معماری حمام‌های دیروز و امروز

در روستاها که شرایط رفت و آمد دشوارتر بود ماجرا فرق می‌کرد. به این شکل که برخی روستاهای کوچک حمام نداشتند به همین دلیل اهالی آبادی مجبور بودند برای رفتن به حمام مسافت زیادی را طی کنند تا خودشان را به روستایی که حمام دارد برسانند، اما با پیشرفت معماری و شهرنشینی، امروزه خانه‌ای را نمی‌توان پیدا کرد که حمام نداشته باشد.

هرچند امروز برای گرم کردن آب حمام‌ها از گاز استفاده می‌شود، اما در گذشته سوخت حمام‌ها به نفت سیاه و زغال سنگ محدود می‌شد. آن زمان بیشتر مردم از حمام‌های عمومی برای شست‌وشو استفاده می‌کردند، به همین دلیل حاکمان هر شهر می‌توانستند از حضور مردم در حمام‌های عمومی نهایت استفاده را ببرند برای مثال آن زمان برای این که بتوانند تعداد جمعیت هر شهر را بشمارند به مشتری‌های حمام‌ها توجه کرده و با شمارش آنها جمعیت شهرها را تخمین می‌زدند.

ولی امروز دیگر شخصی از حمام‌های عمومی استقبال نمی‌کند و این در حالی است که خیلی از کشورها مانند ترکیه حمام‌های سنتی باعث جذب توریست هم می‌شود به همین دلیل دولت و بخش خصوصی روی آنها سرمایه‌گذاری می‌کنند، اما در کشورمان خیلی از حمام‌های قدیمی به دلیل نبود سرمایه‌گذار وضع نامناسبی دارند و مالکان آنها برای تعمیر آنها تمایلی از خود نشان نمی‌دهند.

در حمام‌های قدیمی بر عکس امروزه که از کاشی و سرامیک استفاده می‌شود از آجر و آهک بهره می‌بردند. برخی معماران قدیمی از فرمول‌های خاصی برای ساخت مصالح استفاده می‌کردند که جزو اسرار کارشان بود. به همین دلیل سعی می‌کردند شخصی از راز آنها باخبر نشود. در گذشته معماران در ساخت حمام نکات زیادی را رعایت می‌کردند برای مثال آنها بنای حمام را به شکلی می‌ساختند تا شخص هنگام خارج شدن از حمام به شکل ناگهانی با هوای سرد روبه‌رو نشده و سرما نخورد.

برای این کار معماران فضای اصلی حمام‌ها را به وسیله راهرو‌ها و هشتی‌ها از هم جدا می‌کردند. تا مدتی قبل که استفاده از حمام‌های عمومی رایج بود و این محل‌ها تغییر کاربری نداده بودند حمام‌های عمومی به چند گروه تقسیم می‌شدند. برای نمونه حمام‌هایی بودند که روزهای هفته را تقسیم کرده و به آقایان و خانم‌ها اختصاص داده بودند البته حمام‌هایی هم بودند که دو ساختمان جدا برای بانوان و آقایان داشتند، اما تعدادشان کم بود یا حمام‌هایی در بازار‌های هر شهر قرار داشت که فقط مخصوص آقایان بود.

نکته دیگری که در قدیم برای ساخت حمام به آن توجه می‌کردند تامین آب حمام و خارج کردن فاضلاب آن بود به همین دلیل معماران سعی می‌کردند حمام‌ها را در محلی بسازند که نزدیک قنات و رودخانه‌ها باشند البته نباید فراموش کرد قدیمی‌ها به پاک بودن آب توجه زیادی داشتند زیرا حمام‌های قدیمی‌ای بودند که با این که نزدیک رودخانه قرار داشتند، اما معماران ترجیح می‌دادند برای تامین آب حمام چاه حفر کنند.

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از جام جم