْعَبْدَ لَیَقَعُ اِلَیْهِ الْحَدِیثُ مِنْ حَدِیثِنا فَیُذِیعُهُ فَیَکُونُ لَهُ ذُلازا فِی الدُنیا وَیَنْزِعُ اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ ذلِکَ النُّورَ مِنهُ؛

تقیه، سپر مۆمن است، تقیه، نگهدار مۆمن است. به راستی بنده ای هست که حدیثی از ما به دست او می رسد [و مأمور به کتمان است] و او میان خود و خدای عز وجل نسبت بدان دینداری می کند. پس وسیله عزّت او است در دنیا، و نور است در دیگر سرای؛ و بنده ای هست که حدیثی از ما به دستش می افتد و آن را آشکار می سازد و در دنیا خوار می شود و خدای عزّ وجلّ آن نور را از او می گیرد.»

بنا براین تقیه بهنگام، نه نشانه ضعف است و نه ترس از انبوه دشمن و نه تسلیم در برابر فشار؛ بلکه تقیه، یک نوع تاکتیک حساب شده برای حفظ نیروهای انسانی و هدر ندادن ایشان در موضوعات کوچک و کم اهمیت است.

در همه دنیا معمول است که اقلیتهای مجاهد و مبارز، برای واژگون کردن اکثریتِ ستمگر، غالبا از روش «استتار» استفاده می کنند، جمعیت زیر زمینی تشکیل می دهند، برنامه های سرّی دارند و بسیار می شود که خود را به لباس دیگران در می آورند، و حتی هنگام دستگیر شدن، سخت می کوشند تا حقیقت کار آنان مکتوم بماند، تا نیروهای گروه خود را بیهوده از دست ندهند.

هیچ عقلی اجازه نمی دهد که در این گونه شرایط، مجاهدانی که در اقلیت هستند، آشکارا خود را معرفی کنند و به آسانی از سوی دشمن، شناسایی و نابود شوند.

منبع: حوزه