پیشینه بارگاه رضوی

دو اثر جدید از سعید تشکری، نویسنده و نمایشنامه‌نویس مشهدی پاییز امسال از سوی بنیاد آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی منتشر خواهد شد.

تشکری که این روزها در کشاکش مبارزه و درمان بیماری ام اس بوده و قادر به تکلم نیستم، دو کتاب تازه خود را به نام‌های «غریب قریب» که نخستین مجلد از رمانی سه جلدی است و «از پشت پنجره» را که حاوی 6 نمایشنامه به نام‌های «وقت خوب مصائب»، «هفت دریا شبنمی»، «نهانخانه»، «هامبورگ، بصره، قوچان»، «سلاخ» و «نقشبند» است، در دو سال گذشته تدوین و تالیف کرده است.

تشکری در پاسخ به سئوال خبرنگار مهر درباره این آثار که به صورت مکتوب انجام گرفت، اظهار داشت: سبک و قلمرویی که کار من به طور عمده در آن سیر می‌کند، ادبیات شهودی است که در ایران نویسندگان کمتر به آن می‌پردازند. این سبک رویکردی دارد که به همان مقدار که می‌تواند باعث شادی باشد، به همان میزان لبه تیزی هم دارد که نویسنده امکان بروز و ظهور و ماندگاری‌اش را نمی‌تواند ثابت کند. در این سبک خواننده یک اثر متوجه می‌شود اثری خلق شده است که مخاطب با خوانش آنها درمی‌یابد که نویسنده یک کتاب ننوشته است، بلکه به قول بورخس کتابی خلق شده که کتابخانه‌ای از دانسته‌هاست.

این نویسنده در ادامه با اشاره به مجموعه نمایشنامه‌های خود اظهار داشته است: از پشت پنجره شامل 6 نمایشنامه است که سه نمایشنامه‌ آن در فضای معاصر و حدیث نفس‌گونه، تراژدی خود را به صورتی معاصر و با استفاده از تکنیک «سینما-تئاتر» و هنر ترکیبی در قالب آزمونی سخت روایت می‌کند. در وقت خوب مصائب به نقد جامعه‌ای پرداخته شده که آدم‌ها سر جای خود قرار ندارند و هیچ کس علائق شعورمند نویسنده‌ای خوش‌ذوق را نمی‌یابد تا اینکه او در حرم حضرت رضا (ع) تنها می‌ماند. اینک چالش آغاز می‌شود. یکی یکی افرادِ نزدیک به نویسنده به ابتلایی دچار می‌شوند و جستجو در اقلیم بارگاه رضوی امام هشتم (ع) که آیا فقط در زمان ابتلا و سختی به آن روی آورند یا خانه‌ معشوق است که باید نه در مصائب که وجودت وقف حضرت شود؟

وی افزود: این نمایشنامه شاید یکی از بنیادی‌ترین مسائلی باشد که باید در هنر به‌ تعریف درباره‌ آن نشست تا هنر قدسی و غیرقدسی نمایان شود. پنج نمایشنامه دیگر کتاب نیز در همین اتمسفر و فضا بدون هیچ شباهتی به‌هم نوشته شده‌اند و تفاوت اصلی آنها با گونه‌های دیگر منتشر ‌شده در این زمینه حضور تخیلی مستند و مقدس در آن است.

نویسنده رمان «ولادت» در ادامه با اشاره به رمان سه‌جلدی «غریب، قریب» گفت: رازی است که نویسندگان واقعی آن را می‌دانند و نویسندگان تازه‌کار از آن بی‌خبرند این است نویسندگان تازه‌کار دو زندگی دارند، اما نویسندگان واقعی فقط یک زندگی را تجربه می‌کنند و آثار آنان به کتابخانه‌ای می‌ماند که سرشار از آدم‌های متنوع و بدیعی‌ است؛ آنقدر بدیع که گمان می‌کنیم چرا این کتاب را زودتر کسی ننوشته است. رمان سه‌ جلدی «غریب، قریب» که جلد نخستین آن آماده انتشار است به جرأت می‌توان گفت از آن دست آثاری است که تاکنون کسی به سمت و سوی نوشتن آن قدم نگذاشته است. رمانی با موضوع ساخت بارگاه رضوی از روزی که آتشکده‌ای تبدیل به مقبره‌ای برای هارون‌الرشید شد که خیلی آن را به باغ حمید بن قهطبه سردار عباسی می‌شناسند.

تشکری ادامه داد: تصور کنید چگونه می‌توان از هر دوره‌ای از تاریخ و آدم‌های خونریز و انسان‌های عاشق حضرت امام رضا (ع) را در یک رمان فاخر جمع‌آوری کرد که اصلاً حس کتاب تاریخی بودن به آدم دست ندهد. در این کتاب آدم‌ها زنده و جاری با زبانی به‌دل نشستنی حضور و ظهور پیدا می‌کنند و در بستر رمانی چنان هوشمندانه در ساخت و تخریب این بنای مقدس، تاریخ را بی‌روایت تاریخی از آن خود ساخته‌اند که در جای جای رمان مخاطب در می‌ماند آنچه می‌خواند واقعیت دارد و واقعاً این بلایا و تخریب‌ها و بازسازی‌ها با چه شقاوت از سویی و سویی دیگر با چه جان‌فشانی توأم همراه بوده است.

وی تاکید کرده است: در تقسیم‌بندی فصل‌های رمان سعی کردم نوعی هوشمندی مینیاتوری به چشم بیاید. هر دوره تاریخی به هشت فصل تقسیم شده است تا عدد هشت که عدد نام مقدس حضرت است در ذهن مخاطب چون ضریحش به یادگار بماند. نام‌های فصول نیز بسیار شاعرانه انتخاب شد. فصل اول سرای حبیب نامیده شده است که در این فصل ما با زاویه‌ دید جدید از سوی قهرمان معصوم اثر بسیار بی‌تکلف رمان آغاز می‌شود و بعد فصول دیگر با عناوین نوغانی‌ها، سامانی‌ها، غزنوی‌ها، سلجوقی‌ها، خوارزمشاهی‌ها و مغول‌ها نامیده می‌شود. گذاشتن پسوند «ها» نیز جامعیتی ارگانیک به هر فصلی می‌دهد.

به گفته این نویسنده، هر سنگ‌بنای این رمان در عین پیوستگی به‌فصل بعدی ساحتی مستقل هم دارد. زاویه دید و شکل روایت به‌گونه‌ایست که مخاطب در عین همزادپنداری با قهرمانان متنوع و مثبت و منفی آن بیشتر خاکستری بودن آن را دریافت می‌کند که به سوی جهان شهودی در سیر تحول قرار می‌گیرند.

یادآوری می‌شود چاپ این دو اثر از سوی بنیاد آفرینش‌های هنری استان قدس رضوی انجام می‌شود.

منبع: مهر