عباد الرحمن چه کسانی هستند؟
هر کس تلاشش را در این جهت قرار دهد که رفتار و کردار او دقیقاً بر اساس خواستههای پروردگارش باشد، از جمله بندگان صالح خدا خواهد بود.
بندگان صالح پروردگار چه مشخصات و ویژگی هایی دارند؟ در کدام سوره از قرآن ویژگیهای عباد صالح آمده است؟
این تعبیر در آیه 105 سوره انبیاء آمده است که بندگان صالح پروردگار سرانجام وارث زمین خواهند شد: «وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ »؛ و در حقیقت، در زبور پس از تورات نوشتیم كه زمین را بندگان شایسته ما به ارث خواهند برد. اما در پاسخ به این‌که «بندگان صالح» چه ویژگی‌‌هایی دارند؟ باید گفت در نگاهی کلی، هرکس تلاشش را در این جهت قرار دهد که رفتار و کردار او دقیقاً بر اساس خواستههای پروردگارش باشد، از جمله این بندگان صالح خواهد بود.
در همین راستا قرآن کریم در آیاتی به برخی از ویژگیهای آنان اشاره کرده است:
1. «یُۆْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَیَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَیُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَأُوْلَـئِكَ مِنَ الصَّالِحِینَ »؛ (آل عمران، 114)
به خدا و روز قیامت ایمان دارند و به كار پسندیده فرمان مىدهند و از كار ناپسند بازمىدارند و در كارهاى نیك شتاب مىكنند، و آنان از شایستگانند. 2. «وَمَن یُطِعِ اللّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَـئِكَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللّهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَـئِكَ رَفِیقًا»؛ (نساء، 69) و كسانى كه از خدا و پیامبر اطاعت كنند، در زمره كسانى خواهند بود كه خدا ایشان را گرامى داشته [یعنى] با پیامبران و راستان و شهیدان و شایستگانند و آنان چه نیكو همدمانند.
3. « وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُدْخِلَنَّهُمْ فِی الصَّالِحِینَ »؛ (عنکبوت، 9) و كسانى كه گرویده و كارهاى شایسته كردهاند، البتّه آنان را در زمره شایستگان درمىآوریم.
اما غیر از این آیات که ذکر کردیم، خداوند متعال در سوره فرقان (سوره 25، آیات 63 75) ویژگىهاى بندگان ممتاز خود (عباد الرحمن) را - كه دوازده خصلت است - بر شمرده، و در آخر مىفرماید: اگر بندگان خدا داراى این ویژگىها باشند، قطعاً هدایت یافته و به پاداش عظیم الهى خواهند رسید.
قرآن در این سوره به طور شفاف، نشانههاى بندگان ممتاز خدا را بیان مىكند و با ارائه طریق، پیروان خود را به انسان سازى در پرتو دوازده ویژگى فرا مىخواند و در حقیقت، مسأله شایسته سالارى را عنوان كرده و معیار برترى را در دوازده خصلت، كه بعضى تحصیل ارزشها و بعضى پرهیز از ضد ارزشها دارد، مطرح مىكند، كه هر كدام اساس و كلید شایستگىهاى دیگر و موجب سعادت همه جانبه انسان است.
سیر این آیات از اثبات به نفى و از نفى به اثبات است و نشان مىدهد كه محور رستگارى انسان در تخلیه و تحلیه (پاك سازى و بهسازى) است و باید در هر دو جنبه (نفى ضد ارزشها، و كسب ارزشها) قوى و توانمند بود و جالب این كه این صفات دوازده گانه، در این آیات به همراه تكرار هشت موصول " الذین " ذكر شده، با این كه شاید ذكر یك بار كافى بود و این بیانگر اهمیت هر یك از این خصال است كه به ترتیب عبارتند از:
1 و 2. تواضع و حلم (آیه 63)؛
3. شب زنده دارى (آیه 64)؛
4. خوف از عذاب الهى و ابراز آن در دعا (آیات 65 و 66)؛
5. انفاق عادلانه، به دور از اسراف و سخت گیرى (آیه 67)؛
6. اخلاص در توحید و یكتا پرستى (آیه 68)؛
7 و 8. پرهیز شدید از آدم كشى و بى عفتى (آیه 68)؛
9. پرهیز از امور باطل و بیهوده، و دورى از صحنههاى باطل (آیه 72)؛
10. عبور كریمانه و معترضانه از كنار هر گونه لغو و پوچى (آیه 72)؛
11. تدبر در آیات قران برداشت صحیح از آنها (آیه 73)؛
12. دعا و در خواست فرزندان شایسته و امامت و رهبرى پرهیزكاران (آیه 74).
آرى، بندگان ممتاز و صالح باید داراى این صفات باشند، تا بر قله كمالات دست یابند، و ما كه هر روز در پنج نوبت نماز واجب، بر بندگان صالح، سلام مىكنیم و مىگوییم: السلام علینا و على عبادالله الصالحین؛ سلام بر ما و بر بندگان شایسته خدا این تلقین همیشگى مسلمانان است كه در صف بندگان صالح خدا در آیند، و بدانند بنده صالح خدا بودن، داراى ویژگى هایى است، كه با تحصیل آنها، مشمول سلام و درود خود و همه نماز گزاران مىگردند.
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
سایت اسلام کوئیست
سایت مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن
ویژگی هاى بندگان خدا در قرآن ـ محمد محمدى اشتهاردى
