سیدجواد عاملی(٢)
نشانه های سبز
نوشته اند چون سید بحرالعلوم اداره حوزه نجف را به عهده گرفت وظایف مهم حوزه را تقسیم كرد و هركدام را به دست افراد با كفایتی سپرد. از جمله كارهای تحقیق و تالیف را به سید جواد واگذار نمود تا به پژوهش در علوم آل محمد صلی الله علیه و آله بپردازد. این اندیشمند عالیقدر نیز با توجه به اطلاعات فراوانی كه در اخبار و اقوال داشت.تالیفات پرارجی از خود به یادگار گذاشت . آن آثار جاوید عبارتند از:
1.مفتاح الكرامه (این كتاب گران سنگ شرحی به سبك نو بر كتاب قواعد الاحكام علامه حلی است ودر واقع كلید اجتهاد است.)
2.تجوید قرآن
3.حاشیه بر باب طهارت از كتابمدارك الاحكام
4.منظومه ای درباره زكات
5.شرح وافیه
6.منظومه ای دربارهخمس
7.حاشیه بر كتاب روضه البهیه شهید ثانی
8.حاشیه بر كتاب معالم
9.رساله ای در اصل برائت
10.حاشیه بر تهذیب
11.رساله ای در رداخباریین
12.حاشیه بر كتاب فوائد الرجالیه
تدریس
فقیه نامی علامه سید جواد عاملی پس از رحلت سید بحرالعلوم و مسافرت علامه كاشف الغطا به ایران ، بر كرسی تدریس نشست و به موجب تبحر در فقه و اصول واحاطه ای كه بر اقوال متاخرین و متقدمین داشت شمار زیادی از دانش پژوهان در درس ایشان شركت می نمودند.
عده ای از پژوهش یافتگان مكتب علامه عاملی و درس آموزان«مفتاح الكرامه»او به مقامات عالی رسیدند و در دانش و درستكاری سرآمد عصر خویش گشتند. از جمله شاگردان نمونه وی افراد ذیل اند:
1.شیخ محمد حسن نجفی مولف كتاب جواهر الكلام (متوفی 1266ق .): او از عالمان والا مقام و مولفان كم نظیر شیعه است كه سی سال از عمرشریفش را صرف گردآوری«جواهر الكلام»این دایره المعارف فقه شیعه نمود.
2.صدر الدین عاملی:ایشان هنگامی كه دوازده ساله بود در درس سید بحرالعلوم و آقا محمد باقر بهبهانی شركت می جست . در آن زمان سید بحرالعلوم مشغول به نظم درآوردن كتاب«الدره النجفیه»بود. او هر چه را كه به نظم در می آورد به ایشان می داد تا اشكالاتش را مرتفع سازد.
3.شیخ مهدی ملا كتاب : او یكی دیگر از سیراب شدگان مكتب علمی و عملی سید جواد عاملی استكه از نظر اخلاقی كم نظیر و در واقع تندیس اخلاق بوده و از نظر معنوی به مقامات عالی رسیده است.
مشایخ اجازه
دانشمندان گرانقدری كه به علامه اجازه روایت داده اند عبارت اند از:
1.آیه الله محمد باقر بهبهانی (ره )
2.سید محمد مهدی بحرالعلوم (ره )
3.میرزای قمی (متوفی 1231 ق )
4.سیدعلی طباطبایی ، مولف كتاب ریاض المسائل
5.شیخ جعفر كاشف الغطاء
6.آیه الله مهدی شهرستانی
روایت كنندگان
عالمانی كه از علامه بزرگوار سیدجواد عاملی اجازه روایت اخذ كرده اند بدین قرارند:
1.شیخ محمد حسن نجفی
2.فرزند ایشان ، آقا سید محمد
3.شیخ رضا فرزند زین العابدین نوه علامه عاملی
4.محمد علی هزار جریبی
5.شیخ جواد ملا كتاب
6.شیخ حسن بن محمدعلی العبودی
7.میرزا عبدالوهاب
در سنگر جهاد
این عالم سخت كوش و خستگی ناپذیر هنگامی كه وهابیون به نجف حمله بردند به صف مبارزان پیوست وعلاوه بر این با نوشتن رساله«وجوب الذب عن النجفالاشرف»مردم را به جهاد و دفاع ترغیب نمود و با قلم و شمشیر، به دفاع از ارزشهای اسلامی پرداخت و در همان زمان نیز مشغول نگارش كتاب مفتاح الكرامه بود و با چنین كاری پیوندی میان دانش و مبارزه ایجاد نمود. ایشان خودچنین گفته است : نباید دفاع و مهیا كردن نیروها برای دفاع ، مرا از تالیف و تصنیف باز دارد. ([1])
گنجینه پرارج
یكی دیگر از یادگارهای با ارزش ایشان كتابخانه اش بود كه در آن بسیاری از نسخ خطی علمای بزرگ از قرون پیشین را جمع آوری كرده ، در آن زمان ازكتابخانه های غنی به شمار می آمد. در این گنجینه گران سنگ كتابهای نفیس فقهی ،رجالی ، حدیثی و... نگهداری می شد. ایشان در كتاب مفتاح الكرامه به این ذخایرارزشمند اشاره كرده و بدون واسطه به آنها استناد جسته است.([1])
فرزندان
از علامه سید جواد عاملی دو فرزند كه اهل علم و فضل بوده اند به یادگار ماند:
1.سید محمد حسینی نجفی عاملی:
ایشان از عالمان صاحب نام درعصر خویش و از شاگردان افتخارآفرین پدر بزرگوارش بود و جمعی از علما از ایشان روایت نقل نموده اند. در سال 1269 ق . در شهر نجف به جوار رحمت الهی شتافت و در همان حجرهای كه پدر بزرگوارش مدفون است به خاك سپرده شد.([3])
2.دختر ایشان نیز بانویی عالم ، مهذب و مورد اطمینان و اعتماد عالمان عصر خویش بود و در نزد فقیه بزرگ جواهر الكلام از احترام خاصی برخوردار بود. با اینكه حدود نود و پنج سال زندگی كرد در پیری هم از حواس و ادراك صحیح برخوردار بود. ([4])
هجرت آخر
علامه سید جواد عاملی در اواخر عمر مباركش نیز مشغول نگارش كتاب مفتاح الكرامه بود، او در آن لحظه های آخر چنین وصیت می كند: در حالی مشغول تالیف هستم كه وهابیها به عتبات حمله می كنند و مضافا اینكه در حال مریضی و ضعف جسم میباشم . پس شما را سفارش می كنم كه در هر حال در تحصیل علم تلاش و جدیت كنید. ([5])
این عالم فرزانه و محقق ژرف نگر و سخت كوش پساز عمری خدمت به شیعه ، سرانجام در سال 1226 ق . به سوی معبود خویش پر كشید و درجوار رحمت الهی ماوا گرفت و حوزه های علمیه را در سوگ نشاند.
شایان ذكر است كه تعیین محل دفن ایشان نیز بر طبق وصیت خودشان بوده است زیرا در عالم رویا قبر خود رامشاهده می كند، پس از آن سفارش می نماید كه او را در یكی از حجره های شرقی از طرف باب قبله روبروی مرقد مطهر امیرالمومنین علی علیه السلام دفن كنند و اكنون مزارش زیارتگاه عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام است و در برخی از كتابها كراماتی برای تربت پاكش ذكر كرده اند. ([6])
پی نوشت ها:
[1]اعیان الشیعه ، ج 4، ص 290.
[2]همان ، ج 4، ص 293.
[3]اعیان الشیعه ، ج 9، ص 410.
[4]مفتاح الكرامه ، ج 4، ص 773.
[5]همان ، ج 9، ص 210.
[6]اعیان الشیعه ، ج 4، ص 288
منبع: پایگاه اطلاع رسانی حوزه
تهیه و تنظیم: سید صدرالدین مرتجی-گروه حوزه علمیه تبیان
