تبیان، دستیار زندگی
مقصود از موانع نکاح شرایطی است که چنانچه در یکی از زن یا مرد وجود داشته باشد، امکان ازدواج آن دو را موقتاً یا به طور دائم منتفی می‌سازد حتی اگر کلیه شرایط اساسی صحت عقد نیز موجود باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ازدواج هایی که جرم و باطل است!


مقصود از موانع نکاح شرایطی است که چنانچه در یکی از زن یا مرد وجود داشته باشد، امکان ازدواج آن دو را موقتاً یا به طور دائم منتفی می‌سازد حتی اگر کلیه شرایط اساسی صحت عقد نیز موجود باشد.


عقدی که به این ترتیب منعقد می‌شود، باطل است و لذا اثری از لحظه انعقاد بر آن بار نمی‌شود.

شوهر داشتن (تأهل)
ازدواج

شوهر داشتن زن یکی از موانع نکاح است و ازدواج با زن شوهر دار، ضمانت اجرای مدنی و کیفری دارد، اگر چه چند زنی در حقوق ما با شرایطی پذیرفته شده است، ولی چند شوهری به هیچ وجه مجاز نیست.

تعدد شوهر برخلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه و موجب اختلاط نسل است و قانون هیچ یک از کشورهای متمدن، آن را نپذیرفته است. برابر قانون مدنی که باطل است و به علاوه ممکن است موجب حرمت ابدی (همیشگی) ازدواج با زن و مرد دوم گردد. ماده 1050 قانون مدنی در این باره می‌گوید: «هر کس زن شوهر دار را با علم به وجود علقه زوجیت و حرمت نکاح برای خود عقد کند، عقد باطل و آن زن مطلقا بر آن شخص حرام ابد می شود.»

بنابراین اگر کسی زن شوهرداری را با علم به وجود رابطه زوجیت و حرمت نکاح برای خود عقد کند، این ازدواج هم باطل و هم موجب حرمت ابدی است؛ یعنی دیگر هیچ‌گاه، حتی پس از انحلال نکاح، آن مرد نمی تواند با این زن ازدواج کند. پس ازدواج با زن شوهردار جرم است و اگر منجر به مواقعه نگردد، طرفین این عقد باطل به شش ماه تا 2 سال حبس یا جزای نقدی از سه تا داوزده میلیون ریال محکوم خواهند شد. (ماده 644 قانون مجازات اسلامی تعزیرات و مجازتهای بازدارنده مصوب 1375)

داشتن چهار زن دایمی

در حقوق اسلامی تعدد زوجات به چهار زن دایمی محدود شده و استیفاء عدد از موانع نکاح به شمار آمده  است.

استیفاء در لغت به معنی کامل گرفتن است و استیفاء عدد در اصطلاح فقهی آن است که مرد چهار زن دایم داشته باشد؛ در این صورت نمی تواند زن پنجمی به عقد دایمی بگیرد.

همانطور که شوهر داشتن مانعی برای ازدواج زن به شمار می رود، استیفاء عدد مانعی برای ازدواج دایم مرد و موجب بطلان نکاح مجدد است. این منع در قانون مدنی صریحاً ذکر نشده است، لیکن با توجه به حقوق اسلامی و طبق عرف و عادت مسلم که مبتنی بر آن است، در محدود بودن تعدد زوجات دایم به چهار زن نمی توان شک کرد.

استیفاء در لغت به معنی کامل گرفتن است و استیفاء عدد در اصطلاح فقهی آن است که مرد چهار زن دایم داشته باشد؛ در این صورت نمی تواند زن پنجمی به عقد دایمی بگیرد

تعدد زوجات در کشورهای غربی ممنوع و بر خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه است ولی در حقوق ایران و اکثر کشورهای اسلامی، به پیروی از فقه اسلامی، در صورتی که از حد مقرر تجاوز نکند، پذیرفته شده است. البته قانونگذار جدید آن را بیش از پیش محدود کرده است.

دین

از موانع دیگر نکاح، اختلاف در دین است، ازدواج زن مسلمان با مرد غیر مسلمان مجاز نیست. در مورد ازدواج مرد مسلمان با زن غیر مسلمان، قانون مدنی ساکت است ولی مشهور فقها ازدواج دائم با زن غیر مسلمان را برای مرد مجاز نمی دانند.

ازدواج

ازدواج مردان ایرانی با زنان خارجی نیز نیازمند ارائه مدارکی به وزارت کشور می باشد تا اجازه ثبت رسمی نکاح آن ها را صادر نماید. این آیین نامه تنها به منظور احراز هویت جهت مسائل امنیتی و اطلاعاتی در خصوص ازدواج با اتباع خارجی پیش بینی شده است این زنان پس از ازدواج به تابعیت ایرانی در می آیند و برای فر زندان و اقامت ایشان در ایران مانعی وجود ندارد.

قرابت در حدود معین

خویشانی که نکاح با آنها به علت قرابت ممنوع است محارم نامیده می شوند. قرابت در حدود معین نه فقط در حقوق ایران بلکه در حقوق همه کشورهای متمدن از موانع نکاح به شمار می آید.

