بخورنخورهای ام اس
MS شایع‌ترین بیماری نورولوژیک و عصبی در میان افراد جوان است که امروزه شیوع آن افزایش یافته و از هر 1000 نفر یک نفر به آن مبتلا می‌شود. این بیماری بیشتر افراد را در سنین 40 - 20 سالگی تحت تأثیر قرار می‌دهد و زنان بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند. بدین صورت که از هر 5 بیمار 3 نفر زن و 2 نفر مرد هستند.
چه عواملی باعث ابتلا به MS می‌شوند؟
امروزه نقش عوامل متعددی در زمینه‌ی ابتلا به MS شناسایی شده است. نظیر عوامل محیطی، رژیم غذایی، سبک زندگی و نیز ژنتیک. این عوامل بر یکدیگر اثر داشته و تأثیر یکدیگر را تقویت می‌کنند. برای مثال اگرچه گاهی اوقات عاملی مانند ژنتیک بسیار قوی خواهد بود و تصحیح آن تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد، اما همراهی فاکتورهای ژنتیکی با رژیم غذایی نامناسب، آن را قدرتمند تر کرده و در نتیجه خطر ابتلا به MS افزایش می‌یابد.
رژیم درمانی در مبتلایان به ام اس
* رژیم‌های خیلی کم چربی (روزانه کمتر از 20 گرم چربی) برای کاهش میزان تخریب عصبی و مرگ‌ومیر بیماران MS تأیید شده است. اثر این رژیم می‌تواند به این علت باشد که بیماران MS ممکن است به اسیدهای چرب اشباع حساس باشند یا آن را تحمل ننمایند. با توجه به این که پیروی از چنین رژیمی برای تامین انرژی مورد نیاز بسیار مشکل است، هدف اصلی، تشویق افراد به پیروی از یک رژیم متعادل است که با نتیجه‌ی بیماری و سلامتی سازگار است. برای بیشتر بیماران راهنمایی می‌تواند بر اساس اصول سلامتی و با تاکید بر انتخاب غذاهای زیر باشد:
1- مصرف کم اسیدهای چرب اشباع:
برای مثال مصرف کمتر غذاهای گوشتی و لبنیات پر چربی و جایگزینی آن‌ها با جانشین‌های کره یا اسیدهای چرب غیراشباع، اجتناب از مصرف غذاها و میان‌وعده‌های پرچربی مانند غذاهای سرخ‌شده و فست‌فودها، کیک‌ها و بیسکویت.
2- دریافت نسبتاً زیاد اسیدهای چرب امگا 6 و امگا 3 شامل:
* اسید لینولئیک که در روغن‌های مشتق شده از آفتابگردان، گل‌رنگ، سویا، کنجد، دانه کتان، ذرت، تخم ترب، هسته انگور و گردو وجود دارد. البته لازم است بدانیم که حبوبات، دانه‌ها و لوبیا نیز منابع خوبی از اسیدلینولئیک می‌باشند.
* اسید آلفا لینولنیک که در سبزیجات برگ سبز مانند بروکلی، اسفناج، لوبیا سبز و حبوبات یافت می‌شود.
* اسید دوکوزاهگزانوئیک و اسیدایکوزاپنتانوئیک که مشتقات بلندزنجیر اسیدلینولنیک هستند و مصرف روغن ماهی میزان قابل قبولی از آن‌ها را به فرد ارائه می‌دهد. از این رو بیماران باید به مصرف تمام انواع ماهی و غذاهای دریایی تشویق شوند.
* استفاده از روغن زیتون به همراه غذاهایی که نیاز به طبخ و حرارت بالا ندارند، برای مثال به همراه سالاد و هنگام صرف غذا، به تمام افراد برای داشتن رژیمی سالم و پیشگیری از بیماریها توصیه می‌شود.
افزایش مصرف غذاهای غنی از پتاسیم و ویتامین C (مثلاً مرکبات، گوجه‌فرنگی) و مولتی‌ویتامین به خصوص B کمپلکس و همچنین ویتامین E می‌تواند سودمند باشد
3- انتخاب غذاهای غنی از میکرونوترینت‌ها و ریزمغذی‌ها شامل مصرف فراوان میوه، سبزی، غلات، حبوبات و مصرف کم گروه‌های غنی از شکر و چربی همواره توصیه می‌شود.
4- فراهم‌سازی دریافت کافی ویتامینC، ویتامین‌های گروه B و ویتامین E مخصوصاً از طریق رژیم غذایی و یا در غیر این صورت، مصرف مکمل‌های مناسب نقش مهمی در کنترل و کاهش شدت بیماری دارد.
مشکلات تغذیه‌ای همراه با MS
* سوءتغذیه
یکی از عوارض بیماری MS که به مرور زمان در فرد بروز می‌کند سوءتغذیه است. عوامل متعددی باعث ایجاد این مشکل می‌شوند. برای مثال از دست رفتن علاقه و میل به غذا یا مصرف ناکافی غذا که می‌تواند ناشی از بی‌اشتهایی یا افسردگی ناشی از تشخیص بیماری، عوارض جانبی دارودرمانی، خستگی، فقدان انرژی برای خرید، تهیه، پخت یا حتی خوردن غذا و یا مشکلات در تهیه و فراهم‌سازی غذا به علت ناتوانی فیزیکی. تمام این مشکلات دست به دست هم می‌دهند و آنچه نتیجه می‌شود عدم کفایت دریافت انرژی و مواد مغذی خواهد بود. در واقع بیمار مبتلا به MS به مرور با مصرف رژیم‌های خیلی کم چربی و رژیم‌های غذایی جایگزین، شرایط خود را با شرایط زندگی تطبیق می‌دهد.
* اضافه‌وزن
گرچه MS در بسیاری از بیماران در نهایت منجر به کاهش وزن و سوءتغذیه می‌شود، نتیجه در برخی بیماران نیز عکس خواهد بود و فرد به اضافه‌وزن و چاقی مبتلا می‌شود. این عارضه در بیمارانی که قبل از زمان ابتلا به MS چاق بوده و فعالیت بدنی کمی داشته‌اند بیشتر خواهد بود. با این حال 2 علت اصلی برای این اضافه‌وزن وجود دارد: کاهش میزان فعالیت بدنی به علت مشکلات حرکتی و افزایش اشتها به علت مصرف کورتیکواستروئیدها. کاهش فعالیت بدنی و عدم کنترل صحیح حرکات بدن در درجات مختلف در میان مبتلایان به MS معمول است، از این رو تعدیل انرژی دریافتی برای جلوگیری از افزایش وزن توصیه می‌شود.
* یبوست
یبوست از دیگر مشکلات شایع است و عوامل زیادی رژیم غذایی و سبک زندگی بیمار را مستعد ابتلا به یبوست می‌کنند: انقباض روده به علت بیماری، کاهش تحرک، محدودیت مصرف مایعات به علت مشکلات در دفع ادرار و مصرف رژیم محدود از فیبر از جمله عواملی هستند که فرد را مستعد یبوست می‌کند. جهت کاهش و کنترل این عارضه مصرف آلو به همراه غذا و استفاده از رژیم پر فیبر و دریافت کافی مایعات توصیه همیشگی است. با این حال بسیاری از اوقات برای رفع یبوست استفاده از غذاها و داروهای ملین توسط پزشک و رژیم درمان توصیه می‌شود.
* مشکلات ادراری
مثانه نوروژنیک یکی از مشکلات شایع در مبتلایان به MS می‌باشد که سبب بی‌اختیاری و تکرر ادرار می‌شود. برای به حداقل رساندن این مشکل، توزیع مایعات در طی روز و محدودیت مصرف آن پیش از خواب سودمند خواهد بود. برخی بیماران مصرف مایعات را برای به حداقل رسانیدن تکرر ادرار محدود می‌نمایند که سبب افزایش بروز عفونت مجاری ادراری می‌شود. پس محدودیت مصرف مایعات با هدف کاهش دفع ادرار هرگز توصیه نمی‌شود چرا که باعث افزایش یبوست و عفونت‌های ادراری می‌گردد.
توصیه‌های تغذیه‌ای کلی در مبتلایان به MS
* به دلیل اثر داروهای استروئیدی در احتباس آب و نمک در بدن و به منظور جلوگیری از افزایش فشارخون، کاهش مصرف سدیم (اجتناب از افزودن نمک سر سفره و مصرف غذاهای شور) در موقع استروئید درمانی توصیه می‌شود.
* غذاهای کوچک و مکرر بهتر از وعده‌های بزرگ تحمل می‌شوند.
* برای جلوگیری از عفونت مجاری ادراری مصرف روزانه 280 سی‌سی آب زغال‌اخته می‌تواند بسیار مفید باشد.
* در صورت اختلال در بلع و هماهنگی، استفاده از رژیم مایع و یا تغذیه با لوله تحت نظر پزشک نیاز است.
* افزایش مصرف غذاهای غنی از پتاسیم و ویتامین C (مثلاً مرکبات، گوجه‌فرنگی) و مولتی‌ویتامین به خصوص B کمپلکس و همچنین ویتامین E می‌تواند سودمند باشد.
* اهمیت مصرف کافی آب نبایستی فراموش شود و باید افراد به آشامیدن روزانه 10-8 فنجان (8-6 لیوان) آب تشویق شوند.
* در نهایت با توجه به ترویج غلط رژیم‌های خاص برای این بیماران لازم به ذکر است که رژیم‌های فاقد مواد آلرژن، فاقد گلوتن، فاقد پکتین، محدود از فروکتوز، غذاهای خام و یا مصرف ویتامین‌ها و مینرال‌های خاص، تماماً بدون اثر هستند.
الهه گودرزی
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
مطالب مرتبط:
