تبیان، دستیار زندگی
در این مطلب در رابطه با ساختار تشریحی برگ در گیاهان دو لپه ای مطالبی می آموزیم...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ساختار تشریحی برگ

در بررسی ساختار تشریحی برگ در گیاهان دو لپه ای بخش های زیر قابل تشخیص هستند:

1- اپیدرم

معمولاً اپیدرم تک لایه ای هر دو سطح بالایی و زیرین برگ را از بیرون می پوشاند. دیواره های بیرونی سلول های اپیدرمی ضخیم و آغشته به ماده مومی به نام کوتین می باشد. کوتین به شکل لایه ای ضخیم یا نازک به نام پوستک بر روی سطوح بیرونی سلول های اپیدرمی رسوب می کند.

اپیدرم با وجود پوستک از ورود عوامل بیماری زا به درون برگ و نیز از آسیب مکانیکی بافت های نرم درونی برگ ممانعت می کند. از طرف دیگر به وجود پوستک عمل تعریق و هدر رفتن آب از سطوح اپیدرمی صورت نمی گیرد. در برگ خرزهره اپیدرم چند لایه ای است. (شکل زیر)

تعداد زیادی روزنه در لایه های اپیدرمی برگ ها تشکیل می شوند. روزنه ها در اپیدرم تحتانی برگ های پشتی – شکمی فراوان تر هستند. در اپیدرم فوقانی تعداد روزنه ها بسیار کم و یا اصلاً دیده نمی شوند.

در برگ های شناور بر سطح آب، روزنه ها به اپیدرم فوقانی برگ محدود می شوند.

در برگ های آبزی روزنه وجود ندارد.

در برگ های گیاهان خشکی رست روزنه ها عمقی و یا در درون فرورفتگی های برگی قرار گرفته اند.

منفذ روزنه به وسیله دو سلول نگهبان احاطه شده است. درون برگ در زیر روزنه محفظه خالی و اشباع از بخار آب به نام اتاقک زیر روزنه ای وجود دارد. با باز شدن منفذ روزنه جهت تبادلات گازی آب به صورت بخار از منفذ خارج می شود. که به این عمل تعرق گفته می شود.

2- بافت مزوفیل

بافت میانبرگ یا مزوفیل برگ بین دو اپیدرم برگ قرار دارد. سلول های پارانشیمی با دیواره نازک بخش اصلی درون برگ را پر کرده اند. به طور متداول سول های میانبرگ بر دو نوع هستند، پارانشیم نردبانی و پارانشیم اسفنجی. درون سلول های تشکیل دهنده میانبرگ همیشه تعداد زیادی کلروپلاست وجود دارد.

پارانشیم نردبانی از سلول های طویل کم و بیش استوانه ای شکل ساخته شده که به طور فشرده به هم دیده می شوند. این سلول های به ندرت دارای فضای بین سلولی هستند.

پارانشیم نردبانی از یک یا چند لایه ساخته شده است. این سلول ها در زیر اپیدرم فوقانی هستند و با دریافت نور خورشید عمل فتوسنتز را به راحتی انجام می دهند.

در برخی از برگ ها که به طور عمودی آویزان هستند. به عنوان مثال در اوکالیپتوس. بنابراین هر دو سطح برگ نور خورشید را دریافت می کنند. در چنین برگ هایی ممکن است بافت پارانشیم نردبانی در هر دو سطح وجود داشته باشند. برگ هایی که در برابر نور خورشید مستقیم نمو پیدا می کنند در مقایسه با برگ های نمو یافته در سایه، دارای پارانشیم نردبانی متراکم تری هستند.
در سطح تحتانی برگ، مجاور به اپیدرم تحتانی پارانشیم اسفنجی قرار دارد. این بافت دارای سلول هایی با دیواره نازک و تعداد زیادی فضاهای بین سلولی گسترده در بین سلول ها می باشد. این سلول ها نیز دارای کلروپلاست هستند و عمل فتوسنتز را انجام می دهند.

اما در مقایسه با بافت پارانشیم نردبانی کلروپلاست ها در این سلول ها کمتر نمو یافته اند. به دلیل وجود حفره های هوا در بین سلول ها، این بافت برای تبادلات گازی بین سلول ها و اتمسفر سازگارتر می باشد. هر دو بافت پارانشیم اسفنجی و نردبانی دارای کلروپلاست های قرصی شکل در ردیف های موازی در سلول ها هستند.

به دلیل وجود کلروپلاست های بیشتر در بافت نردبانی نسبت به بافت اسفنجی سطح فوقانی برگ رنگ سبز تیره تری نسبت به سطح تحتانی دارد.

حفره های بزرگ هوا در اطراف سلول های پارانشیم اسفنجی نزدیک به روزنه ها قرار دارند و مستقیماً با آن ها در ارتباط می باشند. بنابراین گازها در اطراف سلول های بافت اسفنجی چرخش آزادتری نسبت به سلول های بافت نردبانی دارد، در نتیجه این سلول ها برای تبادلات گازی بین سلول ها و اتمسفر بیرونی موقعیت بهتری دارند.

حمایت مکانیکی در برگ

بخشی از عملکرد رگبرگ میانی و رگبرگ های جانبی استحکام بخشیدن به برگ می باشد. بافت های محکمی که به برگ استحکام و مقاومت می بخشند عبارتند از: کلانشیم، اسکلرانشیم و بافت چوبی واقع در برگ.

بافت کلانشیم بیشتر در بخش بالایی رگبرگ میانی درست در زیر اپیدرم و نیز در بالای اپیدرم تحتانی دیده می شوند. سلول های اسکلرانشیمی یا فیبرها در ارتباط با بافت های آوندی برگ هستند و به صورت کلاهک های فیبری معمولاً در ارتباط با آبکش دیده می شوند. گاهی فیبرها در هر دو طرف دسته های آوندی بزرگ برگ ها قرار دارند.

3- بافت آوندی

در دسته های آوندی درون برگ آبکش همیشه به طرف اپیدرم تحتانی و چوب به طرف اپیدرم فوقانی قرار دارد. در برخی موارد، حلقه چوب با حلقه ای از آبکش احاطه شده است.

چوب از انواع مختلف وسل ها، تراکئیدها، فیبرهای چوبی و پارانشیم چوبی ساخته شده است. به ویژه وسل ها از نوع مارپیچی و حلقوی هستند.

آبکش از لوله های آبکش، سلول های همراه و پارانشیم آبکش ساخته شده است. دسته های آوندی در برگ با سلول های پارانشیمی با تعداد کمتری کلروپلاست به نام غلاف آوندی احاطه شده اند.

شکل A نمایانگر برش عرضی برگ و شکل B نشانگر برش عرضی برگ با جزییات بیشتر است.


مرکز یادگیری سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی