اسکار امسال و سینمای ایران
اگر نگاهی به كشورهای دیگر نیز بیندازیم تاكنون بیش از 10 كشور فیلم‌های خود را به اسكار معرفی كرده‌اند. با توجه به اینكه آخرین فرصت برای معرفی یك فیلم خارجی به اسكار، پایان ماه سپتامبر (8 مهرماه) تعیین شده است، مسئولان یك ماه فرصت دارند تا یك فیلم به بخش «بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان» اسكار معرفی كنند. خوشبختانه سینمای ایران با اسكار بیگانه نیست و در این سال‌ها هر چند با فواصل چند ساله، بار‌ها فیلم‌هایی به اسكار ارسال شده است. اگر بخواهیم نگاهی گذرا به تاریخ سینمای ایران در اسكار داشته باشیم، نمی‌توان این ادعا را داشت كه سینمای ایران فعال بوده اما در این سی سال ایران توانست دو بار در سطح بالا در اسكار مطرح شود.
از مهر ماه سال گذشته تاكنون نزدیك به 60 فیلم سینمایی در كشور اكران شده كه قرار است، از لیستی كه توسط شورای نظارت تهیه می‌شود، هیات انتخاب بهترین فیلم را برای حضور در اسكار 2014 انتخاب كنند.
فیلم‌های ایرانی در اسكار
اولین فیلم ایرانی سال 1977 به این آكادمی فرستاده شد. در آن سال‌ها مسئولان وقت سینمایی «دایره مینا» به كارگردانی داریوش مهرجویی را راهی اسكار كردند. سال بعد نیز (اوایل سال‌های پیروزی انقلاب) مستند «باد صبا» به كارگردانی یك مستند ساز فرانسوی به اسكار معرفی شد. بعد از این دو فیلم ایران نزدیك به 16 سال نماینده‌ای را به اسكار معرفی نكرد تا اینكه سال 1373 فیلم «زیر درختان زیتون» به كارگردانی عباس كیارستمی به جایزه جهانی اسكار معرفی شد كه البته نتوانست موفقیتی كسب كند. در سال‌های بعد فیلم‌هایی چون «بادكنك سفید»، «بچه‌های آسمان»، «رنگ خدا»، «زمانی برای مستی اسب‌ها»، «باران»، «من ترانه 15سال دارم»، «نفس عمیق»، «لاك‌پشت‌ها هم پرواز می‌كنند»، «خیلی دور خیلی نزدیك»، «كافه ترانزیت»، «میم مثل مادر»، «آواز گنجشك‌ها»، «درباره الی» و «بدرود بغداد» به‌عنوان نماینده ایران انتخاب شدند و از این میان تنها مجید مجیدی با «بچه‌های آسمان» در سال 1377 شانس حضور در مراسم اسكار را پیدا كرد و به عنوان یكی از پنج نامزد نهایی بهترین فیلم خارجی معرفی شد.
موفق‌ترین‌ها در اسكار
سینمای ایران برای اولین بار با فیلم «بچه‌های آسمان» توانست جزو پنج كاندیدای نهایی دریافت اسكار قرار گیرد و مجید مجیدی كارگردان فیلم برای شركت در مراسم شب اسكار به هالیوود دعوت شد. بعد ازآن (تقریبا 15 سال بعد) برای دومین بار فیلم «جدائی نادراز سیمین» ساخته اصغر فرهادی در سال 2012 كاندیدا و سرانجام موفق به دریافت این جایزه شد. در هشتاد و چهارمین مراسم اسكار نیز اصغر فرهادی، اسكار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان را برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» دریافت كرد.
جایزه‌ای به نام اسكار
جایزه آكادمی كه به‌طور غیررسمی اسكار می‌نامند؛ جایزه‌ای است كه هر سال توسط آكادمی علوم و هنرهای تصاویر متحرك به بهترین آثار صنعت سینما اهدا می‌شود. این مراسم یكی از شاخص‌ترین مراسم اهدای جوایز در جهان است، این جایزه یكی از نه جایزه از جایزه‌های آكادمی است و در بخش رسانه، قدیمی‌ترین مراسم اهدای جوایز به شمار می‌رود و جوایزی نظیر جایزه گرمی (برای موسیقی)، جایزه امی (برای تلویزیون) و جایزه تونی (برای تئا‌تر) پس از آن شكل گرفتند.
معرفی اعضای هیات انتخاب بعد از اعلام لیست فیلم‌ها
«حسن نجاریان» قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی درباره روند بررسی فیلم‌ها برای معرفی به اسكار می‌گوید: «در حال حاضر مشغول رایزنی با افراد هستیم تا هیات انتخاب فیلم برای شركت در اسكار را تشكیل دهیم و به‌طور حتم بعد از اعلام اسامی فیلم‌ها از سوی شورای نظارت، اعضای هیات انتخاب را هم معرفی خواهیم كرد». وی می‌افزاید: «تمام فیلم‌هایی كه از نهم مهر ماه سال گذشته تا هشتم مهر ماه سال‌جاری در سینما‌ها اكران می‌شوند را بازبینی و سپس لیست اسامی فیلم‌ها توسط شورای نظارت و ارزشیابی سینمایی به اعضای هیات انتخاب فیلم ارائه می‌شود. در مرحله اول هیات انتخاب 10 فیلم را انتخاب كرد و سپس از بین این 10 اثر سینمایی چهار فیلم به مرحله دوم انتخاب می‌رسند و در نهایت یك فیلم را برای شركت در اسكار معرفی می‌كنیم».وی همچنین تاكید می‌كند اگر فیلمی در سطح فیلم‌هایی چون «بچه‌های آسمان» و «جدایی نادر از سیمین» نداشته باشیم، باز هم یكی از فیلم‌های ایرانی در اسكار حضور می‌یابد و اعلام موجودیت می‌كند. قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی با اشاره به اینكه نام سینمای ایران طی 30 سال گذشته تنها 2 بار در بخش فیلم‌های غیرانگلیسی زبان فستیوال اسكار مطرح شده و این نشان می‌دهد كه به‌طور تقریبی سینمای ایران هر 15 سال یك بار فیلمی بی‌رقیب در سطح اسكار می‌سازد».
«هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» در اسكار
به‌زعم بسیاری از منتقدان سینمایی موضوع یك اثر سینمایی برای انتخاب و ارسال آن به اسكار مهم است، برخی معتقدند كه فیلم سینمایی «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» قابلیت‌هایی برای معرفی به اسكار دارد و می‌تواند مخاطب را در هر جای دنیا با موضوع فیلم درگیر كند. نكته دیگری كه به آن اشاره می‌شود، این است كه این فیلم توسط یك كارگردان زن كشور ساخته شده و این می‌تواند برگ برنده‌ای برای به دست آوردن اسكاری دیگر برای ایران باشد. «پوران درخشنده» درباره انتخاب فیلمش برای جایزه جهانی اسكار نیز می‌گوید: «موضوع فیلم جهانشمول است و اتفاقاتی كه در فیلم می‌افتد، ممكن است در همه جای دنیا نیز رخ دهد». وی تصریح می‌كند: «هر تماشاگری در هر جای دنیا می‌تواند موضوع فیلم را درك كرده چرا كه ممكن است نمونه‌هایی از این اتفاق در اطرافش صورت گرفته باشد.»
اسكار فرصتی برای سینمای ایران است
«اكبر نبوی» كار‌شناس فرهنگی و یكی از منتقدان سینمایی نیز درباره حضور فیلمی از ایران در اسكار به تهران امروز می‌گوید: «نفس حضور ایران در رخدادهای فرهنگی و هنر در جهان ارزش خود را دارد و این یك اعلام و نشان حیات هنری در ایران است. من نیز از حضور ایران در عرصه‌های مختلف دفاع می‌كنم. در طول این سال‌ها فیلم‌های زیادی از ایران در كشورهای مختلف و در جشنواره‌های مختلف اكران و شركت می‌كنند ممكن است برخی به نفع فرهنگ و هویت ملی ایران نباشند اما اسكار یك رخداد بزرگ جهانی است كه اگر مجالی برای سینمای ایران باشد، می‌تواند فرهنگ ایرانی خود و ارزش‌هایی كه داریم را نشان دهد و این كار بسیار پسندیده‌ای است». نبوی یادآور می‌شود: «نباید خود را از شركت در اسكار محروم كنیم و این امكان باید هر سال برای حضور ایران در این جایزه جهانی ایجاد شود.»
آیا «گذشته» فرهادی در كسب جایزه شانسی دارد؟
نبوی در ادامه نظرش را درباره فیلمی كه مناسب اسكار است، می‌گوید و ادامه می‌دهد: «در طول سال گذشته و امسال فیلم‌های زیادی ندیدم اما با توجه به اینكه فیلم «گذشته» اصغر فرهادی را دیده‌ام. می‌توانم بگویم كه این فیلم تكمیل سه گانه اصغر فرهادی بعد از «درباره الی» و «جدایی نادر از سیمین» است و معتقدم فیلم «گذشته» از فیلم دوم این كارگردان (جدایی نادر از سیمین) بسیار ایرانی‌تر است و از قوت و قدرت‌های زیادی برخوردار است. وی تاكید می‌كند: «البته بنده تمام فیلم‌ها را ندیدم اما احساس می‌كنم معرفی «گذشته» به اسكار نیز درست باشد.» با توجه به این موضوع، برخی از منتقدان نیز بر این باورند كه معرفی دو فیلم از یك كارگردان در سال‌های متوالی در اسكار شانس دریافت جایزه را كمتر می‌كند و می‌توان فیلم‌های دیگری را كه شانس كسب اسكار دارند معرفی كرد و البته این نكته نیز وجود دارد كه با توجه به بودن تهیه‌كننده خارجی در «گذشته» این فیلم باز هم موفق خواهد شد.
معرفی نمایندگان برخی كشور‌ها
تاكنون 14 كشور فیلم‌های منتخب خود را برای حضور در بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی به آكادمی علوم و هنرهای سینمایی اسكار معرفی كرده‌اند. فرآیند معرفی فیلم‌ها به آكادمی اسكار تا ماه اكتبر ادامه خواهد داشت و پس از آن فهرست كامل فیلم‌های واجد شرایط برای رقابت در جوایز اسكار منتشر می‌شود. اسامی 14 فیلمی كه تاكنون به آكادمی اسكار معرفی شده‌اند عبارتند از: «دیوار» ساخته «جولیان پولس‌تر» (اتریش)؛ چه كسی رئیس است؟ ساخته «رونی كاستلیو» (جمهوری دومینیكن)؛ «پیرو» ساخته اولدیكا بنكت (فنلاند)؛ «دو زندگی» ساخته جورج ماس (آلمان)؛ «پسری كه غذای پرنده می‌خورد» ساخته اكتوراس لیگینروس (یونان)؛ «دفترچه» ساخته جوناس سزاس (مجارستان)؛ «نقطه كور» ساخته كریستوف واگز (لوكزامبورگ)؛ «سرنوشت شوم» ساخته درسكو درویچ (مونته‌نگرو)؛ «رقص اركیده‌ها» ساخته سوبارنا تاپا (نپال)؛ «مسئله كودك» ساخته پی‌تر نتز (رومانی)؛ «دایره‌ها» ساخته سردان گلوبویچ (صربستان)؛ «llo llo» ساخته «آنتونی چن» (سنگاپور)؛ «گناهكار جوانی» ساخته كانگ یی كوان (كره‌جنوبی)؛ «شكست سكوت» ساخته لوئیس رودریگوئز (ونزوئلا).
در انتخاب فیلم باید سلیقه را كنار گذاشت
«علی معلم» تهیه‌كننده سینما از جمله سینماگرانی است كه چند دوره از اعضای هیات انتخاب فیلم‌ها برای اسكار بوده، وی درباره حضور ایران در اسكار به تهران امروز می‌گوید: «به نظرم حضور ایران در مراسم اسكار الزامی است و باید اتفاق بیفتد. متاسفانه سال گذشته به بهانه‌های مختلف و بحث‌هایی كه اصولا ربطی به اسكار نداشت؛ فیلمی از ایران ارسال نشد و امیدوارم با انتخاب اعضای هیات انتخاب، فیلم مناسب از ایران به اسكار معرفی شود». وی با اشاره به انتخاب فیلم‌ها ادامه می‌دهد: «این كار نیازمند كار كارشناسی بوده و باید فارغ از هر نظر شخصی، یك فیلم مناسب را انتخاب كرد و متاسفانه گاهی به شكل مافیایی فیلم انتخاب و معرفی می‌شود». وی یادآور می‌شود: «سینمای ما در بخش دولتی و خصوصی باید از خاله‌بازی‌ها و نظرهای سلیقه‌ای و روابط شخصی برای انتخاب فیلم به اسكار بیرون بیاید. گاهی حب‌وبغض‌های شخصی و گروهی دامن یك فیلم را می‌گیرد و تا زمانی كه كار كارشناسی صورت نگیرد، نمی‌توانیم فیلم مناسب را معرفی كنیم». معلم تاكید می‌كند: «هیات انتخاب باید میزان بازخورد‌ها و نقدهای مطبوعاتی و رسانه‌ای فیلم را در اكران‌های عمومی و فستیوال‌های بین‌المللی مدنظر قرار دهد و در كنار این مطالب هم، پخش‌كننده آن باید بتواند فیلم را برای اعضای آكادمی اسكار نمایش دهد». باید دید كه امسال هیات انتخاب،چه فیلمی را برای حضور در اسكار معرفی می‌كند و آیا موفقیت‌های فاصله‌دار سینمای ایران در اسكار می‌تواند به موفقیت‌هایی در سال‌های متوالی تبدیل شود؟
بخش سینما و تلویزیون تبیان
منبع : تهران‌امروز / فهیمه پناه‌آذر
