میرزامسیح مجتهد(١)
دوران كودكی و تحصیلات
در سال 1193 ق . قاضی سعید استر آبادی فرزند ملا آقا بابا صاحب فرزندی شد كه وی را «مسیح»نام نهاد. مسیح نوباوه در خانه ای دیده به جهان گشود كه نهر جوشان دانش و تقوا در آن جاری و سایه همت و تلاشی خستگی ناپذیر در پی گسترش اندیشه های اسلامی بر آن حاكم بود. وی تحت عنایت ویژه پدری فاضل و تربیت مادری مومن و پاك سرشت ، نشو و نما یافت و از اوان كودكی با نغمه توحید آشنا شد.
از هفت سالگی تمرینهای دینی و آموزش حكمت برای این فرزند صالح در نظر گرفته و در همین دوران به خواندن نماز فرا خوانده شد تا این فریضه دینی بنیانهای عقیدتی را در روان وی سامان دهد. برنامه های تربیتی كه به هنگام پرورش وی دنبال می شد موجب گردید كه مسیح نوجوان اندیشمند خویش را در چشمه ارزشها شستشو دهد و از نور معنویت بهره مند شود. وی كه از همان دوران كودكی بر اثر این شیوه تربیتی به مكارم و فضایل علاقه مند شده بود پس از آنكه از محضر پدر فاضل و وارسته خویش خوشه هایی از خرمن دانش برچید با ارشاد پدر به مدرسه علوم دینی زادگاهش استرآباد پا نهاد و مقدمات دروس حوزوی را با شوق زیاد و استعداد شگفت آموخت . پس از آن بار سفر بست و برای تكمیل آموخته هایش خانواده را به قصد قم ترك نمود و در جوار بارگاه مقدس حضرت فاطمه معصومه (س ) رحل اقامت افكند.
حوزه درسی فقیه نامدار و دانشور پرآوازه جهان تشیع ، میرزای قمی بسان چشمه ای جوشان این تشنه معرفت را به سوی خویش جذب كرد و میرزا مسیح در طول سالهای اقامت خویش در قم از این استوانه فقاهت در رشته های فقه ، اصول ، حدیث ، درایه و رجال بهره برد و در اندك مدتی جزو شاگردان برجسته میرزای قمی قلمداد گردید. میرزا مسیح به استفاضه از دانش استادش اشاره كرده ، در آثار خود از او به عنوان «استاد ما»و القابی نظیر آن یاد می كند. یاد شده پس از پی گرفتن تحصیل در فقه تا مرز اجتهاد، تهران را به عنوان محل سكونت خویش برگزید و به «مجتهد تهرانی» اشتهار یافت . (توضیح آنكه از سایر اساتید میرزا مسیح اطلاعی در دست نیست .)
شاگردان
میرزا مسیح در تهران علاوه بر آنكه در مقام مرجع تقلید و مجتهدی پرآوازه به امور شرعی و اجتماعی مردم مشغول بود از پرورش شاگردان غافل نبود و حوزه درسش پررونق بوده است . با اینهمه از زندگی شاگردانی كه در تهران محضر این فقیه وارسته را درك كرده اند اطلاعی نداریم و متاسفانه شرح حال نگاران در این مورد نوشته ای كه بتوان به آن استناد نمود، نیاورده اند. لیكن در حوزه درسی كه با تلاش او در جوار بارگاه هشتمین فروغ امامت حضرت علی بن موسی الرضا(ع ) تشكیل شد افرادی حضور داشتند كه به زندگی برخی از آنها اشاره می شود.
1- حاج میرزا نصرالله مشهدی (تربتی ) (متوفی 1298 ق )
وی مراتب فقه و حكمت را در خدمت حاج سید محمد حائری ، حاج میرزا مسیح و ملا هادی سبزواری تكمیل كرد. نامبرده در علوم نقلی و عقلی و نیز ادبیات عرب نامور بوده و مردم خراسان او را به عنوان مرجعیت فتاوا و احكام فقهی پذیرفته بودند. از آثارش كتاب طهارت ، كتاب بیع و حواشی متفرقه بر كتاب قوانین و كتاب فصول و جواب سئوالات فقهی را می توان برشمرد.
2- حاج میرزا احمد ساوجی (متوفی 1305 ق )
نامبرده از مشاهیر علما و مشایخ فقهای عصر خویش بود و در خدمت استاد اخلاق حاج ملا احمد نراقی مولف كتاب شریف معراج السعاده پاره ای از علوم دینی را آموخت و نزد میرزا مسیح كسب فقه و اصول را پی گرفت .
3- مولانا عبدالرحمن شیخ الاسلام (متوفی 1290 ق )
یاد شده شیخ الاسلام مشهد و مدرس آستان مقدس رضوی بوده است كه علوم عقلی و ریاضی را نزد پدرش عبدالوهاب شیخ الاسلام فرا گرفت و موقعی كه حاج میرزا مسیح به مشهد مقدس آمد محضرش را درك كرد و فقه و اصول را نزد وی تكمیل و تحصیل نمود و از آن پس خود به افاضه علوم عقلی و نقلی و نشر احكام شرعی ، اوقات می گذرانید.
از افتخارات بزرگی كه نصیب میرزا مسیح مجتهد شد، این بود كه به رغم اختلافات و فشار ناشی از سلطنت سلسله قاجار و دخالت بیگانگان در امور كشور و نیز اوضاع پریشان و آشفته آن روز، با شخصیتها و دانشوران نامداری معاصر بود كه هر یك پرتوافشان محافل علمی بوده اند. سید محمد باقر شفتی بیدآبادی عالم فقیه و جامع علوم نقلی و عقلی ، عالم ربانی شیخ ابراهیم كرباسی و سید صدرالدین عاملی از جمله معاصران میرزا مسیح اند. سید صدر الدین عاملی یاد شده در سالی كه میرزا مسیح رحلت كرد (سال 1263) دار فانی را وداع گفت و در همان حجره ای دفن گردید كه میرزا مسیح در آنجا به خاك سپرده شده است.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه
تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان
