تبیان، دستیار زندگی
همزمان با تشدید اختلافات گازی روسیه و اوکراین و اروپا، ایران به عنوان بزرگترین دارنده گاز پیشنهاد جدیدی به دو کشور اوکراین و مولداوی به منظور صادرات و حتی ترانزیت گاز به این دو کشور و سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا ارائه کرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ایران،اروپا را با نفت وسوسه می کند!


همزمان با تشدید اختلافات گازی روسیه و اوکراین و اروپا، ایران به عنوان بزرگترین دارنده گاز پیشنهاد جدیدی به دو کشور اوکراین و مولداوی به منظور صادرات و حتی ترانزیت گاز به این دو کشور و سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا ارائه کرد.

مهمترین برنامه محوری وزیر جدید نفت برای در دست گرفتن سکان هدایت وزارت نفت، احیای دیپلماسی فعال انرژی و استفاده از ظرفیت‌های نفت و گاز کشور برای بازگشایی کلاف سردرگم تحریم‌های بین‌المللی است.

بر اساس آخرین گزارش رسمی موسسه برتیش پترولیوم انگلیس تا پایان سال 2012 میلادی ایران با در اختیار داشتن بیش از 33.4 تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی، با پیشی گرفتن از روسیه به بزرگترین دارنده ذخایر گاز جهان تبدیل شده است.

ایران با وجود در اختیار داشتن ذخایر عظیم گاز و قرار گرفتن در یک موقعیت استراتژیک و ژئوانرژی جغرافیایی به عنوان دروازه طلایی صادرات، سوآپ و ترانزیت گاز، هم اکنون در بازار جهانی گاز سهمی کمتر از یک درصد را در اختیار دارد.

ایران و اروپا

در این بین هر چند مذاکرات و در نهایت قراردادهایی به‌منظور صادرات گاز با عراق و پاکستان امضا شده است اما صادرات گاز به کشورها از مسیر خط لوله بیش از آنکه مزیت درآمدهای اقتصادی و ارزی به همراه داشته باشد به عنوان یک برگ برنده در تعاملات و روابط دیپلماتیک و خارجی کشورها در افزایش جایگاه امنیت ملی، نقش آفرینی می‌کند.

از این رو روسیه با وجود اختلاف نظرات متعدد خارجی و سیاسی با اتحادیه اروپا اما صرفا با با ساخت دو خط لوله انتقال گاز در تصمیم گیری‌های اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی 28 کشور عضو اتحادیه اروپا تاثیرگذار است.

در شرایط فعلی ایران برای حضور در تجارت جهانی گاز بیش از آنکه نیازمند کسب درآمدهای ارزی و اقتصادی باشد از این ظرفیت می‌تواند به‌منظور افزایش وابستگی اقتصاد کشورهای تاثیرگذار منطقه و جهان صرفا با ساخت یک خط لوله گاز از قدرت مانور و عرض اندام بیشتر سیاسی و اقتصادی برخوردار شود.

غلامحسین نوذری وزیر سابق نفت در گفتگو با مهر با بیان اینکه احیای دیپلماسی گاز یک برگ برنده برای دولت یازدهم به شمار می رود، معتقد است: باید با احیای دیپلماسی و مذاکرات بین‌المللی، خطوط لوله گاز ایران حتی تا قلب اروپا هم توسعه یابد که قطعا این موضوع افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در مذاکرات دیپلماتیک و خارجی را به همراه دارد.

تجربه صادرات گاز به ترکیه نشان می‌دهد که این کشور اروپایی با وجود اعمال شدیدترین تحریم‌های خصمانه نفتی غرب و اولتیماتوم‌های آمریکا اما در شرایط جنگ اقتصادی به حمایت سیاسی و اقتصادی خود از جمهوری اسلامی ایران ادامه می‌دهد.

بر این اساس احداث خط لوله‌های گاز ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا، حاشیه خلیج فارس و کشورهای بزرگ مصرف کننده انرژی همچون چین و هند می‌تواند در رمزگشایی تحریم‌های بین‌المللی تسریع ببخشد.

ایران حیات خلوت گاز روسیه را نشانه گرفت

خرداد ماه سالجاری پس از خرید سهام شرکت توزیع گاز آرگ ارمنستان توسط شرکت گازپروم روسیه، دولت ایروان با فشارهای متعددی از روس روسها به منظور توقف واردات گاز از ایران روبرو شد.

بر این اساس برخی از نمایندگان پارلمان ارمنستان هفته گذشته تاکید کرده اند: دولت این کشور تحت فشار مسکو مالکیت خط لوله انتقال گاز ایران به ارمنستان را به گاز پروم روسیه واگذار کرده و گازپروم به‌منظور توقف واردات گاز ارمنستان از ایران و یکه تازی در بازار گاز این کشور، اقدام به خرید این خط لوله کرده‌اند.

زنگنه امیدوار است با ارائه پیشنهادهای «آبدار»  به شرکت های نفتی غربی آنها را ناگزیر کند تا دولت هایشان را برای کاهش تحریم ها متقاعد کنند، اما بدون دستیابی به پیشرفت در عرصه دیپلماتیک، احتمال وقوع این امر کم به نظر میرسد.پیشنهادهای جذاب وزارت نفت در حالی مطرح می شود که سابقه فعالیتهای این 6 شرکت خارجی در ایران هنوز در ذهن مانده است

با گذشت نزدیک به سه ماه این تلاش گازی روسها برای تحریک ارمنستان مشتری گاز ایران ناکام ماند و حتی دولت ایروان درخواستی مبنی بر افزایش واردات گاز از ایران را مطرح کرده است.

همزمان با این اقدامات گازی گازپروم، ایران رسما خواستار از سرگیری مذاکرات گازی با اوکراین و مولداوی به منظور صادرات و حتی ترانزیت گاز طبیعی به این دو کشور و سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا شده است.

اکبر قاسمی علی آبادی سفیر ایران در اوکراین با بیان اینکه ایران امکان فروش گاز به کشورهای اوکراین و مولداوی را بررسی می کند، تاکید کرده است: اوکراین و مولداوی به گاز طبیعی نیاز دارند و ایران از ذخایر بزرگ گاز برخوردار است و برای بررسی موضوع فروش گاز به این دو کشور در آینده آمادگی دارد.

اوکراین یکی از بزرگترین واردکنندگان از روسیه بوده که به شدت نسبت به قیمت 450 دلاری به ازای واردات هر مترمکعب گاز از روسیه ناراضی است از این رو ایران می تواند در بلندمدت بخش عمده ای از گاز مورد نیاز این کشور و سایر کشورهای مسیر در اتحادیه اروپا را تامین کند.

گزارش‌های رسمی نشان می دهد که اوکراین در هفت ماه ابتدایی سال 2013 میلادی حدود 12.5 میلیارد مترمکعب گاز از روسیه وارد کرده که 6.3 میلیارد مترمکعب و معادل 34 درصد کمتر از زمان مشابه سال 2012 میلادی است.

در شرایط فعلی ظرفیت تولید گاز شیرین ایران حدود 600 میلیون مترمکعب است که در صورت راه اندازی پنج فاز قدیمی تا سال 93 این ظرفیت به حدود 780 میلیون مترمکعب و با بهره برداری از تمامی فازهای پارس جنوبی و برخی از میادین مستقل گازی همچون کیش، فرزاد، فروز بی و لاوان این ظرفیت از مرز یک میلیارد و 400 میلیون مترمکعب در روز عبور می‌کند.

ایران و اروپا،؛نفت

ایران برای حضور در بازار گاز اروپا پیشتر قراردادی با شرکت ای.جی.ال سوئیس امضا کرده و همچنین با دولت آنکارا برای ترانزیت گاز طبیعی از خاک ترکیه به توافق نهایی و قطعی دست یافته است.

معاونت بین‌الملل وزارت نفت از 6 شرکت نفتی شل، توتال، رپسول، اینپکس، او ام وی و استات‌اویل برای بازدید از پروژه‌های نفت و گاز و گسترش طرح‌های توسعه دعوت به عمل آورد.

اخیرا معاونت بین الملل وزارت نفت به منظور همکاری مجدد با شرکت های چند ملیتی خارجی که سالیان گذشته در ایران فعالیت می کردند دوباره وارد مذاکره شده است.

این معاونت در تماس با شرکت های نفتی شل انگلستان، توتال فرانسه، رپسول  اسپانیا،اینپکس ژاپن، او ام وی اتریش و استات اویل نروژ به دنبال این است که مسئولان این کمپانی های نفتی، بازدیدی از تاسیسات نفتی ایران داشته باشند تا بتوانند همکاری های خود را همانند گذشته ادامه دهند.

حتی وزارت نفت نیز به دنبال اصلاح قراردادهای نفتی است تا بتواند شرایط سرمایه گذاری این عده از کمپانی های خارجی را در پروژه های نفتی ایرانی جذابتر کند به‌ همین منظور به دنبال اصلاح قرارداهای بیع متقابل است.

تغییر ساختار قراردادهای بیع متقابل درحالی رقم خواهد خورد که مجله اقتصادی اکونومیست دیروز در تحلیلی از سیاست وزیر نفت ایران برای توسعه صنعت نفت با جذب سرمایه های خارجی در گزارشی که اخیرا منتشر کرده است، می‌نویسد: اکنون  ایران مانند مکزیک یک رئیس جمهور جدید معتقد به اصلاحات دارد که می خواهد تولید نفت را از انحصار شرکت ملی نفت این کشور خارج سازد و سرمایه گذاری بخش خصوصی را با هدف افزایش تولید در این بخش بالا ببرد،اما یک تفاوت بزرگ این است که توانایی ایران برای انجام این کار شدیدا به دلیل تحریم های غرب محدود شده است.

