دستکاری‌های زبانی
پژوهشی درباره زبان‌های ساختگی
این کتاب، اولین‌بار در خرداد 1357 به‌عنوان رساله پایانی دوره کارشناسی‌ارشد نویسنده در رشته زبان‌شناسی همگانی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران نوشته می‌شود و موردقبول دکتر باطنی، استاد راهنمای طرح قرار می‌گیرد. بعد از مدت‌ها نویسنده این رساله تصمیم می‌گیرد تا آن را به‌صورت یک کتاب منتشر کند و دکتر باطنی هم می‌پذیرد تا مقدمه‌ای کوتاه برای انتشار کتاب بنویسد.
باطنی در مقدمه‌اش نوشته: «اگر از بحث‌های فنی زبان‌شناسی بگذریم، می‌توان روی این نکته توافق کرد که کار زبان ایجاد ارتباط بین کسانی است که با آن زبان آشنایی دارند. وقتی کسی سخنی می‌گوید یا می‌نویسد معمولا می‌خواهد همه اهل زبان حرف او را بفهمند و مقصود او را ادراک کنند. اما همیشه چنین نیست.
هرجامعه‌ای را که مورد بررسی قرار دهید خواهید دید در آن گروه‌بندی‌هایی وجود دارد: مثل گروه‌های صنفی، محفل‌های خصوصی، تشکل‌های خانوادگی و مانند آن. گاه اتفاق می‌افتد که این گروه‌ها نمی‌خواهند غریبه‌ها یا غیرخودی‌ها از چندوچون کار آنها سر دربیاورند. برای این منظور، یکی از ابزارهایی که به کار می‌گیرند دستکاری‌کردن زبان است. آنها در واژگان، نحو یا دستگاه صوتی زبان رایج تغییراتی می‌دهند تا آن را برای غیرخودی‌ها نامفهوم کنند. پژوهشی که آقای عبدالرشیدی انجام داده، نشان‌دهنده برخی از این دستکاری‌های زبانی است.»
این پژوهش در پنج‌فصل تدوین شده که عناوین فصل‌ها به‌ترتیب عبارتند از: «زبان ساختگی چیست»، «تصویر کلی زبان‌های ساختگی»، «تغییرات آوایی»، «جابه‌جایی واج‌ها» و «اضافه‌شدن واج‌ها.» در فصل اول کتاب، تعریف و منظوری که این کتاب از زبان دارد در یک سطر توضیح داده شده است: «زبان وسیله‌ای است ارتباطی که به کمک آن، اندیشه‌ای از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود.»
و در ادامه این توضیح آمده که این تعریف شامل همه زبان‌های بشری می‌شود که زبان یا زبان‌های ساختگی موردنظر کتاب را نیز در برمی‌گیرد.
نویسنده همچنین در تعریف زبان‌های ساختگی می‌نویسد: «زبان ساختگی زبانی است که میان گروهی خاص از اهالی یک زبان، (لهجه و گویش، زبان رسمی و...) ایجاد می‌شود و وسیله‌ای است برای ارتباط افراد آن گروه در موقعیت‌ها و محیط‌های خاص. کسی که کردزبان باشد از زبان کردی برای ایفای همه نقش‌های اجتماعی خود استفاده می‌کند، ولی زبان ساختگی گروهی که او نیز در آن عضویت دارد فقط وسیله‌ای است برای ایفای معدودی از نقش‌های اجتماعی آن فرد... به عبارت دیگر، ما این زبان را زبانی رمزی می‌خوانیم، زیرا هدف از کاربرد آن این است که مطلبی بین دونفر یا چندنفر که متعلق به یک گروه اجتماعی هستند ردوبدل شود تا دیگرانی که اهل آن گروه نیستند و به گروه دیگری تعلق دارند از آن مطلب باخبر شوند». مولف در ادامه اشاره می‌کند که فرآیند استفاده از زبان‌های ساختگی یک فرآیند قدیمی و فراموش‌شده نیست. فرآیند همیشگی است و در هر زمان شاهد ابداع و استفاده از یکی از این‌گونه‌های زبانی هستیم و اینکه به دلیل ارتباطات وسیع‌تری که ابزارهای ارتباطی جدید و مجهز چون اینترنت و تلفن همراه به‌راحتی فراهم کرده، زبان‌های ساختگی بیشتر رونق گرفته؛ از این رو پرداختن و شناخت این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
بخش کتاب و کتابخوانی تبیان
منبع: شرق/ پارسا ریاحی
