تاریخچه هنر گرافیک(1)

اگر بخواهیم به طور دقیق تاریخ پیدایش اولین آثار گرافیک را بررسی کنیم شاید تصاویری که انسانهای اولیه بر دیوارهای غار لاسکو ، آلتامیرا و... ترسیم کرده اند را بتوان به نوعی هنر گرافیک به حساب آورد.

در تمدنهای قدیمی از جمله بین النهرین، ایران، هند و مصر نیز شاهد حضور این هنر هستیم: تصاویر استیلیزه شده ، ترکیب نوشتار با نقاشی و حضور موتیف ها در ایران باستان و تمدن هند (موهنجودارو)، حضور مهرهای کشف شده که نشان از رونق اقتصادی و ثبت قراردادها می دهد ، همه و همه استفاده از نوعی گرافیکی کاربردی در بکارگیری آرم و نشانه است. پس می توان گفت طراحی نشانه با قدمتی همراه با تاریخ، قدم برداشته است.

یکی از عوامل گرفیک، خط و نوشتار است که در انتقال پیام بسیار موثر هستند، همانطور که واضح است برخی از پیامها از طریق کلام منتقل می شوند و برخی از طریق ارتباط تصویری که کلام در آن به صورت نوشته حضور دارد و به عنوان یکی از عناصر بصری در ساختار یک کار هنری مطرح می شود.

در تمدنهای کهن ، می توان استفاده از این دو را برای تولید اثر گرفیکی باز جست مانند نقاشی های دیواری مصر.

یکی دیگر از مباحث مطرح در گرافیک، تبلیغات است که در بحث ارتباطات از اهمیت ویژه ای برخوردار است. برخی گرافیک و تاریخ آن را از زمانی می دانند که بشر به دنبال مساله تبلیغات رفت.

تلاش پادشاهان در جهت ساخت آرامگاه ها و یا بناهای یادبود، به دلیل ثبت خاطره و یاد، در ذهن آیندگان، خود نمونه ای از کاربرد تبلیغات است. در راستای این سخن در جامعه های کهن، حاکمان یا پادشاهان تبلیغ کنندگان بودند و در درجه پائین تر ،فروشندگان دوره گردی که با فریاد زدن اجناس خود را می فروختند.

به عنوان نمونه فروشندگان ماهی از تصویر یک ماهی در پیاده روی خیابانهای شهر "پومپی" و " اوستیا" در ایتالیا به جای فریاد زدن استفاده می کردند.

با توسعه جوامع و گسترش فرهنگ از یک سو و ظهور هنر تئاتر از سوی دیگر، آگهی های مربوط به تئاتر همراه با تبلیغات پرسر و بود . به همین دلیل تا زمان ظهور جامعه صنعتی ، هنر تئاتر بستر مهمی برای هنر گرافیک تبلیغاتی را فراهم کرد.

سیاست توسعه طلبی و لشکرکشی های رومیان زمینه ی دیگری را برای بکارگیری گرافیک تبلیغاتی گشود. انتشار تبلیغات از طرق مختلف انجام می شد و قدرت جهانگیر بودن رومیها را معرفی میکرد.

معابدی که ساخته می شد، میدانهای مسابقه و آمفی تئاتر ها امکان دیدن نمایش و مسابقات را برای مردم مهیا می کرد لذا در جهت جذب مردم از آگهی های همواره با تصویر و نوشته بهره می برد.

با افول تمدن رومی و ظهور مسیحیت، استفاده از گرافیک در رواج دین متداول شد.

از قرن ششم و هفتم به بعد ، مبلغان مذهبی حرکتهای خود را آغاز کردند . در این سالها کلیسا به عنوان نقطه مقابل امپراتور مطرح شد لذا با قدرتی که کلیسا داشت تبلیغات خود را با نوشتار و تصاویر و به کار گماردن عده ای در جهت اجرای آثار هنری ادامه داد.

پس از پیدایش مسیحیت کار رومیها و یونانیها برای استفاده از کتیبه های یادبود ادامه پیدا کرد که غالبا با تصاویر و متون کوتاه همراه بود.

ثبت انجیل عهد عتیق و عهد جدید و نوشتن داستانها و رسالات از حواریون و تفسیر گزارشات پدران روحانی از جمله مواردی بودند که در راس قرار گرفت . فعالیتهای مربوط به کتاب بسیار زیاد شد که خود میدان وسیعی از کار را طلب می کرد . این میدان وسیع عبارت بود از کتاب آرایی، صفحه آرایی، جلدسازی و...

در قرون وسطی نیز نگارش کتاب مهم ترین زمینه استفاده از هنر گرافیک بود. در صومعه ها کلاسهای خطاطی گذاشته می شد چرا که کتابها با دست نوشته می شدند . به همین دلیل تعلیم خط خوش به جوانان و کشیشهای جوان ، یک ضرورت بود.

از میان این افراد ، کسانی ظهور کردند که در ارائه ی کتابها خلاقیتهای بسیاری نشان دادند و شیوه های مختلف کتاب آرایی را ارائه کردند. این فعالیتها به ایرلند رسید و در آنجا دیدگاه های هنر غربی با هنر شرقی در هم آمیخت و آثاری شکل گرفت که شبیه آثار مشرق زمین بود.

با ورود به نیمه دوم دوره قرون وسطایی، هنر درباری که از شمال اروپا نشات گرفته بود ، تغییراتی نو را در هنر و تذهیب کلیسایی بوجود آورد.

نتیجه این تاثیرات به این صورت بود که اولین حروف متن گاه آنقدر بزرگ استفاده می شد که طول صفحه را در برمی گرفت . این حروف با تصاویر بزرگ و رنگهای تند تزئین می شد. از قرن دهم میلادی شیوه کار به همین صورت بود و تا قرن سیزدهم نیز تغییرات بسزایی رخ نداد.

از این زمان به بعد بود که زمزمه ی ابداع و اختراع چاپ شروع شد تا آنکه در سال 1495 میلادی گوتنبرگ ، صنعت چاپ را بوجود آورد و هنر گرافیک نیز وارد مرحله ی جدیدی شد.

       ادامه دارد...

منابع:

شناخت هنر گرافیک

تاریخ طراحی گرافیک بی. مگز

گرافیک مطبوعاتی کامران افشار مهاجر