با این حال، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، بیژن زنگنه، وزیر نفت سال های دور این کشور را که دوران تصدی وی سال های طلایی سرمایه گذاری در نفت ایران محسوب می شد، مجددا به این سمت منصوب کرده است.در آن زمان، زنگنه قراردادهایی را با بسیاری از شرکت های بزرگ نفتی امضا و میلیاردها دلار سرمایه وارد بخش نفت کشور کرد.

اکنون  ایران مانند مکزیک یک رئیس جمهور جدید معتقد به اصلاحات دارد که می خواهد تولید نفت را از انحصار شرکت ملی نفت این کشور خارج سازد و سرمایه گذاری بخش خصوصی را با هدف افزایش تولید در این بخش بالا ببرد،اما یک تفاوت بزرگ این است که توانایی ایران برای انجام این کار شدیدا به دلیل تحریم های غرب محدود شده است

وی از شرکت ملی نفت ایران تمرکز زدایی کرد و وزارت نفت را به محل فعالیت تکنوکرات ها تبدیل کرد،اما محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور قبلی، این افراد را مافیای نفت نامید و آنها را از وزارت نفت بیرون کرد. اکنون زنگنه مجددا تعدادی از این افراد را به کار گرفته است.

زنگنه قصد دارد میزان تولید نفت ایران را به حد سال 2005  یعنی حدود 4.2 میلیون بشکه در روز برساند، یعنی رشدی 60 درصدی نسبت به سطح فعلی تولید. وی وعده داده است که کار در میدان گازی پارس  جنوبی را که به دلیل تحریم ها از مشکلات فنی و مالی رنج می برد، سرعت ببخشد.

این نشریه در ادامه این گزاترش آورده است: زنگنه همچنین طرح هایی برای اصلاح قراردادهای ایران با شرکت های خصوصی نفتی برای توسعه میادین دارد. در سال های اخیر دولت معمولا به جای قراردادهای سهم بری از تولید، قراردادهای بیع متقابل را به شرکت های خصوصی پیشنهاد می کرد که بر اساس آن، شرکت مزبور در پروژه های موفق، سودی معین و کم را دریافت می کرد. قراردادهای سهم بری از تولید که در آن شرکت خصوصی هرچه بیشتر تولید کند، سهم بیشتری عایدش می شود، موجب تشویق شرکت ها به تولید بیشتر می شود.

صادرات نفت

یک تحلیلگر مسائل نفتی در تهران در این باره می‌گوید، شرکت ملی نفت ایران احتمالا قراردادهای سهم بری از تولید را در مورد پروژه‌های با ریسک بالا در مرز با عراق به شرکت های خصوصی پیشنهاد خواهد داد،اما احتمالا این نوع قراردادها با مخالفت برخی از نمایندگان مجلس مواجه خواهد شد که معتقدند چنین قراردادهایی بر خلاف قانون اساسی هستند.

بر اساس این گزارش نرخ تورم در ایران بیش از 40 درصد است و این مسئله تامین مالی پروژه های انرژی توسط دولت از طریق انتشار اوراق قرضه نفتی را مشکل می‌کند. بنابراین، دولت به سرمایه گذاری خارجی نیاز دارد.

یکی دیگر از اهداف زنگنه این است که شرکت های نفتی خارجی تکنیک های مدرن استخراج نفت را به مهندسان ایرانی بیاموزند.

این گزارش در پایان می نویسد: زنگنه امیدوار است با ارائه پیشنهادهای «آبدار»  به شرکت های نفتی غربی آنها را ناگزیر کند تا دولت هایشان را برای کاهش تحریم ها متقاعد کنند، اما بدون دستیابی به پیشرفت در عرصه دیپلماتیک، احتمال وقوع این امر کم به نظر می رسد.پیشنهادهای جذاب وزارت نفت در حالی مطرح می شود که سابقه فعالیتهای این 6 شرکت خارجی در ایران هنوز در ذهن مانده است.

هنوز از زمانی که لایحه حقوقی علیه شرکت نفتی توتال فرانسه به دلیل آنکه اطلاعات نادرستی از لایه های گازی پارس جنوبی در اختیار ایران قرار داده است تهیه و تنظیم شد و یا عملکرد شرکت استات اویل نروژ و قراردادی که در خصوص توسعه سه فاز پارس جنوبی با این شرکت منعقد شده بود نگذشته و ابهامات این قراردادها به قوت خود باقی است.

از این جهت بهتر است معاونت بین الملل وزارت نفت قبل از آنکه از این شرکت ها دعوت به همکاری کند سابقه این شرکت ها را و نحوه فعالیت‌شان در ایران را مورد بازبینی قرار دهند تا در سال های آتی شاهد تخلفات جدید این شرکت ها در ایران نباشیم.

فرآوری: محسن جندقی

بخش اقتصاد تبیان


منابع :فارس و مهر