آرش و رعد؛ ناشناخته‌ترین راکت‌اندازهای ایرانی
::راکت انداز آرش::
در کشورمان راکتهای فجر-1 تا 5 با بردهای 8.5 تا 75 کیلومتر و فجر-5 دو مرحلهای با برد 190 کیلومتر ساخته شدهاند که یکی از پرکاربردترین نمونههای آنها با کالیبر 122 میلیمتر با نامهای آرش-1 تا 4(و بعضاً فجر-2)شناخته میشوند.
در سالهای اخیر چند نمونه راکتانداز جدید سطح به سطح در کشور به نمایش گذاشته شده که یکی از آنها بر مبنای همین راکت 122 میلیمتری و دو نمونه بر مبنای راکتهای 70 میلیمتری(2.75اینچی) است که از قضا این دو نمونه نیز آرش نام دارند. این راکت 70 میلیمتری در نقش هوا به سطح توسط بالگردهای کبرا و جنگندههای اف-4 فانتوم و اف-5 تایگر کشورمان نیز مورد استفاده قرار میگیرد و مۆثر بودن خود را در برابر تجهیزات زمینی به خوبی در جنگ 8 ساله تحمیلی نشان داده است.
سابقه کاربرداین راکت که در ابتدا در دهه 1940 برای عملیات هوا به هوا طراحی شده و بعدها در نقش هوا به سطح به شهرت رسید در عملیات سطح به سطح به چند دهه پیش باز میگردد.این راکت که با بالکهای مدور باز شونده از دور بدنه پایدار میشود به برد 7هزار تا 12هزار متر رسیده و دارای سرجنگیهای مختلف 4.5 تا 7.7 کیلوگرمیبا جرم نهایی 14.6 کیلوگرم برای کل راکت است. امروزه با افزودن یک سامانه هدفگیری و هدایت و بالک باز شونده در نزدیکی دماغهاین راکتها با هزینهاندکی در هر دو مأموریت هوا به سطح و سطح به سطح به موشک تبدیل میشوند.
به دلیل قطر کم این راکتها و نیز طول آنها که بین 1.7 تا 2 متر در نمونههای مختلف است، پرتابگرهای آن نیز نسبتاً کوچک بوده و کاربری آن را توسعه میدهند. در تصویر زیر نمونهای از پرتابگرهای خارجی کهاین راکت را شلیک میکنند نشان داده شده که میتواند محوطهای به وسعت 200هزار متر مربع را در زمان کمتر از 12 ثانیه با 36 راکت خود پوشش دهد.
در ایران نیز چند سالی است یک پرتابگر مستقر روی نفربر سبک صیاد برای کاربرداین راکت در نقش سطح به سطح توسعه یافته است. این سامانه در واقع ترکیب دو پرتابگر با شکل مکعب مستطیل است که هر یک حاوی 23 فروند راکت و در مجموع 46 راکت است.
::راکتانداز آرش مستقر بر نفربر صیاد::
در سال گذشته نیز نمونهای از آن که روی کامیون نصب شده و تفاوتهایی با نمونه قبلی داشت، به معرض نمایش درآمد. این سامانه نیز دارای دو پرتابگر 23 فروندی بوده اما دارای یک دوربین هم محور با راستای طولی است که قاعدتاً برای هدفگیری اهداف هوایی استفاده میشود.
راکتانداز رعد که برای اولین بار در بازدید فرماندهی کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای دفاعی در سال 1390 مشاهده شد و سال گذشته برای اولین بار در رژه نیروهای مسلح در معرض دید عموم قرار گرفت نیز دیگر دستاورد جدید متخصصان دفاعی کشورمان است. این سامانه متشکل از 8 پرتابگر تک لولهای 122 میلیمتری است که به صورت دایروی چیده شدهاند. در واقع میتوان اصلیترین تفاوت آن را با پرتابگرهای قبلی در همین آرایش جدید لولههای پرتاب که آن را اولین راکتانداز بومی با چینش مدور لولهها کرده و البته عدم استقرار این سلاح روی یک خودرو و استفاده به صورت کششی دانست.
::نمونه جدید راکتانداز آرش مستقر روی کامیون::
راکتهای 122 میلیمتری ساخت ایران دارای جرمهایی از 45 تا 67 کیلوگرم، بردهای 18 تا 21.5 کیلومتر و سرعتهایی از 710 تا 1050 متر بر ثانیه هستند. بررسی اطلاعات نمونههای مشابه ساخت خارج نشان میدهد که این راکت قابلیت اوجگیری تا ارتفاع 7500 متر را نیز دارد که دراین زمان سرعت پرتابه در حدود 200 متر بر ثانیه است.
نمونه مذکور پیشران خود را در زمان کمتر از 1.7 ثانیه به اتمام میرساند که تا تنها 400 متر(با زاویه شلیک 50 درجه) اوج گرفته است بنا براین در بخش عمده مسیر خود اثری از دود ناشی از پیشران نخواهد داشت. این راکتها نیز با بالکهای مدور باز شونده از دور بدنه و البته چرخش راکت حول محور طولی خود پایدار میشوند.
نحوه چینش لولهها در راکتانداز ایرانی «رعد» مشابه راکتهای ضدزیردریایی موجود در بیشتر شناورهای رزمی است. به نظر میرسد مزیت عمده آن امکان پوشش ناحیهای دایروی حول نقطه هدف باشد که برای انهدام اهداف زمینی که دارای نقطه تمرکز هستند مفید باشد. همچنین برای درگیری با اهداف هوایی کم سرعت نیز شلیک راکتها به نحوی که پیرامون هدف را کاملاً پوشش دهد احتمال فرار را برای آن کاهش میدهد.
یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که چندین سال پیش هم یک سامانه ضد بالگرد با نام رعد که از ترکیب دو پرتابگر 4 لولهای تشکیل شده بود معرفی و در یکی از رزمایشها نمایش داده شد که سلاح شلیک شده از این سامانه و لولههای پرتاب آن نیز مشابه راکتهای 122 میلیمتری بود.
پس از آن دیگر اطلاعاتی از سامانه فوق منتشر نشد اما با رونمایی از سامانه رعد و اعلام قابلیت آن در درگیری با بالگردها به نظر میرسداین سامانه نسل جدیدی از نمونه مذکور باشد که بر مبنای پژوهشهای بیشتر و طراحی نوین شکل گرفته است.
::راکتانداز کششی رعد::
وجوداین دو سلاح در ساختار نیروهای زمینی و گسترش آن در خطوط مقدم رزمیایجاد پوشش دفاع هوایی برای این نیروها را بیشتر کرده و باید توجه داشت این راکتها دارای قیمت تمام شده بسیار پائینی هستند که حتی شلیک 10 فروند از آنها نیز با قیمت یک موشک دوش پرتاب سطح به هوا برابری نمیکند. از این رو با توجه به برد و سرعت مناسباین راکتها که با کمک سامانه کنترل آتش و هدفگیری دقیق بر مبنای پیشبینی دینامیک هدف و حجم آتش بالا سلاحی مناسب و مۆثر برای درگیری با اهدافی مانند بالگرد که سرعت بیشینه آنها در حدود کمتر از 120 متر بر ثانیه است ایجاد میشود.
بنابر این با کمک این دو نوع راکتانداز جدید ضمن ایجاد قابلیتهای تهاجمی سطح به سطح بیشتر، امکان درگیری سریع واحدهای زمینی برای دفاع از خود در برابر هجوم بالگردهای دشمن فراهم میشود و در عین حال، اثر تخریبی فراوانی نیز بر ادوات و روحیه متجاوزان احتمالی دارد.
منبع: مشرق