ازدواج با خویشان نزدیک از نظر فیزیولوژی زیان بخش است و از نظر اخلاقی ازدواج با خویشان نزدیک منفور و محکوم است.

محارم بر سه دسته‌اند: محارم نسبی، محارم سببی و محارم رضاعی

محارم نسبی:ماده 1045 قانون مدنی در این باره می گوید:

نکاح با اقارب نسبی ذیل ممنوع است:

1-نکاح با پدر و اجداد و مادر و جدات هر قدر که بالا برود.

2-نکاح با اولاد هر قدر که پایین بیاید.

3-نکاح با بردار و خواهر و اولاد آنها تا هر قدر که پایین برود.

در عده بودن زن یکی از موانع نکاح بشمار می آید.در توجیه عده دلایلی آورده اند من جمله اینکه جلوگیری از اختلاط نسل اقتضا دارد که زن تا مدتی پس از انحلال نکاح نتواند ازدواج کند. دیگر آنکه رابطه زناشویی هر قدر هم که ملال آور و ناپایدار باشد، محترم است و احترام آن ضرورت دارد که زن نتواند بلافاصله پس از انحلال نکاح از نو ازدواج نماید

4-نکاح عمو و عمه و خاله و دایی خود و عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر و اجداد و جدات.

محارم سببی:بر اساس مواد 1047 تا 1049 قانون مدنی، نکاح بین خویشان سببی ذیل ممنوع است:

1-بین مرد و مادر و جدات زن حتی بعد از انحلال ازدواج (بند ا ماده 1047)

2-بین مرد و زنی که سابقا زن پدر و یا زن یکی از اجداد یا زن پسر یا زن یکی از احفاء (فرزندزادگان) او بوده است. (بند 2 ماده مذکور)

3-بین مرد و اناث از اولاد زن، از هر درجه که باشند مشروط بر اینکه بین زن و شوهر نزدیکی واقع شده باشد. (بند 3 ماده 1047)

4-بین مرد و خواهر زن، مگر بعد از انحلال ازدواج با آن زن . ماده 1048 قانون مدنی در این باره می گوید: «جمع بین دو خواهر ممنوع است، اگر چه به عقد منقطع باشد.»

5-بین مرد و دختر برادر زن یا دختر خواهر زن، مگر با اجازه زن. (ماده 1049 قانون مدنی)

محارم رضاعی:اگر کودکی، شیر غیر مادر خود را با شرایط خاصی بنوشد، به آن زن (دایه) و بستگان او محرم می شوند که به آن محرم رضاعی یا شیری گفته می شود.

شرایط شیرخوارگی محرمیت
ازدواج

1-شیر دایه، محصول ازدواج شرعی و حلال باشد. بنابراین اگر زنی بدون زایمان کودک را شیر بدهد و یا از راه غیر شرعی زایمان کند، به کودک محرم نمی شود.

2-کودک، شیر را به طورمستقیم بنوشد. اگر شیر را در دهانش بدوشند یا در ظرفی بدوشند و به او بدهند، محرم نمی شود.

3-دایه هنگام شیر دادن، زنده باشد؛ بنابراین اگر کودک، همه یا برخی از نصاب شیرخوارگی را از زن مرده تغذیه کند؛سبب محرمیت نمی شود.

4-سن شیرخوار از 24 ماه قمری، تجاوز نکرده باشد.

عده زن

در عده بودن زن یکی از موانع نکاح بشمار می آید.در توجیه عده دلایلی آورده اند من جمله اینکه جلوگیری از اختلاط نسل اقتضا دارد که زن تا مدتی پس از انحلال نکاح نتواند ازدواج کند. دیگر آنکه رابطه زناشویی هر قدر هم که ملال آور و ناپایدار باشد، محترم است و احترام آن ضرورت دارد که زن نتواند بلافاصله پس از انحلال نکاح از نو ازدواج نماید.

علاوه بر این عده طلاق گاهی مهلتی برای تفکر و بازگشت به زندگی خانوادگی است. در این مدت زن و شوهر می توانند درباره کانون خانوادگی و سرنوشت خود فرزندانشان نیک بیاندیشند و قانونگذار این اختیار را به شوهر داده است که در صورت پشیمانی از گسستن رابطه زناشویی، با رجوع خود اثر طلاق را از میان برده، زندگی مشترک را بدون اشکال از سر گیرد.

عده دارای اقسام مختلفی است: عده وفات ، عده طلاق ، عده فسخ نکاح ، عده نزدیکی به شبهه و عده بذل یا انقضاء مدت در نکاح منقطع. عده فسخ نکاح دائم مانند عده طلاق و عده فسخ نکاح منقطع مانند عده بذل یا انقضاء مدت در این نکاح است و عده نزدیکی به شبهه هم مانند عده طلاق است (ماده 1157). آنچه بیشتر از اقسام دیگر اهمیت دارد عده وفات و عده طلاق است.

فرآوری : طاهره رشیدی

بخش حقوق تبیان


منابع : 1- همشهری 2-جهان نیوز / 3-حقوقی 24