تبیان، دستیار زندگی
برای تشخیص صلاح و مصلحت در دعا باید، به این نکته توجه کرد که دعا نیز امری قانون مند است، لذا نباید با قوانین تشریعی و تکوینی پروردگار در تعارض باشد. علاوه؛ در حصول نتیجه هم نباید شتاب کرد، و باید استجابت را از جهت زمان به خدا واگذار نمود، تا آنچه مصلحت اس
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چگونه مصلحت خود را در دعا تشخیص دهیم؟!


از کجا می توان فهمید دعاها و خواسته های ما از خداوند به صلاحمان هست یا نه؟

دعا

برای تشخیص صلاح و مصلحت در دعا باید، به این نکته توجه کرد که دعا نیز امری قانون مند است، لذا نباید با قوانین تشریعی و تکوینی پروردگار در تعارض باشد. علاوه؛ در حصول نتیجه هم نباید شتاب کرد، و باید استجابت را از جهت زمان به خدا واگذار نمود، تا آنچه مصلحت است عمل نماید.

دعا یکی از کارهای عبادی است که در لسان آیات و روایات فراوان به آن سفارش شده است. چنان که خداوند در قرآن کریم می فرماید: «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را .....»[1]

دعا هم طلب است و هم مطلوب (چه مستجاب شود و چه نشود، مطلوب است)، هم وسیله است و هم غایت ، هم مقدمه است و هم نتیجه و هدف. و سرّ اصرار و تاکید روایات هم در همین نکته نهفته است[2].

از امام باقر (علیه السلام) سۆال شد کدام عبادت بهتر است؟ فرمودند: چیزی نزد خدای عز وجل بهتر از این نیست که از او درخواست شود و از آنچه نزد اوست خواسته شود و کسی نزد خدای عز و جل مبغوض تر نیست از آن کس که از عبادت او تکبر ورزد (سرپیچی کند) و آنچه نزد اوست درخواست نکند.[3]

همچنین در روایات آمده که: هیچ حاجت کوچکی را به جهت کوچک بودنش رها نکنید؛ زیرا آن کس که حاجات کوچک به دست اوست همان کسی است که حاجات بزرگ در اختیار اوست.[4]

امام صادق (علیه السلام) می فرمودند: خداوند دوست ندارد که مردم در انجام حاجات به همدیگر اصرار کنند، ولی برای خود آن را دوست دارد.[5]

حال که دعا از عبادات است، قطعاً دارای مصلحت و به صلاح دعا کننده است، اما باید به این نکته توجه داشت که دعا نیز مانند دیگر عبادات دارای احکام، آداب و شرایط است. اگر دعایی دارای شرایط و آداب بود، یقیناً اجابت را به دنبال دارد و اگر به اجابت مقرون نبود، بدیهی است که موانع استجابت دعا، نظیر عدم خلوص نیت، نفاق، غذای حرام، ترک صدقه و انفاق در راه خدا و ... .[6]

به عبارت دیگر؛ دعا و درخواست از درگاه خداوند، هر چند سبب می شود که انسان به بعضی از خواسته های خود نایل شود؛ اما به معنای آن نیست که هر خواسته ای با دعا و توسّل بر آورده گردد، بلکه دعا نیز امری قانون مند است و شرایط و موانعی دارد؛ از جمله:

1. باید با کمال اعتقاد و اخلاص در نیت صورت بگیرد؛ چرا که عطایای الهی به اندازه ی نیّت خالصانه، سرازیر می شود. حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند: «بخشش الاهی به اندازه ی [اخلاص در] نیّت است».[7]

گاهی بر آورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وی نیست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «بسا چیزی را خوش نمی دارید و حال آن که برای شما خوب است و بسا چیزی را دوست می دارید و حال آن که برای شما بد است، خدا می داند و شما نمی دانید»

2. خواسته و حاجت انسان باید معقول و مشروع باشد. یعنی؛ از جهت تشریعی، دعا کننده نباید چیزی را از خداوند طلب کند که در آن انجام حرام یا ترک واجبی باشد. مثل دعا برای دوری و ترک ارحام در حالی که صله ی رحم واجب است و ... .

3.دعا باید در کنار به کارگیری اسباب و عوامل طبیعی باشد. یعنی؛ دعا کننده باید به قوانین تکوینی خداوند توجه داشته باشد. زیرا از جهت تکوینی و طبیعی گاه استجابت دعای کسی غیر ممکن یا خارج از سنن الاهی است، و یا باید برای استجابت، مقدماتی را طی کند و مقدمات مادی و فرا مادی استجابت دعایش را فراهم نماید. مثلاً مردی که در خانه ی خود نشسته و می گوید: خدایا به من روزی بده از جانب خدا خطاب می شود: آیا به تو دستور ندادم که به جست و جوی روزی بروی؟

4. از شرایط بسیار مهم و مۆثر در استجابت دعا و توسل، ایمان و عمل صالح است. طبیعی است، کسی که پیمان خویش را در برابر خداوند شکسته است، نباید انتظار داشته باشد هر خواسته ای را به سرعت اجابت یافته ببیند.

گناه

5. گاهی زمان مناسب برای تحقق مطلوب و خواسته ی شخص فرا نرسیده است. در چنین حالتی با طول کشیدن زمان اجابت، در شخص حالت انابه و تضرع به درگاه الهی ایجاد می شود و رابطه ی معنویش با خدا طول می کشد و در نتیجه ارتباط او با خدا محکم تر می شود.

در حقیقت، خود توفیق بر دعا و توسل، اوج عبودیت و بندگی و نشانه ی لطف و عنایت حضرت حق به انسان است و الطاف و رحمت های بزرگ تری را به دنبال دارد.

6. گاهی بر آورده شدن حاجت شخص، به مصلحت و نفع وی نیست و صلاح او در عدم استجابت آن است: «بسا چیزی را خوش نمی دارید و حال آن که برای شما خوب است و بسا چیزی را دوست می دارید و حال آن که برای شما بد است، خدا می داند و شما نمی دانید».[8]

در چنین حالتی به ظاهر حاجت شخص بر آورده نمی شود، اما این به نفع و صلاح او است و در واقع دعای او – که در خواست خیر و مصلحت خود است – به گونه ای پنهان و ناآشکار برآورده می شود.

در هر صورت خداوند، به جهت دعا و توسل انسان، اجر عظیمی به او عطا می کند و وی از نعمت ارتباط و تقرب به خدا بهره‌مند می شود.

خواسته و حاجت انسان باید معقول و مشروع باشد. یعنی؛ از جهت تشریعی، دعا کننده نباید چیزی را از خداوند طلب کند که در آن انجام حرام یا ترک واجبی باشد. مثل دعا برای دوری و ترک ارحام در حالی که صله ی رحم واجب است و ...

پس هیچ گاه باب رحمت الهی به سوی کسی بسته نیست. چه حاجتش بر آورده شود و چه بنابر مصلحت شخص، در ظاهر برآورده نشود؛ چرا که این گونه دعاها در واقع اجابت پنهانی دارد[9]. از طرفی خود دعا و توسل انسان، لبیک و اجابت الاهی است.[10]

نتیجه این که:

1. اگرچه در آداب دعا سفارش شده که بر خواسته ی خود اصرار کنید، ولی در حصول نتیجه نباید شتاب و عجله کرد، باید زمان وقوع استجابت را به خدای حکیم واگذار کرد و به فعل او راضی بود. شاید استجابت سریع دعا، به صلاح دعا کننده نباشد و یا به طور کلی، آنچه خواسته شده به صلاح دعا کننده نبوده که در این صورت یا جایگزین خواهد شد و یا در قیامت به نحو بالاتری به بنده خواهد رسید. ولی با وجود شرایط دعا، استجابت قطعی است.[11]

2. آن چه از ما خواسته شده، دعا کردن است و طبیعی است که انسان به صلاح خود دعا می کند اما نباید این دعا با شرایط و آداب گفته شده منافات داشته باشد که بدیهی است از این منظر؛ دعایی که فاقد شرایط است مثلا مخالف قوانین تکوین و تشریع است فاقد مصلحت نیز می باشد ولی ممکن است دعایی از دیدگاه ما دارای مصلحت باشد و مخالفتی با عقل و شرع نداشته باشد اما استجابت آن به صلاح ما نباشد پس تشخیص نهایی این که استجابت آن به صلاح ما است یا نه، بر عهده ی خداست نه بنده، زیرا احاطه ی دقیق به همه ی مصالح، فرع بر علم بی پایان است که در اختیار بندگان نیست.

پی نوشت ها:

[1] مۆمن، 60؛ "وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی‏ سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرین" پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانید تا (دعاى) شما را بپذیرم! کسانى که از عبادت من تکبّر مى‏ورزند به زودى با ذلّت وارد دوزخ مى‏شوند!».‏

[2] برای آگاهی بیشتر، نک: مطهری، مرتضی، بیست گفتار، ص226-237.

[3] اصول کافی، ج 4، ص 210، ح 2 .

[4] اصول کافی، ج 4 ، ص 212، ح 6.

[5] اصول کافی، ج 4 ، ص 224، ح 2.

[6] تفسیر نمونه، ج 20، ص 152.

[7] نهج البلاغه، نامه 31. البته ممکن است این جمله ی حضرت علی(علیه السلام) به گونه ی دیگری نیز معنا شود یعنی مراد حضرت این باشد که «بخشش الهی به اندازه ی خود نیّت است، اگر چیزهای کوچک را از خدا طلب کردی همان به تو داده می شود و اگر امور با ارزش و مهم را خواستی به همان می رسی پس بهتر است که انسان همت بالایی داشته باشد.

[8] بقره ، 261.

[9] در آیات و روایات بر استجابت قطعی دعاها تاکید شده و آمده که هیچ بنده ای دست به درگاه خدا نگشاید، مگر این که خدای متعال شرم کند که آن را باز گرداند، تا این که از فضل و رحمت خود برآن قرار دهد. نک: اصول کافی، ج 4،ص 218، ح 2.

[10] نک: روحانی، سید محمد کاظم، شفاعت و توسل، ص 51-69.

[11] در روایت آمده که وقتی ثواب و پاداش بنده ای که در دنیا دعا کرده بود و مستجاب نشده بود، در آخرت به او داده می شود و او کثرت آن پاداش را می بیند. آرزو می کند که ای کاش هیچ دعایی در دنیا برای او مستجاب نمی شد!. نک: اصول کافی، ج 3، ص 246، ح 9.

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان


منبع: اسلام کوئست

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.