تبیان، دستیار زندگی
پسر مظفرالدین شاه، " محمد علی میرزا " كه بعد از او به نام " محمد علی شاه "  به سلطنت رسید، برخلاف تظاهری كه در عهد صدارت عین الدوله به علاقه مندی به این جریان داشت، از همان آغاز سلطنت به مخالفت با مج...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

محمد علی شاه و به توپ بستن مجلس

پسر مظفرالدین شاه، " محمد علی میرزا " كه بعد از او به نام " محمد علی شاه "  به سلطنت رسید، برخلاف تظاهری كه در عهد صدارت عین الدوله به علاقه مندی به این جریان داشت، از همان آغاز سلطنت به مخالفت با مجلس پرداخت . در مراسم تاجگذاری خویش مجلسیان را دعوت نكرد ؛ وزراء خود را هم به مخالفت و بی اعتنایی به مجلس تكلیف یا تشویق كرد. اساس دارالشوری و عدالتخانه دچار تزلزل شد لیكن تاسیس انجمن های ایالتی و ولایتی در طهران و در سراسر مملكت در سال 1324 تدریجا موجب رفع تزلزل از مجلس شد و غوغایی كه در تبریز برای تقویت مجلس بر پا گشت ، درباریان را از ادامه مخالفت با مجلس ترساند. شاه هم ناچار دستخطی مبنی بر تایید و قبول مشروطیت صادر كرد . بالاخره مجلس نیز متمم قانون اساسی را در 107 ماده كه در واقع تكمله ی اساس مشروطیت بود  تهیه و تصویب نمود و بدینگونه اصل تفكیك قوای سه گانه مملكت كه تاسیس عدالتخانه بدون آن غیر ممكن یا بی فایده بود ، به وسیله مجلس اول به تصویب رسید.

اقدامات مجلس

تیول ها و اوضاع ملوك طوایفی برافتاد، مستمری های گزاف و بیقاعده ی شاهزادگان واعیان كه بار آن بر دوش ضعیف فقراء و افراد طبقات پایین بود قطع شد. مجلس بودجه كشور را اصلاح و تعدیل نمود، درایران بانك ملی به وجود آورد، مستمری های نزدیكان شاه را محدود كرد و حتی برای خود شاه  مستمری متناسب برقرار ساخت.

این كار خشم و مخالفت شاه را نسبت به مجلس شدیدتر كرد. مخالفان مشروطه، كه محرك بعضی از آنها اغراض شخصی بود، به تحریك او در میدان توپخانه طهران جمع شدند ، تظاهرات وغوغا بالا گرفت و مجلس و مشروطه خواهان مورد تهدید اشرار واقع گشتند ؛ اما با مقاومت مجلس و پافشاری طرفداران مشروطه، شاه ناچار به تسلیم شد و این فتنه كه در سال 1325 ایجاد شد به قول مورخان یك كودتای عقیم بود كه بدون حادثه شدیدخاتمه یافت . چندی بعد در سال 1326 به خاطر بمبی كه اتومبیل شاه را هدف ساخت و آسیبی هم به او نرسانید ، شاه به بستن و انهدام مجلس مصمم شد. بعضی از درباریان وحتی علمای مخالف مشروطه هم او را در اجرای این خیال  تایید و تشویق كردند . شاه از طهران به باغ شاه رفت و عده ای از رؤسای مشروطه مثل ملك المتكلمین ومیرزا جهانگیر خان شیرازی و سید جمال اصفهانی در مجلس متحصن شدند. شاه لیاخوف فرمانده روسی بریگاد قزاق را به حكومت نظامی طهران منصوب كرد. بالاخره  در 22 جمادی الاولی 1326 ه.ق بعد ازچند هفته كشمكش ها و پیام ها كه بین شاه و مجلس مبادله شد  سربازان شاه مجلس را محاصره كردند، و سپس به توپ بستند. خانه های چند تن از كسانی هم كه در مجاورت مجلس واقع بود ویران شد یا به یغما رفت . عده ای مثل میرزا ابراهیم آقا وكیل تبریزی مقتول شدند و بعضی مثل میرزا جهانگیر خان شیرازی مدیر جریده معروف صور اسرافیل  و ملك المتكلمین واعظ معروف مشروطه خواه گرفتار شدند و به امر شاه در باغ شاه به قتل رسیدند. عده ای هم به سفارت انگلیس، یا سفارت فرانسه ، یا سفارتخانه های دیگر متحصن شدند ؛ بعضی هم متواری و ناپدید گشتند.

بدینگونه شاه مجلس را منهدم و منحل كرد. استبداد قاجار دوباره احیا شد كه چون بیش از یكسالی ادامه نیافت آن را استبداد صغیر خواندند.

منبع : روزگاران ، دكتر عبدالحمید زرین كوب