استرس برای حافظه مضر است یا مفید؟
استرس برای حافظه هم خوب است و هم بد. در واقع استرس ابزاری است که هم می تواند باعث پیشرفت حافظه و یادگیری و هم در شرایطی باعث عدم موفقیت فرد شود.
زندگی مدرن و امروزی سرشار از بحث و مشاجره و تاثیرپذیری از محیط اطراف است. در واقع در زندگی اجتماعی، فرد بیشترین تاثیر را از محیط افراد خود می پذیرد.
برای بسیاری از افراد، استرس به قدری زیاد می باشد که گویی تنها راه برای زندگی کردن است. البته استرس همیشه هم بد نیست. مقادیر کم استرس می تواند به شما کمک کند که بتوانید تحت شرایط مختلف کار کنید و منجر به آن می شود که شما هر کاری را به بهترین نحو ممکن انجام دهید. اما زمانی که شما مداوم تحت استرس باشید، بدن و مغز شما مجبور می شود بهای این فشار مداوم را بپردازد.
شما می توانید با شناخت علائم و نشانه های استرس این وضعیت را شناسایی کرده و با تعدیل و تغییر شرایط، ضرر ها و تاثیرات سو آن را کاهش دهید.
استرس چیست؟
زمانی که تحت تاثیر یک تهدید خارجی قرار می گیرید، سیستم عصبی بدن با آزاد کردن هورمون های استرس نظیر آدرنالین و کورتیزول به این وضعیت پاسخ می دهد. این هورمون ها در واقع بدن فرد را برای پاسخ به شرایط حاد به صورت هوشیار نگه می دارد.
در این زمان قلب شما سریع تر می زند، ماهیچه ها سفت می شوند، فشار خون افزایش می یابد، تنفس سریع می شود و البته احساس شما به محیط و درک شرایط بیشتر می شود.
این تغییرات فیزیکی قدرت و استقامت را افزایش می دهد، قدرت پاسخ گویی به محیط و محرک ها را افزایش داده و قدرت تمرکز را بالا می برد.
به طور کلی تمام این شرایط باعث آماده سازی فرد برای شرایط خطر می شود.
اما با تمام مزایا و تاثیرات مثبت استرس و هورمون های مربوط به آن، کنترل و کاهش استرس هدف اصلی درمان های روحی و روانی است، چرا که استرس بالا باعث آسیب سلامت روحی، جسمی، روابط اجتماعی و در نتیجه کیفیت زندگی می شود.
هر یک از ما هر روز استرس ها و فشارهای مختلفی را تجربه می کنیم. غالبا افرادی که وظیفه و تعهدی مهم در زندگی روزمره و مشاغل خود دارند، مستعدترین افراد برای تاثیرپذیری از استرس های مخرب و مهاجم اند. این افراد تاثیرپذیر قالبا دانش آموزان، والدین و نیز کارمندان هستند.
البته همانطور که گفتیم تمام استرس ها هم مخرب نیستند، بلکه گاهی اوقات استرس عامل موفقیت در کارها خواهد بود.
امروزه با توجه به مطالعات و تحقیقات انجام شده، استرس یک عامل قدرتمند تاثیرگذار بر یادگیری و حافظه در نظر گرفته می شود.
مطالعات اخیر نشان می دهد که استرس می تواند حافظه را تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع در ابتدا در مدل های حیوانی مورد بررسی قرار گرفت و نشان داد که استرس های کوتاه مدت یا جسمی می تواند قدرت حافظه و یادگیری را تقویت کند.
محققان به این منظور موش ها را بررسی قرار دادند و دریافتند که استرس می تواند تاثیرات مثبتی بر مهارت های یادگیری و حافظه داشته باشد.
تحقیقات نشان داده اند که هورمون های آزاد شده ناشی از استرس با تاثیر بر کورتکس مغز که ناحیه ای برای کنترل یادگیری و احساسات است، باعث تقویت فعالیت های مغزی می شوند.
همچنین نشان داده شده که استرس با افزایش انتقال و بازسازی انتقال دهنده عصبی به نام گلوتامات باعث تقویت حافظه می گردد.
هورمون های استرس بر بدن هم اثر مخرب و هم مفید دارند. این موضوع بسته به آن است که چگونه فرد به این استرس پاسخ دهد.
هورمون های استرس به طور مستقیم بر مناطقی از مغز که مربوط به یادگیری و احساسات هستند تاثیر می گذارند. این موضوع می تواند کمکی جهت یادگیری بهتر و تقویت حافظه باشد.
بهره برداری از این موقعیت ها نیازمند مهارت های افراد در رویارویی با استرس ها و مشکلات است. از این رو آشنایی با روش های کنترل استرس می تواند مزایای بیشتری از معایب استرس برای ما به ارمغان بیاورد.
به علاوه، استرس برای تمام افراد وجود دارد. ریلکس بودن و آرامش و استفاده از استرس به عنوان آدرنالین می تواند ظرفیت انجام کارها را توسط فرد افزایش دهد.
به هر حال هر فردی نیاز به دوره های آرامش مطلق دارد چرا که اثرات استرس مزمن با استرس حاد بسیار متفاوت است.
در واقع استرس مزمن (طولانی مدت) می تواند بر سلامت ذهنی تاثیر منفی داشته و باعث کاهش قدرت یادگیری و تضعیف حافظه شود.
در واقع اگرچه استرس متوسط باعث افزایش هورمون آدرنالین و تمرکز و هوشیاری فرد می شود، ولی استرس مزمن زیان بار خواهد بود.
دلیل این امر این است که استرس باعث ترشح گلوکوکورتیکوئیدها می شود که منجر به تقویت عملکرد مغزی می گردد. اما ترشح مداوم این گلوکوکورتیکوئید ها و سطح بالای خونی این هورمون ها باعث آسیب به هیپوکامپ می شود که اصلی ترین بخش مسئول حافظه صریح فرد نظیر حقایق و رویداد ها است.
برای مثال شما ممکن است فراموش کنید که مثلا کیف پولتان را کجا گذاشته اید. مواجهه با مقادیر بالای گلوکوکورتیکوئیدها در بدن، با عقب کشیدن فعالیت هیپوکامپ حافظه کنونی شما را مختل کرده و حافظه بلندمدت را تقویت می کند.
یک پروفسور آمریکایی آنزیمی را کشف کرده است که بر سلول های عصبی بخش فرونتال کورتکس مغز اثر می گذارد. استرس باعث تولید مقادیر بالا از این آنزیم می شود که نتیجه این افزایش، تخریب سلول های عصبی و در نتیجه اختلال کنترل پیام های عصبی و مخصوصا احساسی و همچنین تضعیف قدرت تجزیه و تحلیل مسائل است.
اما خبر مسرت بخش این است که اگر شما مبتلا به استرس و اضطراب مزمن هستید، در صورتی که استرس و اضطراب را از خود دور کنید، مغز شما قادر خواهد بود خود را ترمیم کرده و فعالیت هایش را به حالت اولیه بازگرداند.
اما متاسفانه اثرات درازمدت سیگار کشیدن بر مغز حتی با توقف مصرف دخانیات لزوما قابل برگشت نیستند و مصرف سیگار تاثیری مشابه استرس مزمن بر کاهش حافظه و قدرت یادگیری دارد.
الهه گودرزی
بخش سلامت تبیان
مطالب مرتبط:
